Samorząd ziemski w programie politycznym endecji byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego przed Pierwszą Wojną Światową
The Self-government of Lithuanian Great Duchy in the Endek Political Program before the First World War

Summary/Abstract: Sprawa utworzenia samorządu ziemskiego na ziemiach zabranych Rzeczypospolitej, pojawiła się w 1898 roku, za rządów ministra spraw wewnętrznych Cesarstwa Rosyjskiego, Iwana Goremykina1. Opracowany przez niego projekt, który w znacznej mierze nawiązywał do rozwiązań legislacyjnych zawartych w ustawie z 1890 roku, przewidywał wprowadzenie jedynie gubernialnych zgromadzeń ziemskich, z kolei zgromadzenia powiatowe, nie obligatoryjne, uzależnione zostały od zgody ministerstwa spraw wewnętrznych. Ostatecznie 17 marca 1903 roku w guberniach: mińskiej, witebskiej i mohylewskiej, a także 12 (25) grudnia 1904 roku w guberniach podolskiej, kijowskiej oraz wołyńskiej, utworzono pewien surogat ziemstw, tak zwane ziemskie komitety gubernialne i powiatowe, złożone w znacznej mierze z nominowanych urzędników państwowych (tak zwane „ziemstwo margarynowe”)2. Organami wykonawczymi komitetów były zarządy gubernialne i powiatowe. Do głównych kompetencji „ziemstw” z 1903 i 1904 roku, należały sprawy szkolnictwa, infrastruktury drogowej, szpitali jak też lokalnego rozwoju gospodarczego. 1898 m. Rusijos vidaus reikalų ministras Ivanas Goremikinas iškėlė buvusių Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės žemių vietos savivaldos klausimą. Jis siekė įgyvendinti tuos principus, kurie 1890 m. buvo įtvirtinti Rusijos imperijos vietos savivaldos įstatyme. Vilniaus, Kauno ir Gardino gubernijų savivaldos institucijų kūrimo klausimas vėl iškilo 1905 m. rugsėjį, kai Vilniaus generalgubernatorius Aleksandras Freeze inicijavo specialų komitetą. Gruodžio 3–4 d. vyko daug viešų debatų, bet galutinai apsispręsta tik 1906 m. lapkritį. Vietos elitas, vadovaujamas žymių asmenybių, tokių kaip Aleksandras Meisztowiczius, prisidėjo prie klausimo svarstymų ir labai stengėsi paveikti valdžios sprendimus. Sutelkus bendras pastangas, 1911 m. kovo 14 d. buvusios Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės žemių savivaldos įstatymą caras pasirašė.

• Details
• Contents