Splątanie literackie
Literary entanglement

Summary/Abstract: Fizyka już nieraz proponowała wizję świata, którą wykorzystywała nie tylko literatura i sztuka, ale także podejmowały rozmaite dyskursy krytycznoliterackie. Dziać się to mogło na kilka sposobów. Twórczość artystyczna za sprawą inspiracji nowymi odkryciami naukowymi starała się odpowiedzieć na jej wyzwania – zafascynowana teoriami nauk ścisłych czy przyrodniczych – odkrywała w już istniejącym literackim świecie podobne zasady i zbieżne z nimi lub wyprzedzające je twórcze intuicje. Niekiedy zdarzało się też tak, że zastosowanie nowoczesnej teorii matematycznej nie przekształcało literackiego świata, ale pokazywało nieoczekiwane możliwości określenia związków nauk ścisłych ze sztuką. Wyrazistym przykładem może tu być np. inspiracja teorią chaosu, której nie dało się odnaleźć bezpośrednio w samych kreacjach literackich. Podejmowane próby były w większości nieudane i niepełne. Operowały raczej metaforą niż przeniesieniem mechanizmu działania teorii. Jak się wydaje, doszukiwanie się struktur fraktalnych w literaturze udać się nie mogło przede wszystkim ze względu na naturę języka, który nie jest w stanie stworzyć struktur samopodobnych, rozumianych zgodnie z matematyczną teorią chaosu. Jednakże teoria zainspirowała badaczy metaforycznym obrazem i zaskakującymi możliwościami ocen estetycznych (sam Benoît B. Mandenlbrot na początku poszukiwań teorii nazywał fraktale fascynującymi brzydotą monstrami, by po ukończeniu prac zobaczyć geometrię fraktalną jako powtarzające się piękne figury). Teoria samopodobieństwa okazała się znów na swój sposób piękna, potwierdzając intuicje Paula Diraca, zachwyconego logiką i estetyką doskonale wyprowadzonego równania matematycznego. Mało tego, niektóre procedury w badaniach literackich opierać się zaczęły na pojęciach z zakresu matematyki, jak słynna już dziś iteracja używana przez Jacques’a Derridę.

• Details
• Contents