MANTIK ANABİLİM DALI
DEPARTMENT OF LOGIC

Author(s): Mahmut Yıldız
Subject(s): Philosophy, Logic, Theology and Religion
Published by: Oku Okut Yayınları
Keywords: logic; philosophy; religion;
Summary/Abstract: Sözlükte “konuşmak” anlamına gelen “mantık” sözcüğü dilimize Arapça nutk kökünden gelmektedir. Nutk kelimesi eski Yunanca’da hem akıl hem de konuşma ve söz manasına gelen logos’un karşılığıdır (Emiroğlu, 2003). Mantık “doğru düşünme metodu, mantıklı düşünme kabiliyeti ve düşüncenin oluş tarzlarını, ögelerini çeşitlerini, esaslarını ve bağlantılarını ortaya koyan bilim” gibi anlamlara gelir. (Bolay, 2009). Farabi, nutk kelimesinin üç anlama delalet ettiğini söylemektedir: Birincisi insanın anlamları kavrama yetisidir. Bilimler ve disiplinler bu kuvvet sayesinde elde edilir ve eylemin iyisi ile kötüsü onun aracılığıyla ayırt edilir. İkincisi insanın nefsinde idrak yoluyla meydana gelen akledilir anlamlara delalet eder ki bu bunlara “iç konuşma” denir. Üçüncüsü ise akledilir anlamların dil ile ifade edilmesine delalet eder ki buna da “dış konuşma” denir (Fârâbî, 2021, 24). İslam düşünce geleneğinde mantık, konusu ve amacı bakımından farklı şekilde tanımlanır. Fârâbî’ye göre “mantık, yanılmanın mümkün olduğu her durumda düşünme yetisini doğruya yönlendiren kuralları kapsar. Bu bakımdan mantık, aklî çıkarım yaparken düşünceyi yanılgıdan koruyan her şeyin kendisiyle bilindiği sanattır.” Bu açıklama hem konu hem de gayeyi içermektedir. Nitekim bu tanım, doğru düşünmenin kurallarını içermesi bakımından konuya; doğru düşünceyi yanlışından ayırmayı içermesi bakımından gayeye işaret etmektedir (Fârâbî, 2021, 16). Mantık başlangıcından günümüze hem bir bilim hem de yöntem (alet, sanat) olarak ele alınmıştır. Buna göre mantık biri teorik, diğeri pratik olmak üzere iki özelliğe sahiptir. Teorik yönü mantıklı düşünme denilen düşünme biçimini tespit eder ki bu yönüyle bir ilimdir. Pratik yönü ise bu ilmin uygulanmasını, yani akıl yürütmelerin doğruluğunu sağlayan kuralları ortaya koyma metotlarını gösterir ki bu yönüyle de bir sanattır. Aristotelesçiler mantığı felsefenin aleti, Stoacılar onu felsefenin bir bölümü olarak kabul etmiştir. Müslüman mantıkçılar ise genelde mantığı alet ilmi olarak görmektedir.

• Details
• Contents