Abbasi Bağdat’ının Kuruluşunda Göçün Rolü
The Role of Migration in the Establishment of Abbasid Baghdad

Author(s): Mustafa Hizmetli
Subject(s): Islam studies, Cultural Anthropology / Ethnology, Migration Studies
Published by: Transnational Press London
Keywords: Abbasid Baghdad; migration; Islam; Abbasid capital;
Summary/Abstract: Hz. Muhammed’in Medine’ye hicretten sonra orada kurduğu İslam devleti Dört halife döneminden sonra Emeviler hanedanının idaresine geçmişti. Emevilere karşı başlayan hoşnutsuzluğu yönetme başarısını gösteren Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenler iktidarı devraldılar. Emevi iktidarına karşı olan ancak farklı beklentilere sahip çok sayıda hizbi aynı hedefe odaklamak Abbasileri bekleyen en önemli görevdi. Bu yüzden de es-Seffah’tan sonra gelen ikinci Abbasi Halifesi Ebû Cafer el-Mansûr’u bekleyen en önemli görev kendi amaçları için harekete katılan farklı çıkar gruplarının uzlaştırılmasıydı. İlk Abbasi halifelerinin kendilerini bütün gruplar nezdinde meşrulaştırmak için seçtikleri yol, imparatorluk ideolojisini İran unsurlarının kaygılarını giderecek şekilde genişletmekti. Bu yüzden bir yandan Sünni ve Şiî Müslüman kitleyi hoşnut etmek için Hz. Muhammed’in soyundan olduklarını ifade ederken öte yandan Babillilerden Sasanilere kadar Irak ve İran’daki eski imparatorlukların varisleri olduklarını ilan ettiler. Böylelikle Sasani kültürünü Abbasi potasına katabildiler. Bu politikanın mimarı da el-Mansûr’du (Gutas, 2015: 38-39). Söz konusu politikanın en iyi yansımalarından biri de yeni başkentin kurulmasıdır. Bağdat’ın yerinin seçiminden dairevi planına, hatta buraya yerleştirilen gruplara kadar yeni devletin kurucu ideolojisinin etkileri gözlenebilmektedir. Merkezinde halifenin Sarayı ile devlet dairelerinin bulunduğu dairevi planda devletin bütün gruplara eşit mesafede olduğunu göstermeyi amaçlamıştır. Mansûr, şehrin inşası için de ülkenin dört bir yanından meslek ve sanat erbabının getirilmesini sağlamıştı. Sayılarının yüz bini bulduğu rivayet edilen bu meslek ve sanat erbabı arasında Haccac b. Ertat ve Ebu Hanife Numan b. Sabit de bulunmaktaydı (Taberi, IV: 459; Bağdadi, I: 66-67; Hamevi, I: 458). Bu yüz bin işçinin önemli kısmının inşaattan sonra Bağdat’ta kalmayı seçtiği düşünüldüğünde, Abbasi başkentinin ülkenin dört bir yanından göç alarak kurulduğu anlaşılır.

• Details
• Contents