Visoko i okolina kroz historiju 2
Visoko and its Surroundings through History 2
Contributor(s): Lejla Gazić (Editor)
Subject(s): Cultural history, Customs / Folklore, Visual Arts, Public Administration, Economic history, Political history, Modern Age, Cultural Anthropology / Ethnology, Demography and human biology, 15th Century, The Ottoman Empire, History of Art
Published by: JU Zavičajni muzej – Visoko
Keywords: Visoko; Ottoman period; history; cultural history; architecture; culture of life;
Summary/Abstract: The book “Visoko and the Surroundings through History II - The Ottoman Period” offers a comprehensive exploration of the history, cultural history, and architecture of Visoko during the Ottoman period. It delves into the region's urban development, governance, education, and cultural life, highlighting traditions, customs, and the creativity of all communities. The book also examines Ottoman-period architecture, including sacred, utilitarian, and residential buildings, while shedding light on the culture of life, such as traditional costumes and textile handicrafts. Based on original Ottoman Turkish archival materials, professional literature, and field research, the book provides an in-depth look at Visoko’s historical and cultural legacy during the Ottoman era.
- E-ISBN-13: 978-9926-8494-2-9
- Print-ISBN-13: 978-9926-8494-2-9
- Page Count: 360
- Publication Year: 2021
- Language: Bosnian
Visoko i okolina u vrijeme Osmanske vladavine: upravna organizacija, konfesionalne, demografske i privredne prilike
Visoko i okolina u vrijeme Osmanske vladavine: upravna organizacija, konfesionalne, demografske i privredne prilike
(Visoko and the Environment during the Ottoman Rule: Administrative Organization, Confessional, Demographic and Economic Opportunities)
- Author(s):Aladin Husić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Public Administration, Economic history, Political history, Modern Age, Demography and human biology, 15th Century, The Ottoman Empire
- Page Range:13-123
- No. of Pages:111
- Keywords:Visoko; Ottoman period; environment; administration; demography; economy;
- Summary/Abstract:Još od kraja 14. stoljeća osmanske trupe počele su se pojavljivati u Bosni. Prvi akindžijski upadi u sklopu šire strategije na jugoistoku Evrope bili su usmjereni na Hercegovinu. Posljednjih godina 14. stoljeća (1392) zabilježeni su upadi i ka samom središtu, na područje Glasinca. Njihovo kasnije prisustvo u Bosni bilo je uvjetovano ne samo unutarnjim prilikama u samoj Bosni nego i u njenom užem i širem okruženju, posebno kada je Bosna postala prostor sučeljavanja interesa dviju sila, Ugarske i Osmanskog carstva u prvoj polovini 15. stoljeća. To je rezultiralo čestim osmanskim prisustvom u Bosni. Tako su se odnosi Bosne i Osmanskog carstva odvijali od otvorene konfrontacije do savezništva s nekim od aktera na bosanskoj povijesnoj sceni. Povremeno savezništvo započelo je još u vrijeme Sandalja Hranića koji je, prema izvještajima 1411. godine, držao osmanske najamničke odrede od 7.000 vojnika.
Kulturni život u Visokom u Osmanskom periodu: obrazovanje i pisana riječ: književnost, umjetnost, znanost
Kulturni život u Visokom u Osmanskom periodu: obrazovanje i pisana riječ: književnost, umjetnost, znanost
(Cultural Life at High in the Ottoman Period: Education and the Written Word: Literature, Art, Science)
- Author(s):Adnan Kadrić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Cultural history, Modern Age, History of Education, The Ottoman Empire, History of Art
- Page Range:125-202
- No. of Pages:78
- Keywords:Ottoman period; Visoko; cultural life; literature; science; art; education;
- Summary/Abstract:Opća osobitost kulturnog života ranog novog vijeka u Bosni, sa manjim izuzecima, jeste tendencija premještanja društvenog života i javnih događanja iz utvrda povrh grada u predgrađa i doline gdje nastaju nova naselja. Brojne utvrde u novovjekovnoj Bosni gube strateški značaj, te najčešće postaju mjestom stacioniranja određene vojne jedinice a ne središtem društvenog života lokalnog ili pokrajinskog plemstva. Štaviše, s dolaskom Osmanlija uz staro nastaje i novo plemstvo. Budući da je u srednjem vijeku na prostoru Vrhbosne bilo tek nekoliko manjih naselja i da je značajan dio društvenih aktivnosti bio raspoređen na porodice i njihova imanja, uključujući i život u tvrđavama, Visoko je predstavljalo važan regionalni centar ponajprije zbog svog povoljnog geografskog položaja u dolini rijeke Bosne i zbog blizine okolnih rudnika. Kao što je poznato, u Visoki su povremeno dolazili bosanski vladari, u njemu je boravio veliki knez bosanski, te nevelika posada i manji broj zanatlija, što potvrđuje značaj Visokog u srednjem vijeku kao jednog od središta javnog života i brojnih kulturnih zbivanja u gornjem toku rijeke Bosne. Mnoštvo spomenika pismenosti koji se odnose na prostor Visokog i okoline iz navedenog, predosmanskog perioda potvrđuju navedenu činjenicu.1 Svakako je vrlo realna pretpostavka da je prostor Visokog u srednjem vijeku bio mjesto gdje su se prepisivale i čitale knjige koje su u to vrijeme kružile unutar južnoslavenske interliterarne zajednice, a koje su imale posebnu bosansku redakciju i osobeno pismo, bosančicu. I u osmanskom periodu zapaža se razvitak pismenosti u samom Visokom, ali i u brojnim mjestima, selima izvan Visokog, kao što su Mile, Milodraž i sl. Pretpostavke o snažno razvijenoj Crkvi bosanskoj u okolini Visokog nisu bez utemeljenja u historiografiji. U početnom periodu dolaska Osmanlija na prostor Visokog još uvijek su se vodili sporovi između različitih nemuslimanskih grupacija stanovništva, među kojima je, pretpostavlja se, administrativno bila najsnažnija organizacija Crkve bosanske, unatoč neslaganjima sa posljednjim kraljem Tomaševićem koji se pri kraju vrlo kratke vladavine više utvrđivao u Jajcu, ponajviše zbog ugarskih saveznika i logistike za ratovanje sa sjevera, a sve manje u Bobovcu, iako je Bobovac i dalje bio središte prilično uzdrmanog kraljevstva.
Arhitektura Visokog i okoline u periodu Osmanske vlasti
Arhitektura Visokog i okoline u periodu Osmanske vlasti
(Architecture of Visoko and the Surroundings in the Period of Ottoman Rule)
- Author(s):Ibrahim Krzović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Architecture, The Ottoman Empire, History of Art
- Page Range:203-277
- No. of Pages:75
- Keywords:Visoko; Ottoman period; art history; architecture;
- Summary/Abstract:Historijom arhitekture Visokog i okoline u vremenu osmanske vlasti u Bosni i Hercegovini bavilo se nekoliko autora starije i mlađe generacije, ponekad samo graditeljskim naslijeđem, ponekad u sklopu drugih tema.1 Kad govore o arhitekturi toga vremena ili o pojedinačnim objektima, većina ih ističe nedostatak pouzdanih pisanih izvora za datiranje objekata nastalih u višestoljetnom građenju što su ga poduzimali i poznate ličnosti i mještani, bilo kao dobra koja su namijenili drugima ili ona što su gradili za sebe i koja su služila svakodnevnom ljudskom življenju. Zahvaljujući vakifima koji su u 15. i 16. stoljeću bili na visokim položajima u Osmanskom carstvu, više je pisanih podataka o nekim gradnjama u Visokom u tom ranom vremenu osmanske vlasti, nego onih iz kasnijih stoljeća. Visoko je bilo sjedište nahije i mjesto upravnih tijela koja su, u jednoj uređenoj vlasti kakva je bila osmanska, morala imati i urednu administraciju. Međutim, malo se sačuvalo takvih tragova. Oslanjajući se na konstatacije o arhivskim izvorima prethodnih istraživača i ovaj pregled graditeljstva u Visokom i okolini za vrijeme osmanske vlasti bazira se, uglavnom, na podacima kojima su se oni služili. Stoga se ovdje predlaže jedna tematska sistematizacija urbano-arhitektonskog naslijeđa, jedan pokušaj prikaza slojevitosti, odnosno historijata gradnje i stilsko-vrijednosna analiza.
Bošnjačka nošnja u Visokom u posljednjem stoljeću Osmanske uprave
Bošnjačka nošnja u Visokom u posljednjem stoljeću Osmanske uprave
(Bosnian Costume in Visoko in the Last Century of Ottoman Administration)
- Author(s):Svetlana Bajić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Cultural history, Visual Arts, Modern Age, The Ottoman Empire, History of Art
- Page Range:279-298
- No. of Pages:20
- Keywords:Bosnia; traditional costumes; Ottoman period; Visoko;
- Summary/Abstract:Tradicijska nošnja bošnjačkog stanovništva u Visokom nije bila predmet posebnih etnoloških istraživanja. Poznati su samo fragmentarni podaci koje su početkom 20. stoljeća zabilježili Frano Murgić1 i Milenko S. Filipović i koji se odnose na šire područje. U nedostatku pisanih saopštenja koja bi pružila detaljan uvid u razvoj gradske bošnjačke nošnje u Visokom, okosnicu našeg istraživanja za ovaj prilog čine materijalni izvori: muzejske kolekcije sa sačuvanim odjevnim predmetima iz zbirki gradskih nošnji u Zavičajnom muzeju u Visokom i Zemaljskom muzeju BiH u Sarajevu. Predmeti potječu iz sredine 19. stoljeća. Dva kompleta nošnji iz Visokog (ženski i muški) nabavljeni su putem otkupa za zbirke Odjeljenja za etnologiju Zemaljskog muzeja BiH i pripadali su srednjem staležu, dok su pojedinačni dijelovi nošnje, korišteni za ovaj prilog, pripadali višem društvenom staležu. Prilog se bazira i na rezultatima terenskog rada u Visokom prilikom prikupljanja građe za izložbu “Tkanje i vez u Visokom”.
Tekstilne rukotvorine u Visokom
Tekstilne rukotvorine u Visokom
(Textile Handicrafts in Visoko)
- Author(s):Marica Popić-Filipović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Cultural history, Economic history, Modern Age, The Ottoman Empire
- Page Range:299-308
- No. of Pages:10
- Keywords:Bosnia; Visoko; Ottoman period; textile handicrafts;
- Summary/Abstract:U literaturi koja se odnosi na osmanski period u Bosni i Hercegovini nema dovoljno podataka o kulturi stanovanja i pojedinim segmentima iz oblasti materijalne kulture koji se odnose na svakodnevni život prosječnih stanovnika Visokog – zanatlija, trgovaca, zemljoradnika, stočara. Pokušaj rekonstrukcije jednog dijela materijalne kulture, onog koji se odnosi na kulturu odijevanja i proizvodnju tkanina, nije nimalo lak zadatak. Ako se uzme u obzir činjenica da se veliki procenat stanovništva bavio poljoprivredom i stočarstvom,1 može se pretpostaviti da su uzgajali lan i konoplju za proizvodnju tekstilnih vlakana biljnog porijekla, odnosno da su upotrebljavali vunu i kostrijet, vlakna životinjskog porijekla. Uz pretpostavku da su poznavali vlakna i biljnog i životinjskog porijekla, sa sigurnošću možemo tvrditi da su poznavali i tehnologiju tkanja različitih vrsta tkanina, kao i tehnologiju pletenja i ukrasne tehnike. Od gore spomenutih sirovina proizvodili su različite vrste platna i sukna od kojih su izrađivali odjeću i kućni tekstil.
Običaji i predaje visočkog kraja
Običaji i predaje visočkog kraja
(Customs and Traditions of the Visoko Area)
- Author(s):Mehmed Kardaš, Mubera Pulo, Đenana Ganić, Habiba Efendira-Čehić, Mirna Malić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Cultural history, Customs / Folklore, Social history, Modern Age, Cultural Anthropology / Ethnology, The Ottoman Empire
- Page Range:309-336
- No. of Pages:28
- Keywords:Visoko; Ottoman period; customs; tradition;
- Summary/Abstract:Padom srednjovjekovne bosanske države Visoko gubi status političkog i kulturnog centra i ostvaruje se u okvirima orijentalno-islamske civilizacije, koja će u narednim stoljećima u velikoj mjeri odrediti privredni, društveni i kulturni razvoj, ali i običaje i tradiciju stanovnika ovog kraja. Rani primjeri prihvatanja islama ujedno svjedoče i o procesu prihvatanja drugog kulturnog svjetonazora, ali će i pripadnost drugim konfesionalnim grupacijama odigrati podjednako značajnu ulogu u očuvanju tradicije i običaja kroz osmansko razdoblje. Premda se proces izrastanja Visokog u naselje islamsko-orijentalnog tipa do početka XVII stoljeća intenzivno nastavlja, što će biti presudno za većinsku konfesionalnu grupaciju – muslimansku, tradicijske i običajne odlike pravoslavnog, katoličkog i jevrejskog stanovništva neće u znatnijoj mjeri biti izmijenjene u novim društvenim odnosima. Zapravo, vjerska komponenta ponajviše će biti čuvarom tradicionalnih modela ponašanja pa se, u skladu s tim, običaji, usmena tradicija, ali i svekolika kultura stanovnika ovog kraja, koja vuče korijene iz osmanskog perioda, najbolje ogleda u svjetlu konfesionalne pripadnosti.
Indeks ličnih imena
Indeks ličnih imena
(Index of Personal Names)
- Author(s):Not Specified Author
- Language:Bosnian
- Subject(s):Modern Age, The Ottoman Empire
- Page Range:337-346
- No. of Pages:10
- Keywords:personal names; index; Visoko; Ottoman period;
Indeks geograskih pojmova
Indeks geograskih pojmova
(Index of Geographical Terms)
- Author(s):Not Specified Author
- Language:Bosnian
- Subject(s):Modern Age, The Ottoman Empire
- Page Range:347-360
- No. of Pages:14
- Keywords:index; geographic terms; Visoko; Ottoman period;
