Socio-ekonomski položaj lezbijki, gej, biseksualnih, transrodnih i interseksualnih osoba u Bosni i Hercegovini
Socio-economic position of lesbian, gay, bisexual, transgender and intersex persons in Bosnia and Herzegovina

Author(s): Lejla Gačanica
Contributor(s): Amina Dizdar (Editor), Aida Malkić (Editor), Vladana Vasić (Editor), Emina Bošnjak (Editor)
Subject(s): Gender Studies, Education, Labor relations, Socio-Economic Research
Published by: Sarajevo Open Centre
Keywords: lesbian; gay; bisexual; transgender; indersex; LGBTI; BiH; socio-economic position; work; housing; education;
Summary/Abstract: Cilj istraživanja socio-ekonomskog položaja lezbijki, gej, biseksualnih, transrodnih, interseksualnih (LGBTI) osoba u Bosni i Hercegovini su mogućnosti jednakog pristupa egzistencijalno važnim oblastima kao i pitanjima ravnopravnih pozicija unutar takvih oblasti. Ovo istraživanje daje pregled situacije u pogledu stanja prava i položaja LGBTI populacije u nekoliko tematskih polja: obrazovanje, rad, zapošljavanje i stanovanje. Istraživanje je identificiralo ozbiljne nedostatke kojima su izložene LGBTI osobe po osnovu seksualne orijentacije, rodnog identiteta i spolnih karakteristika. Većina LGBTI osoba koje su stigmatizirane zbog svoje stvarne ili percipirane seksualne orijentacije ili rodnog identiteta nisu u mogućnosti da u potpunosti uživaju svoja ljudska prava. Diskriminacija LGBTI osoba se dešava u obrazovnim institucijama, na radnom mjestu, prilikom zapošljavanja. Ove diskriminacije proizvode nove jazove između LGBTI osoba i opšte populacije te doprinose neravnopravnom položaju u oblasti stanovanja, kao i ekonomskoj zavisnosti i nemogućnosti osamostaljivanja LGBTI osoba. Diskriminacija sa kojom se LGBTI osobe suočavaju ostavlja dugoročne posljedice i doprinosi društvenoj marginalizaciji ove grupe osoba. Stoga je važno razumjeti u kakvoj su vezi obrazovanje, rad i obezbjeđenje uslova za svakodnevni život LGBTI osoba u Bosni i Hercegovini. Posebno u uslovima kada je pokretanje postupaka za zaštitu prava jako rijetko zbog straha od gubitka posla, straha od outovanja i nepovjerenja u institucije i procese. Netačne informacije o tome šta predstavlja seksualnu orijentaciju i rodni identitet, kao i stereotipno prikazivanje LGBTI osoba u javnom prostoru, udžbenicima, radnom okruženju, doprinose identificiranim homofobnim i transfobnim stavovima opšte populacije u BiH. - Obrazovanje. Obrazovni sistem je izrazito nepoticajan i nesiguran prema LGBTI osobama. Dok je u pristupu obrazovanju relativno manji procent LGBTI osoba doživjelo diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije, rodnog identiteta i spolnih oznaka, dotle je verbalno nasilje nad LGBTI osobama vrlo zastupljeno na svim nivoima obrazovanja. Ovo je rezultat permanentnog ignorisanja ili stereotipizacije tema o rodu i spolu, LGBTI osobama unutar kurikuluma, udžbenika i od nesenzibiliziranog nastavnog osoblja. Posljedice sa kojima se nose LGBTI osobe tokom školovanja utiču negativno na njihove dalje mogućnosti, bilo da se radi o osobama koje su se outovale bilo da su osjećale da moraju kriti seksualnu orijentaciju i/ili rodni identitet. Istraživanje je pokazalo: 35 % LGBTI osoba nije imalo dovoljno opcija pri odabiru srednje škole 18 % LGBTI osoba je prekinulo fakultetsko obrazovanje 38 % LGBTI osoba koje su se outovale tokom obrazovanja je kod kolega i nastavnog osoblja primijetilo promjenu odnosa nakon outovanja 5 % LGBTI osoba je prijavilo diskriminaciju u obrazovanju 81 % LGBTI osoba smatra da nastavno osoblje nije dovoljno senzibilizirano Za 20 % opšte populacije predstavlja problem da osobe za koje se zna da su LGBTI budu dio kadra/osoblja obrazovnih institucija. - Rad i zapošljavanje. LGBTI osobe češće rade u sivoj ekonomiji, bez obezbijeđenih prava iz radnog odnosa. Rjeđe imaju uredno regulisana radna mjesta, i to češće na određeno vrijeme. Većinu prava iz radnog odnosa ne ostvaruju u jednakom obimu kao njihove kolege/kolegice iz opšte populacije, poput prava na redovnu platu, topli obrok i naknadu za prevoz. U procesu zapošljavanja prolaze kroz otvorena homofobna pitanja ili komentare, a smatraju da na takva pitanja trebaju odgovoriti ili prešutjeti uvrede ukoliko žele dobiti posao. Ova se praksa nastavlja i u radnim odnosima, gdje su češće od opšte populacije izloženi seksualnom uznemiravaju, komentarima da su bolesni, verbalnom i fizičkom zlostavljanju, te ucjenama seksualne prirode i ucjenama da će ih se outovati u javnosti (drugima na radnom mjestu i van njega). LGBTI osobe se ne osjećaju sigurno i ugodno povodom outovanja u radnoj sredini. Nasilje i seksualno uznemiravanje dolaze od poslodavaca i nadređenih, kolega, ali i klijenata. Istraživanje je pokazalo: 44 % LGBTI osoba je nezaposleno 23 % LGBTI osoba je radno iskustvo sticalo u struci 16 % LGBTI osoba radi u ‘sivoj’ ekonomiji dok 56 % ima iskustvo rada legalno i nelegalno 44 % LGBTI osoba je doživjelo da na razgovorima za posao budu postavljena pitanja o ličnom životu 17 % opšte populacije bi smetalo da rade sa LGBTI osobama 73 % opšte populacije nikada nije radilo sa LGBTI osobama 42 % LGBTI osoba se nije outovalo na radnom mjestu, od čega 40 % zbog straha za vlastitu sigurnost 52 % LGBTI osoba koje su se outovale na poslu su doživjele neumjesne komentare radne sredine o seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu 4 % LGBTI osoba su članovi/članice sindikata. - Stambena situacija Brojne LGBTI osobe u svakodnevnom životu ne otkrivaju svoju seksualnu orijentaciju i rodni identitet, u strahu od negativne reakcije u školi, na poslu ili u porodici. Izražen je strah da će javno saznanje o njihovoj seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu dovesti do diskriminacije, uznemiravanja, odbacivanja, pa čak i nasilja. Nejednak tretman kroz obrazovanje i na radu proizvodi nejednake uslove za život i obezbjeđenje egzistencijalnih potreba. Nalazi ovog istraživanja ukazuju da su LGBTI osobe rjeđe u mogućnosti da imaju vlastitu nekretninu, da su češće ekonomski zavisne, kreditno nesposobne i teže se osamostaljuju. U uslovima u kojima LGBTI osobe nerijetko prolaze kroz nerazumijevanje ili sukobe sa porodicom uzrokovane homofobijom, uskraćivanje mogućnosti da se osamostale je ozbiljan problem. Istraživanje je pokazalo: 74 % LGBTI osoba živi u roditeljskoj nekretnini 7 % LGBTI osoba je samo kupilo nekretninu u kojoj živi 18 % LGBTI osoba je imalo probleme prilikom iznajmljivanja stambenog prostora 18 % LGBTI osoba je izbačeno iz iznajmljenog stambenog prostora 72 % LGBTI osoba koje iznajmljuju stambeni prostor to radi bez ugovora o najmu 55 % LGBTI osoba nije kreditno sposobno.

• Details
• Contents