Przemiany Unii Europejskiej. Rola Niemiec i implikacje dla stosunków polsko-niemieckich. Trzy scenariusze
Transformations of the European Union. The role of Germany and implications for Polish-German relations. Three scenarios

Author(s): Krzysztof Malinowski, Michał Nowosielski, Marcin Tujdowski, Jacek Kubera
Subject(s): Politics / Political Sciences, Politics, Economic policy, Government/Political systems, International relations/trade, EU-Accession / EU-DEvelopment
Published by: Instytut Zachodni im. Zygmunta Wojciechowskiego
Keywords: Unia Europejska; geopolityka; integracja europejska; przyszłość Unii Europejskiej
Summary/Abstract: Narastające wyzwania zewnętrzne, z jakimi jest konfrontowana od pewnego czasu Unia Europejska, jak również nasilające się różne niekorzystne tendencje i zjawiska w jej funkcjonowaniu, skłaniają do konstatacji, że znajdujesię ona obecnie w fazie kryzysu. Przy czym z trudem można przewidzieć, czy zbliża się już jego przesilenie, czy też przybierze on bardziej chroniczny charakter. Kryzys zadłużenia w strefie euro, konsekwencje Arabskiej Wiosny, aneksja Krymu przez Rosję i wojna na Ukrainie, terroryzm na Bliskim Wschodzie i jego przenikanie do Europy, wreszcie wojna w Syrii i kryzys uchodźczy skutkujący podziałami między państwami członkowskimi, ilustrują powiększającą się gwałtownie skalę zagrożeń. Ich skumulowanie i uporczywość postawiło UE przed poważnymi dylematami związanymi z poszukiwaniem odpowiednich strategii i instrumentów służących, jeśli nie rozwiązaniu palących problemów i zażegnaniu kryzysów, to przynajmniej złagodzeniu ich negatywnych skutków. Kryzysową fazę charakteryzuje też ujawnianie się narodowych interesów i artykułowanie narodowych aspiracji przez państwa członkowskie. Polaryzacja stanowisk stała się widoczniejsza, co tłumaczy trudności z uzgadnianiem wspólnych reakcji i formułowaniem właściwych odpowiedzi w UE na zmieniające się warunki. Determinowana jest ona częściowo przez narastającew wielu społeczeństwach europejskich populistyczne tendencje, które objawiająsię poprzez powstawanie ruchów otwarcie kontestujących integrację europejską, optujących za działaniami secesjonistycznymi. W rezultacie oddziaływania różnego typu destrukcyjnych zjawisk podważeniu ulega zatemnie tylko sama idea integracji europejskiej i jej dalszego rozwijania, ale także bardziej dalekosiężna wizja urzeczywistnienia aspiracji międzynarodowych UE jako znaczącego aktora dbającego o bezpieczeństwo międzynarodowe i współtworzącego liberalny ład światowy. Polska jest żywotnie zainteresowana zahamowaniem odśrodkowych tendencjii znalezieniem kompromisu między państwami członkowskimi, satysfakcjonującego i pierwszych protagonistów idei europejskiej i tych, którzyz powodu podziału jałtańskiego dołączyli do dzieła integracji z opóźnieniem. Podobnie Niemcy są zainteresowane przezwyciężeniem aktualnych trudnościi umocnieniem UE. Dysponują przy tym odpowiednim potencjałem pozwalającym zmobilizować inne państwa wokół tego celu bądź skierować przemiany w UE w pożądanym kierunku. Bez wątpienia od kształtu UE, formowanego podczas zmagań ze wspomnianymi wyzwaniami i zagrożeniami, będzie zależeć przyszłe miejsce Polski w Europie. Prognoza dotycząca rozwoju UE w najbliższych latach jest przedsięwzięciem trudnym. W niniejszym opracowaniu zaproponowano trzy scenariusze rozwoju Unii Europejskiej w perspektywie krótko- i średnioterminowej, którą określono w horyzoncie 2025 r. Prognozy dotyczą różnych wariantów rozwoju UE i uwzględniają założoną w projekcie kluczową rolę Niemiec. Pierwszy scenariusz zakłada realizację zapowiadanej w Niemczech przez partię chadecką już przed ponad dwoma dziesięcioleciami koncepcji integracji rozwijanej według różnych prędkości z kluczową rolą awangardy, tzw. trzonowej Europy. Drugi scenariusz zakłada fiasko tej koncepcji i nieuchronność regresywnych tendencji obrazujących „pełzającą” dezintegrację. Jest on jednocześnie propozycją uwzględnienia takiego rozwoju wypadków, który dzisiaj wydaje się najmniej oczekiwany i który zakłada wyłonienie się destrukcyjnych skutków różnych procesów i kryzysów, w zarządzaniu którymi UE tylko pozornie zachowuje efektywność. Trzeci scenariusz zakłada pragmatyzm państw członkowskichw dążeniu do przezwyciężenia pojawiających się kryzysów wewnętrznych i zewnętrznych oraz rozwijanie integracji w obrębie całej UE. Zgodnie z przedstawionym wyżej założeniem w ramach każdego scenariusza starano się określić charakter zaangażowania Niemiec w UE oraz jego implikacje dla stosunków polsko-niemieckich.Punktem odniesienia we wnioskach były ogólne diagnostyczne ustalenia wynikające z wcześniejszych analiz opinii i poglądów polskich elit politycznych. Zaobserwowano mianowicie sporą rozpiętość opinii i poglądów na temat stosunków z Niemcami w UE w ostatnich latach (2009-2015). Trudno było więc uchwycić ich wspólny mianownik i dokonać uogólnień, które pozwoliłyby uzyskać ujednolicony punkt wyjścia do interpretacji i oceny roli Niemiec w UE i jej znaczenia dla Polski.

• Details
• Contents