Hard to explain? – rozumowania abdukcyjne w prawniczych wnioskowaniach o faktach
Hard to Explain? – Abductive Reasoning in Legal Factual Inferences

Summary/Abstract: Celem niniejszego tekstu jest zastosowanie koncepcji rozumowań abdukcyjnych do opisu oraz oceny prawniczych wnioskowań o faktach. Refleksja prowadzona jest na gruncie filozofii prawa oraz ogólnej metodologii nauk. W oparciu o krytyczną analizę literatury przedstawiam inferencyjną teorię abdukcji Charlesa Sandersa Peirce’a oraz tzw. zasadę „wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia” (IBE) w jej współczesnym ujęciu, bazującym na pracy Petera Liptona, która niekiedy w potocznym dyskursie filozoficznym utożsamiana jest z abdukcją. Argumentuję, że choć używanie obu pojęć zamiennie jest istotnym uproszczeniem, IBE zasadniczo daje się wpisać w szerokie rozumienie abdukcji, które przyjmuję w niniejszym tekście. Korzystając z pracy Mariusza Urbańskiego i Atochy Alisedy charakteryzuję IBE w ramach eksplanacyjno-dedukcyjnego modelu abdukcji. Tak rozumianą abdukcję postuluję wykorzystać na gruncie prawniczym. Na podstawie przeglądu literatury filozoficznej, prawniczej, oraz wyników uzyskanych z bazy LEX – wykazuję, że koncepcja abdukcji jest w doktrynie prawniczej niepopularna. Rozumowania tego rodzaju opisywane są zwykle jako „redukcja”, „indukcja” bądź „wyjaśnianie” (koncepcje te określam „koncepcjami zastanymi”). Zasadnicza teza artykułu jest następująca: szeroko rozumiana abdukcja oferuje istotną wartość dodaną w zakresie opisu i oceny wnioskowań zawodnych w stosunku do koncepcji zastanych, jednocześnie zawierając ich kluczowe elementy. Przeprowadzona analiza pozwala zbadać i określić relacje między funkcjonującymi w literaturze światowej teoriami abdukcji oraz IBE a koncepcjami przyjmowanymi w polskiej literaturze filozoficznej i – czerpiącej z niej – doktrynie prawniczej. Wprowadza ona nowe koncepcje – abdukcję i IBE („abdukcję w szerokim rozumieniu”) na grunt debaty filozoficzno-prawnej, umożliwiając opis i ocenę jakości prawniczych wnioskowań zawodnych z użyciem nowych narzędzi teoretycznych. Rezultat tej aplikacji daje nadzieję na metodologiczne wzmocnienie zarówno procesu dokonywania ustaleń faktycznych, jak i oceny dowodów zgodnie z art. 7 k.p.k.; art. 233 k.p.c. i art. 80 k.p.a.

• Details
• Contents