Finansijske istrage kao sredstvo u borbi protiv organizovanog kriminala, korupcije i pranja novca – komparativna analiza Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Srbije
Financial investigations as a tool in the fight against organized crime, corruption and money laundering - a comparative analysis of Bosnia and Herzegovina, Montenegro and Serbia

Author(s): Nemanja Nenadić, Jelena Đurišić, Denis Pajić
Contributor(s): Bojan Božović (Editor), Zlatko Vujović (Editor)
Subject(s): Criminal Law, Criminology, Fiscal Politics / Budgeting, Accounting - Business Administration, Corruption - Transparency - Anti-Corruption
Published by: ADI Asocijacija za demokratske inicijative
Keywords: financial investigations; BiH; Montenegro; Serbia; corruption; money laundering; organized crime;
Summary/Abstract: Kada je riječ o organizovanom kriminalitetu u teoriji se ističe da je kriminalitet forma koja se najbrže transformiše te stoga i predstavlja poseban izazov svim modernim društvima i institucijama u borbi protiv njega. Kao jedno od najefikasnijih sredstava u borbi protiv organizovanog kriminaliteta svakako je finansijska istraga. Kvalitetno sprovedene finansijske istrage koje rezultiraju trajnim oduzimanjem imovinske koristi ostvarene kriminalnom djelatnošću danas u svijetu predstavljaju jedno od najefikasnijih sredstava u borbi protiv organizovanog kriminaliteta te u tom pravcu svakako mora biti i orijentisan rad svih nadležnih državnih organa. Ali te istrage se najčešće ne mogu vršiti bez uzajamne pomoći i saradnje institucija više država, jer kriminal ne poznaje granice. Svjesni te činjenice, Centar za monitoring i istraživanje CeMI u saradnji sa partnerima: Asocijacijom za demokratske inicijative iz Sarajeva i Transparentnost Srbija iz Srbije, je realizovao projekat pod nazivom “Jačanje kapaciteta istrage i krivičnog gonjenja u zemljama Zapadnog Balkana - finansijske istrage kao sredstvo za borbu protiv organizovanog kriminaliteta i korupcije”. Opšti cilj projekta podrazumijeva doprinos poboljšanju efikasnosti pravosudnih i izvršnih organa u zemljama Zapadnog Balkana sa posebnim osvrtom na finansijske istrage kao jedan od novijih i svakako najznačajnijih institute krivičnog prava u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Srbiji. Jedna od projektnih aktivnosti bila je izrada studija za sve tri pomenute države. Za potrebe projekta, bili su angažovani eksperti iz ovih oblasti koji su svojim znanjem i trudom dali nemjerljiv doprinos u oblikovanju ovih studija koje predstavljaju vrijedno djelo za sve institucije koje se bave ovom tematikom. Studije sadrže analizu pravnih okvira, primjene i rezultata postignutih na poslju realizacije borbe protiv organizovanog kriminala i korupcije kroz sprovođenje finansijskih istraga. Posebno vrijednim cijenimo zaključke i preporuke kojima su autori željeli da daju predloge za poboljšanje postojećeg stanja. Sve tri studije predstavljaju vrijednu cjelinu koju je moguće posmatrati pojedinačno ali i u cjelini, kako zbog uporedne analize tako i zbog razmjene iskustava. Kada je riječ o Crnoj Gori, oduzimanje imovinske koristi za koju u postupku nije dokazana zakonitost njenog porijekla predstavlja posebnu mjeru u krivičnom zakonodavstva (Glava sedma Krivičnog zakonika Crne Gore, Oduzimanje imovinske koristi) koja po svojoj prirodi nije krivična sankcija već mjera sui generis karaktera shodno kojoj niko ne može zadržati imovinsku korist ostvarenu protivpravnim djelom koje je u zakonu određeno kao krivično djelo. Dakle, riječ je o specifičnoj krivičnopravnoj mjeri koja istovremeno sadrži i imovinskopravne karakteristike, a shodno kojoj, kao što je prethodno navedeno, niko ne može zadržati imovinsku korist pribavljenu protivpravnim djelom koje je u zakonu određeno kao krivično djelo (član 112 KZ). U vezi sa tim, zakonom su definisani način i uslovi oduzimanja koristi ostvarene izvršenjem protivpravnog djela koje je u zakonu određeno kao krivično djelo. Sam pojam imovinske koristi stečene kriminalnom djelatnošću u Crnoj Gori je definisan Zakonom o oduzimanju imovinske koristi stečene kriminalnom djelatnošću iz 2015. godine kao svako povećanje ili sprječavanje umanjenja imovine proistekle iz kriminalne djelatnosti, kao i prihod ili druga korist ostvarena neposredno ili posredno iz kriminalne djelatnosti, kao i imovinsko dobro u koje je ona pretvorena ili sa kojim je sjedinjena te u tom smislu imovina podrazumijeva imovinska prava bilo koje vrste, nezavisno od toga da li se odnose na dobra materijalne ili nematerijalne prirode, pokretne ili nepokretne stvari, hartije od vrijednosti i druge isprave kojima se dokazuju imovinska prava. Finansijska istraga u Crnoj Gori pokreće se naredbom državnog tužioca ali za efikasno sprovođenje je neophodna angažovanost i svih drugih institucija, prije svega policije i sudstva. Studija o finansijskim istragama u Crnoj Gori sadrži vrijedne podatke o rezultatima nadležnih institucija (broj predmeta, vrijednost oduzete imovine, broj pravosnažnih presuda...), kao i preporuke što bi trebalo učiniti da borba protiv ovog oblika organizovanog kriminala bude još efikasnija. Analiza stanja u Bosni i Hercegovini u vezi sprovođenja finansijskih istraga za krivična djela organizovanog kriminala, korupcije i pranja novca ima za cilj da čitaocima približi pojam finansijske istrage kao pravnog instituta novijeg datuma u ovoj državi, njenu prirodu i osnovne karakteristike, kao i metode koje se koriste u njenom sprovođenju. Pored toga, sadržaj ove studije nudi kratki pregled institucionalnog, pravnog, i strateškog okvira za sprovođenje finansijskih istraga u Bosni i Hercegovini, te pregled najvažnijih međunarodnih dokumenta koji za predmet imaju oduzimanje imovinske koristi stečene krivičnim djelom kao i međunarodnih institucija koje za cilj imaju efikasan odgovor na sveprisutne probleme u borbi protiv organizovanog kriminala, korupcije i pranja novca. Najvažniji dio Analize odnosi se na praktične aspekte postupanja tužilaca, ovlašćenih službenih lica, sudija i drugih subjekata u Bosne i Hercegovine u vezi s sprovođenjem finansijskih istraga i oduzimanja imovinske koristi stečene krivičnim djelom. Ovu studiju posebno smatramo značajnom i zbog samog ustavnog poretka Bosne i Hercegovine gdje mnoge institucije učestvuju u finansijskim istragama što zapravo nekada može da stvori i konfuziju po pitanju nadležnosti. S tim u vezi, bilo je potrebno ukazati na te razlike i moguće posljedice takvog raznolikog normativnog uređenja, kao prepreke stvaranju usaglašenog i sigurnog pravnog prostora na teritoriji Bosne i Hercegovine. Kada je riječ o Srbiji, Evropska unija je konstatovala da u Srbiji ne postoji sistem koji omogućava statističko praćenje krivičnog postupka, da nema napretka po pitanju preventivnog zamrzavanja imovine u ranoj fazi istrage, kao i da treba unaprijediti kapacitet za sprovođenje složenih finansijskih istraga zajedno sa krivičnim istragama. Osim toga, Evropska komisija je u aprilskom izvještaju za 2018. godinu ocijenila da je broj presuda za organizovani kriminal i dalje nizak. Studija o finansijskim istragama u Srbiji je zasnovana na raspoloživim dokumentima, čiji sadržaj je predstavljen uz komentare autora. Riječ je o strateškim dokumentima i zakonima Republike Srbije, izvještajima Evropske komisije i državnih organa Srbije, kao i o nekoliko drugih izvora koji su poslužili kao dodatni izvor informacija. Projekat se realizuje uz podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Beogradu. Centar za monitoring i istraživanje CeMi zajedno sa svojim partnerima Transparentnost Srbija i Asocijacija za demokratske inicijative iz Sarajeva želi da se zahvali Ambasadi Kraljevine Holandije bez čijeg razumijevanja i pomoći ne bi bilo moguće realizovati sve ove ove vrijedne aktivnosti. Izraze zahvalnosti želimo da uputimo i autorima studija, kao i predstavnicima sudske i izvršne vlasti država Crne Gore, Srbije i Bosne i Hercegovine, kao i svim drugim učesnicima brojnih aktivnosti (konferencija, seminara, nacionalnih i bilateralnih sastanaka, studijske posjete) tokom misije širenja znanja i sprovođenja efikasnijih oblika finansijskih istraga u Bosni i Hercegovini, Srbiji i Crnoj Gori.

• Details
• Contents