Żyj jak wszyscy
Live like everyone

Summary/Abstract: Ruch dysydencki w ZSRR pojawił się pół wieku temu – nagle i jakby znikąd, wprawiając w zdumienie nie tylko sowieckie władze, ale także zachodnich sowietologów. Do tej chwili nikt nie ośmielał się nawet myśleć, że możliwe jest w Związku Radzieckim jawne działanie w obronie praw człowieka czy zakładanie niezależnych stowarzyszeń. Społeczność dysydencką stanowiła głównie inteligencja twórcza, która podjęła próbę poszerzenia granic wolności społecznej, światopoglądowej, wybierając „trzecią drogę”: nie przeciwko władzy ani nie w jej imieniu, lecz – niezależnie od niej (zob. „Karta” 16). Inaczej do tego środowiska dołączył Anatolij Marczenko – urodzony w rodzinie kolejarza, niewykształcony robotnik. Niesłusznie oskarżony, trafił do więzienia i odtąd stał się zdecydowanym przeciwnikiem reżimu i służącej mu ideologii. Znalazł się w środowisku moskiewskiej inteligencji za pośrednictwem dysydentów, z którymi się zaprzyjaźnił, odbywając karę w łagrach mordwińskich. Z czasem stał się jedną z ważniejszych postaci tego kręgu. Przedstawiamy Anatolija Marczenkę poprzez fragment jego wspomnień, a także zapisy dwóch dysydentek – Ludmiły Aleksiejewej (historyka, współzałożycielki Moskiewskiej Grupy Helsińskiej) oraz Flory Litwinowej. Prezentowane teksty pochodzą z przygotowywanej książki Wstyd było milczeć. Świadectwa radzieckich dysydentów (wybór i wstęp Marek Radziwon), która ukaże się w „Bibliotece Nowej Polszy” w 2013 roku. Anatolij Marczenko nie znał innej rzeczywistości niż sowiecka. Jego bunt wyrósł ze środka tego systemu, a okazał się bezkompromisowy, trwały. Jego historia udowadnia, że drogą osobistej decyzji można było skutecznie wypowiedzieć posłuszeństwo systemowi totalitarnemu.

• Details
• Contents