Semantyka jajka w rytach orki i siewu
The semantics of an egg in the ritual of ploughing and sowing

Summary/Abstract: Bazując na dokumentacji etnograficznej, odnoszącej się do XIX-wiecznych rytów orki i siewu, autor opisuje semantykę jajek, zastosowanych w symbolizujących działaniach proagrarnych. Semantyka ta kształtuje się na podstawie wielu aspektów rytualnych i zależy od: (1) występujących na jajkach motywów zdobniczych (motywy fitomorficzne, obejmujące różne postaci drzew i astromorficzne, wchodzące w krąg symboliki słońca, np. swastyki); (2) rodzajów kolorów używanych do ich barwienia (najczęściej żółtego – symbolizującego obecność Boga, witalne słońce osiągane przez podobieństwo z odcieniem złotym; czerwonego – symbolizującego krew, ogień, płodność czyli siły życiowe, również radość, małżeństwo oraz dającego ochronę kobietom ciężarnym i niemowlętom; zielonego – związanego trwale z wegetacją, przyrodniczą odnową świata, nadzieją pobudzenia płodności matki-ziemi); (3) funkcji przydzielonych jajkom w ogólnym planie kultury ludowej, które zależą od semantyki pozostałych „kontekstowych” rytów. Najbardziej charakterystyczne funkcje to: kosmogoniczna, adopcyjna, wegetacyjna, erotyczno-matrymonialna, apotropeiczna, lecznicza i demaskatorska. Układają się one w kilka linii tematycznych: kreacji kosmicznej, rozbudzenia płodności życia ludzkiego i przyrodniczego, adopcji do pośmiertnego bytu wiecznego oraz ochrony różnych form ziemskiej egzystencji. Nadrzędną kategorią w tych przypadkach okazuje się życie, wokół którego ześrodkowują się ryty i wierzenia społeczności rolniczych; (4) kościelnej sakryfikacji jajka oraz jego ludowej sakralizacji wierzeniowej.

• Details
• Contents