Tekst ustny w języku i kulturze
Spoken text in language and culture

Summary/Abstract: Celem artykułu jest ukazanie funkcjonowania pojęcia tekstu ustnego w opozycji do pojęcia tekstu pisanego. Autorka pojęcie tekstu ustnego przedstawia jako konfigurację następujących cech: (1) ustność w wąskim znaczeniu – jako forma dźwiękowa; (2) jednoczesność wymawiania i odbioru; (3) jednokrotność (niepowtarzalność); (4) określoność i obecność adresata; (5) specyficznie ustna struktura tekstu. Tekst pisany ma cechy opozycyjne, przeciwstawne. Wszystkie wymienione cechy jednocześnie ma tylko tekst ustny idealny, któremu najbliższy jest tekst języka potocznego, podczas gdy w realnej różnorodności tekstów werbalnych konkretnym rodzajom (gatunkom) tekstów właściwe są tylko niektóre, nie wszystkie z wyliczonych cech.Według autorki definiując pojęcie „tekst ustny” należy wychodzić nie z opozycji binarnej: tekst ustny – tekst pisemny, zakładając jednoznaczną kwalifikację każdego konkretnego tekstu jako mówionego lub jak opisanego, lecz z określonej skali ustności rozciągającej się miedzy biegunami „ustny” (tekst ustny) i „pisany” (tekst literacki). Miejsce każdego konkretnego tekstu w tej skali i, co za tym idzie, stopień ustności określa wzajemny stosunek wyżej wymienionych właściwości, i w zasadzie stopień ten może być zmierzony.Powyższe stwierdzenia prowadzą do dostatecznie szerokiego funkcjonalnego rozumienia tekstu ustnego w jego opozycji do tekstu pisanego, które można rozciągnąć na teksty kulturowe w ogóle oraz opozycję kultury ustnej i pisanej. Ze względu na sposób przechowywania ustny tekst kulturowy jest podobny do ustnego tekstu językowego (wypowiedzi ustnej), zaś ze względu na stałość i odtwarzalność – do pisanego tekstu językowego. Zatem przez sam fakt, że tekst należy do sfery kultury, następuje jego przesunięcie w skali ustności w stronę bieguna pisanego.Wnioski autorki: (1) opozycja tekst ustny – tekst pisany jest zasadnicza nie tylko dla języków, ale i dla kultury, gdzie ma ona treść nieporównanie bardziej złożoną i stanowi jedną z kategorii podstawowych; (2) na płaszczyźnie językowej opozycję ustny – pisany należy rozpatrywać na skali ustności, jako kategoria kultury opozycja ta zachowuje w pełni swój charakter binarny.

• Details
• Contents