HELSINŠKE SVESKE №36: Prevencija nasilnog ekstremizma među srednjoškolcima - Primena i potencijali instrumenta za formiranje alternativnog narativa
HELSINKI FILES №36: Prevention of Violent Extremism among High School Students - Application and Potential of Instruments for Alternative Narrative Formation

Author(s): Izabela Kisić, Jarmila Bujak Stanko, Zlatko Paković, Jelena Višnjić, Srđan Barišić, Pavel Domonji
Contributor(s): Izabela Kisić (Editor), Sonja Biserko (Editor)
Subject(s): Gender Studies, Education, Psychology, Customs / Folklore, Human Rights and Humanitarian Law, Cultural Anthropology / Ethnology, School education, State/Government and Education, Social psychology and group interaction, Evaluation research, Social differentiation, Studies in violence and power, Health and medicine and law, Inter-Ethnic Relations
Published by: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji
Keywords: education; high school; students; violence; extremism; alternative narrative; instruments; psychology; customs; abortion; Cyrillic script; Hijab; gender;
Summary/Abstract: Socijlano okruženje i obrazovni sistem u kome odrastaju mladi u Srbiji karakteriše snažan uticaj etnonacionalizma, balast ratne prošlosti, nedovoljno pristupačni edukativni programi koji promovišu kritičko mišljenje i ljudska prava i neadekvatni udžbenici građanskog obrazovanja. U takvom socijalnom, porodičnom, obrazovnom i neprofesionalnom medijskom okruženju, mladi teško dolaze do argumenata koji identitet ne svode samo na verski i nacionalni. Nametanje etnonacionalističkog koncepta odozgo (elite) i klerikalizacija društva, što su procesi koji traju od devedesetih, ne odnose se samo na mlade u većinskoj srpskoj populaciji, već su odavno zahvatili i manjinske zajednice. Uvođenje verskog obrazovanja kao alternative građanskom 2001. godine, ostavilo je posledice na nekoliko generacija mladih, uključujući i one koji su sada predavači i roditelji. Učvršćivanje etnonacionalističkog koncepta podstaknuto je i globalnim promenama tokom poslednje dve decenije. U te globalne faktore spadaju pre svega, uspon konzervativnih političkih stranaka i organizacija, pretnja terorizmom, ratovi, nesigurnost u socijalno-ekonomskom i bezbednosnom smislu, kao i konfuzija i strepnje zbog eskalacije lažnih vesti i krize u medijima. Nasilni ekstremizam u Srbiji se obično prelama kroz prizmu stranih ratnika koji se pridružuju ISIL, ili Al-Nusri u Siriji i Iraku. Tako je, prema zvaničnim podacima, 49 državljana Srbije otišlo da se bori u Siriji i Iraku. Srbija je, međutim, i zemlja Zapadnog Balkana sa najvećim brojem ratnika u Istočnoj Ukrajini na proruskoj strani. Prema podacima MUP Srbije, iz Ukrajine se do kraja 2017, vratilo 48 boraca. U izveštaju koga je objavio Regionalni savet za saradnju sa sedištem u Sarajevu, navodi se da bi Srbija uspešno primenila nacionalnu strategiju za prevenciju i borbu protiv terorizma, neophodno je da standardizuje pristup ekstremizmima, zasnovan na različitim ideološkim osnovama. Alternativni narativ morao bi da se odnosi na sve elemente ekstremizma i različiti sektori bi morali da budu uključeni u njegovo stvaranje, navedeno je u pomenutom izveštaju. Osim za strane borce, nasilni ekstremizam u Srbiji vezuje se za zločine iz mržnje i huliganizam u najvećim nacionalnim i verskim zajednicama. Iako se te grupacije međusobno sukobljavaju, postoje bitne sličnosti među njima. Elemente ideološkog diskursa nasilnih ekstemističkih grupacija koji dolaze iz različitih etnokonfensionalnih zajednica u Srbiji su: ekstremni nacionalizam koji uključuje tendenciju za menjanje granica (širenje teritorije ili pripajanje drugoj državi), snažna vezanost za verske lidere, odbacivanje evropskih integracija i vezivanje za druge međunarodne faktore, istorijski revizionizam – pre svega Drugog svetskog rata i istorije Jugoslavije, proganjanje tradicionalnih neprijatelja nacionalnih, verskih i seksualnih manjina, napadi na organizacije za ljudska prava i degradacija žena. Neke od radikalno konzervativnih grupacija su posebno popularne među studentskom omladinom. Izgradnja alternativnog narativa u odnosu na propagandu ekstremističkih organizacija postao je jedan od najvećih izazova za međuvladine međunarodne organizacije, kao i za lokalne aktere u prevenciji i borbi protiv nasilnog ekstremizma i terorizma. Često svođenje alternativnog narativa na instant rešenja, “gotove” odgovore i “kontra činjenice” solidno vizuelno upakovane, pokazuju se kao neefikasno i sve više kontraproduktivne, pa teško mogu da privuku razočarane mlade ljude koji se osećaju izolovanim i bez perspektive. Zapravo, takav pristup, svodi alternativni narativ, na kontra-propagandu bez dubljeg efekta i željene promene.

• Details
• Contents