BOSANSKI STIL JEDNA OD OSOBENOSTI BOSANSKOG SREDNJOVJEKOVLJA
BOSNIAN STYLE A CHARACTERISTICS OF BOSNIAN MIDDLE AGES

Summary/Abstract: Dubrovčani su uočavali posebne karakteristike izrađevina iz Bosne, pa određujući im porjeklo nazivali ih “bosanskim”, a određujući im stil, naglašavali da su izrađeni “na bosanski način”. Ta specifičnost u oblikovanju i ornamentisanju predmeta izrađenih od srebra, zlata i drugih dragocjenosti, vidljiva je na posuđu, nakitu, oružju, pa i odjeći. Njihov izgled svjedoči o specifičnom bosanskom stilu nastalom na tlu Bosne u XIV i XV stoljeću. Pored arheoloških nalaza, podaci koje daju pisani izvori Dubrovačkog, Zadarskog, Venecijanskog i drugih arhiva, nedvojbeno ukazuju da su pojedini predmeti rađeni “na bosanski način”. Najčešće su to dokumenti koji se odnose na depozit, zaloge, poklone, testamente i miraz. To su izvori koji nas uvode u svakodnevni život bosanskih vladara i vlastele, mentalitet bosanskog srednjovjekovnog društva. U dokumentima se najprije pojavljuju pojasevi sa oznakom da su rađeni u bosanskom stilu, zatim nakit (prstenje, naušnice, vjenci za glavu), posuđe, oružje, a potom i odjeća. Na prstenju tipičnom za Bosnu, rad bosanskih zlatara, nalaze se i dekorativni motivi koji kao da su kopirani sa stećaka, što bi opet govorilo o jedinstvu stila na bosanskom tlu, ali van dvora. Najnovija istraživanjima ukazuju da najvažnija umjetnička forma srednjovjekovne Bosne u XIV i XV stoljeću nisu stećci, nego ornamentisane srebrene i posrebrene zdjele, napravljene od metala iz bogatih bosanskih rudnika, dok su dekoracije na stećcima njihova reducirana forma. Ove luksuzno izrađene posude u srebru ili pozlaćene, te heraldički prstenovi, nikada nisu proglašeni kao bosanska umjetnost. Stilskom analizom srebrenih i pozlaćenih zdjela M. Wencel dokazuje da su one i po formi i po ornamentici pripadale specifičnom bosanskom stilu. U XIV i XV stoljeću pojavljuje i oružje domaće izrade. Bosanski štit, “scutum bosnensis”, spominje se u Dubrovniku već 1335. i 1348. godine i u Zadru 1404. godine u popisu jedne zaostavštine, dok se bosanski mač spominje 1419. godine. Da bi se definisale osobenosti bosanskog stila, pored podataka koje daju pisani izvori, značajni su i rezultati do kojih se došlo arheološkim istraživanjima u Bosni. Osim toga idući tragom pisanih podataka o postojanju predmeta bosanskog porijekla u muzejima naših susjeda, potom u Vatikanu, Veneciji, Milanu, Bolonji, Napulju, Budimpešti, Petrovgradu, Istambulu, pa i Njujorku, analizom njihovih stilskih karakteristika, moguće je utvrditi koji su rađeni bosanskim stilom. Ovakav pristup podrazumjeva sintezu podataka do kojih se došlo analizom, interdisciplinarnim pristupom. Samo ovakvim pristupom može se doći do odgovora na pitanje šta je to bosanski stil, gdje je on prepoznatljiv i gdje se nalazi umjetničko nasljeđe srednjovjekovne Bosne, koje nije bilo skromno i u svjetu nepoznato, što potvrđuje i vijest vezana za pad Bosne pod osmansku vlaste, u kojoj se kaže da nestaje bosansko kraljevstvo, jedno od najbogatijih na tlu Balkana.

• Details
• Contents