Idealism och kroppsligt begär i Viktor Rydbergs Vapensmeden
Idealizm i pożądanie cielesne w Vapensmeden Viktora Rydberga

Summary/Abstract: W artykule omówiony został wpływ idealizmu platońskiego oraz doktryny idealistycznej świętego Pawła na twórczość szwedzkiego postromantyka Viktora Rydberga (1828–1895), ze szczególnym uwzględnieniem jego ostatniej powieści pod tytułem Vapensmeden (Płatnerz, 1891). Ponieważ wcześniejsze badania poświęcone związkom twórczości Rydberga z filozofią idealistyczną kładły akcent na pozytywnie nacechowane, to jest związane ze sferą duchową/idealną, pojęcia dualizmu metafizycznego, w artykule zwrócono uwagę na sferę materialną wspomnianego dualizmu, pojęcia zmienne i niestabilne, przede wszystkim cielesność oraz pożądanie erotyczne. Pełniąc rolę czynnika destabilizującego, pożądanie seksualne stanowi zagrożenie dla idealistycznych aksjomatów dzieła. Aby pozostać jak najbliżej wartości porządku idealnego (odeseksualnionego), wprowadzona zostaje w obrębie powieści hierarchia seksualna, na szczycie której umieszczona zostaje figura niewinnego dziecka (Gunnar), pozostająca poprzez swoją naturę poza sferą znaczeń seksualnych, oraz sublimacyjny model seksualności postaci dorosłych (Gudmund). Uprzywilejowanie dziecięcości w warstwie ideowej dzieła prowadzi do sytuacji, w której ciało dziecka nienaznaczone oznakami dojrzewania płciowego uczynione zostaje istotnym obiektem estetycznym – to na dziecku koncentruje się estetyczne/zmysłowe spojrzenie narratora oraz części bohaterów powieści. Jako bliska ideału przedstawiona zostaje także postać tytułowego płatnerza, którego rozbudzona z racji wieku seksualność ma charakter wyłącznie sublimacyjny – zgodnie z regułą platońskiego erosa treści popędowe transponowane zostają w sferę wartości nieseksualnych, w tym wypadku w twórczość artystyczną o charakterze sakralnym. Sublimacyjna twórczość zachowuje jednocześnie wyraźny komponent cielesny zarówno na poziomie inspiracji (obserwacja kąpiących się nago chłopców), jak i realizacji (obraz przedstawiający figurę świętego Franciszka jako młodzieńca zdzierającego z siebie szaty). Kontekstem legitymizującym obecność pożądania seksualnego w pozostałych przypadkach są reguły dyskursu miłosnego (poziom emotywny) oraz instytucja monogamicznego małżeń-stwa (poziom instytucjonalny). Analiza powieści pokazuje, że to nie ciało jako element świata empirycznego, ale pożądanie seksualne stanowi czynnik zagrażający światopoglądowi idea-listycznemu w Vapensmeden, wpływając tym samym na warstwę etyczną oraz estetyczną dzieła. Interpretacja Vapensmeden bazuje na podstawowych dla tradycji idealistycznej tekstach, ich interpretacji autorstwa Rydberga oraz ze względu na główny przedmiot badań na wybranych założeniach teorii queer oraz gender.

• Details
• Contents