W muzeum alegorii i labiryncie symbolu. Młodopolskie zbłądzenia figur
In the museum of allegory and labyrinth of symbol. Misguidance of figures in Young Poland Literature

Summary/Abstract: The essential problem discussed in this paper is the use of rhetorical figures, symbol, and allegory in Young Poland Literature. In the discourse of literary criticism of this period authors expressed their intentions to replace allegory, which was associated with traditional, widely-held ways of creating meanings, with symbol, which was considered modern and polysemous. Surprisingly, the artistic practice did not follow these theoretical declarations as writers still frequently used allegorical constructions. In the article, the author tries to analyse the reasons of this state of affairs using theories of Walter Benjamin, Paul de Man and Gayatri Spivak. As an example of difficulties in the replacement of allegory by symbol in the period of Young Poland, the author proposes an interpretation of Stanisław Wyspiański’s drama {Liberation}. In this work, the poet criticizes the dependency of Polish culture at the turn of the nineteenth and twentieth centuries on the ideas of Romanticism (this quality is also condemned by Stanisław Brzozowski, commentator and interpreter of Wyspianski’s works). Contemporary readers, despite the greatest acknowledgement for the author of {The Wedding}, did not accept the poet’s ideas. The reasons for this was readers’ hunt for symbolic meanings where the author used plain allegories. Artykuł porusza problem funkcjonowania alegorii i symbolu w literaturze Młodej Polski. W krytyce literackiej tego okresu autorzy wyrażali zamiar zastąpienia alegorii, którą kojarzono z tradycyjnym sposobem nadawanie znaczeń, przez symbol, uważany za wieloznaczny. Co zaskakujące, twórcy, w niezgodzie z deklaracjami teoretycznymi, często nadal stosowali konstrukcje alegoryczne. Autorka artykułu stara się dociec przyczyn tego stanu rzeczy, stosując teorie Waltera Benjamina, Paula de Mana i Gayatri Spivak. Jako przykład trudności w zastąpieniu alegorii symbolem w okresie Młodej Polski autorka proponuje interpretację dramatu Stanisława Wyspiańskiego {Wyzwolenie}. W tym utworze poeta poddaje krytyce zależność polskiej kultury przełomu XIX i XX wieku od idei romantyzmu (tą jej cechę piętnuje również Stanisław Brzozowski, komentator i interpretator dzieła Wyspiańskiego). Współcześni odbiorcy, pomimo wielkiego uznania dla autora Wesela, nie zaakceptowali idei poety. Przyczyną było poszukiwanie znaczeń symbolicznych tam, gdzie autor posługiwał się prostymi alegoriami.

• Details
• Contents