Symbol jako narzędzie i cel w historii obrazów Aby’ego Warburga
Symbol as an Instrument and an Aim in Warburg’s History of Images

Summary/Abstract: W interpretacji obrazów przez Aby Warburga kluczową rolę, jak wiadomo, odgrywała koncepcja symbolu. Warburg rozwijał swoją koncepcję symbolu zarówno w opozycji do czysto formalnej historii życia form artystycznych, jak i do idei „ruchu estetycznego”, postrzegającego renesans jako ekspresję harmonijnego ideału piękna. Dla Warburga renesans był epoką wewnętrznych napięć, rywalizujących ze sobą nurtów artystycznych i duchowych, których wyjaśnienie, w kontekście powrotu do antyku, musi sięgać do samych antropologicznych reguł ekspresji ludzkiej jako obrazowego i symbolicznego opanowywania „pierwotnego lęku”. Odciśnięte w zbiorowej pamięci obrazy – dynamogramy, będące ekspresją podstawowych emocji ludzkich, zachowują swoją ważność jako „punkt orientacji” w procesie nieustannego zmagania się ze spuścizną antyku. Niniejszy tekst jest próbą analizy źródeł idei symbolu Warburga w perspektywie narzędzia, jakim musi posługiwać się nowoczesna historia sztuki, poszukująca związków pomiędzy obrazowaniem artystycznym i innymi sferami aktywności kulturowej. Z drugiej strony, analiza symbolu wyznaczała cel poszukiwań Warburga jako klucza do uchwycenia najważniejszych mechanizmów interpretacji miejsca człowieka w świecie („Orientierung”) i oscylowania świadomości ludzkiej pomiędzy magicznym wizerunkiem, zniewalającym człowieka, a abstrakcyjnym znakiem, będącym świadectwem władzy sprawowanej nad naturą, ale jednocześnie sygnalizującym możliwy zanik kreatywnej wyobraźni.It is commonly known that in Warburg’s interpretation of images a keyrole was played by concept of symbol. Warburg developed his concept ofsymbol in opposition to purely formal history of life of artistic forms aswell as to ideas of the „aesthetic movement” which perceived the epoch ofthe Renaissance as a expression of harmonious ideal of beauty. Accordingto Warburg the Renaissance was a period of internal clashes, a period ofrivaling artistic and intellectual trends that should be explained, in the contextof return to antiquity, by reaching to the very anthropological principlesof human expression as a means of commanding over „primeval fear”.Images coined in the collective memory, images – dynamograms – whichare expressive of fundamental human emotions, remain valid as „pointsof orientation” in the process of incessant wrestling with the heritage ofancient culture. This paper endeavors to analyze sources of the Warburg’sidea of symbol as a tool that must be used by modern history of art seekingfor connections between artistic imagery and other areas of humancultural activity. On the other side the analysis of symbol determined theaim of Warburg’s reflections as a key to grasp the most important mechanismsof description of man’s situation in the world („Orientierung”) andof oscillating of human awareness between magical images which enslaveda man and abstract signs which bore testimony to his command over naturebut signaling at the same time the plausibility of atrophy of creative imagination.

• Details
• Contents