Беса, семејството, племето и нацијата на Албанците
BESA, THE FAMILY, THE TRIBE, AND THE NATION OF ALBANIANS

Summary/Abstract: Беса се смета за единствен феномен на албанскиот духовен обичај. Феноменот беса кај Албанците ги претставува највозвишените етички, верски, материјални и духовни вредности. Беса како единствена појава не може едноставно да се определи како возвишено чувство на чување на даденото ветување, бидејќи има разлика помеѓу дадениот збор поврзан со устен договор и беса како елементарна и основна категорија на доверба. Беса буквално значи да се одржи ветувањето. Оној што постапува според беса е некој што си стои на зборот, на ветувањето, некој кому може да му се довери животот. Историски гледано, првото значење е поврзано со моралната смисла на верата како доблест на лојалноста. За Доја Алберт (2012: 178) верувањето е исто така континуирана посветеност на добрата волја и „довербата“ која се изразува во различни форми, како што се: дадениот збор, ветувањето, залогот, заклетвата, договорот, сојузот, разните конвенции итн. Култот беса е култ на дадениот збор, или како што е познато кај Албанците – култ на честа. Беса е морален тестамент на Албанците уште од митолошките претстави. Постоењето на оваа лексема не е докажано во многу други јазици. Во многу случаи, во преводите од албански јазик зборот besë се третира како феномен на албанскиот свет, така што не е лесно да се пронајде еквивалент во другите јазици. Може да се преведе како лексика, но не и како значење или дефиниција, бидејќи целосно може да се разбере само во културата во која е создаден. Во Речникот на современиот албански јазик (1981: 126-128), поимот „беса“ со сите негови еквиваленти опфаќа 38 основни зборови, заедно со разни композити и синтагми кои ја објаснуваат оваа појава во албанскиот свет. Лексемата „бес“ е дефинирана како „свечен залог да дејствуваме заедно за одредена цел, даден збор што се смета за светост за да се поддржи некој или да се поврзе со него“, односно даден збор за важни работи и ситуации, чесен збор за нужно исполнување на некоја обврска, како што се материјализира во поговорката: „Бесата на човекот е како тежината на каменот“.

• Details
• Contents