Okolište – Spätneolithische Keramik und Siedlungsentwicklung in Zentralbosnien: Ergebnisse und Interpretationen
Okolište - Late Neolithic Pottery and Settlement Development in Central Bosnia: Results and Interpretations

Summary/Abstract: Nedavno završeni bosansko-njemački istraživački projekat imao je za cilj što obuhvatniju rekonstrukciju neolitskog naseobinskog sistema u bosanskom srednjogorju, tj. razmatranje dinamike naseljavanja te sagledavanje socijalnih, demografskih i ekonomskih okvira tog procesa u razdoblju od 5800. do 4300. godine pr. n. e. Polazna tačka istraživanja bilo je veliko neolitsko naselje Okolište iz vremena 5200/5100– 4700. pr. n. e. Zona centralnobosanskog srednjogorja u neolitu je predstavljala zapadni ogranak balkanskih tell-kultura koje karakteriše izdiferencirani sistem naseljavanja, najčešće s velikim centralnim naseljima. Dinamika i kulturni izraz neolitskih zajednica s prostora centralne Bosne u znatnoj mjeri su determinisani geo-kulturnim položajem regiona između jadranskog područja s jedne strane i srednjeg Balkana s druge strane. Na ovim relacijama su tokom čitavog neolita postojale komunikacije različitog intenziteta. Značajno je da su na regionalnom i na lokalnom nivou izraženi zajednički elementi u razvoju naselja s jedne strane i stilističkog i tehnološkog razvoja keramičkog posuđa s druge strane. Kako navodi Alojz Benac, nastanak „butmirske“ keramike je bio uslovljen pojačanim intenzitetom međuregionalnih kontakata i naglašenom inovativnošću koja je tome slijedila. Osnova svega je bio relativno brzi porast stanovništva koji dostiže svoj vrhunac u dobu između 5500. i 5200. godine pr. n. e. Demografski uspon doveo je i do osnivanja velikog naselja u Okolištu oko 5200. pr. n. e., čemu je slijedilo dalje naseljavanje područja srednje Bosne. Taj proces su pratile promjene u načinu privređivanja: intenziviranje govedarstva i početak korištenja visinskih pašnjaka za sezonsko stočarstvo. Uz to se pospješuje uzrast lješnika i koštunica u okolnim šumarcima, a riječne doline se krče i raščišćavaju. Smatramo da je koncentracija od nekoliko hiljada ljudi, koliko je živjelo u naselju Okolište, indukovala sasvim nove društvene probleme, a time i uzrokovala nastanak novih političkih institucija i mehanizama, koji su bili regulatori pojačane kompleksnosti društva. Idealnom reciprocitetu ekonomskih odnosa između nezavisnih domaćinstava suprostavlja se nova realnost, u kojoj pojedine individue, odnosno domaćinstva, otpočinju sa stvaranjem viška supsistencijalne proizvodnje, čime se stiče pozicija za osvajanje političke i ritualne moći. To je moglo biti uzrok za nastanak socijalne nejednakosti i postati odlučujuću faktor u razbijanju velike naseobinske zajednice i u njenom dijeljenju na više znatno manjih grupa.

• Details
• Contents