PARTICIPACIJA GRAĐANA/GRAĐANKI U ODLUČIVANJU O JAVNIM POSLOVIMA U JEDINICAMA LOKALNE SAMOUPRAVE U BOSNI I HERCEGOVINI
PARTICIPATION OF CITIZENS IN DECISION-MAKING ON PUBLIC AFFAIRS IN LOCAL SELF-GOVERNMENT UNITS
Contributor(s): Mirko Pejanović (Editor), Elmir Sadiković (Editor)
Subject(s): Politics, Civil Society, Governance, Government/Political systems, Politics and communication, Politics and society, History and theory of political science
Published by: Akademija Nauka i Umjetnosti Bosne i Hercegovine
Keywords: BiH; decision-making; public affairs; local governments; citizens participation;
Summary/Abstract: Studija Participacija građana/građanki u odlučivanju o javnim poslovima u jedinicama lokalne samouprave u Bosni i Hercegovini nastala je kao rezultat provedenog naučnoistraživačkog projekta čiji je nosilac Centar za istraživanje razvoja lokalne i regionalne samouprave Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. U realizaciji projekta sudjelovali su akademik Mirko Pejanović (kao rukovodilac Centra, inicijator i koordinator projekta) i akademik Slavo Kukić, profesori/ce: Univerziteta u Sarajevu (prof. dr. Elmir Sadiković kao voditelj projekta i prof. dr. Elvis Fejzić); Univerziteta u Tuzli (prof. dr. Najil Kurtić); Univerziteta u Istočnom Sarajevu (prof. dr. Zlatiborka Popov Momčinović); Univerzitet “Džemal Bijedić” u Mostaru (prof. dr. Rebeka Kotlo) i Sveučilišta u Mostaru (doc. dr. Ana Mari Bošnjak). Anketno istraživanje i unos podataka u SPSS program uradio je viši asistent na Fakultetu za upravu, mr. Hazim Okanović. Poseban doprinos u koncipiranju metodološkog pristupa i analizi rezultata empirijskog istraživanja dao je prof. dr. Najil Kurtić. Participativna demokratija zauzima posebno mjesto u savremenoj političkoj teoriji. U vremenu predstavničke demokratije kao dominantne demokratske forme pitanje sudjelovanja pojedinaca u politici i u procesima političkog odlučivanja postaje sve značajnijim. Pored slobodnog izbora predstavničkih političkih institucija, u svim demokratskim društvima postoje i razvijaju se instituti i različiti oblici neposredne demokratije. Politička participacija je pojam koji označava načine na koji pojedinci sudjeluju u procesima političkog odlučivanja. Najšire mogućnosti za ostvarenje ideala participativne demokratije građani imaju u lokalnim zajednicama. U njima ljudi zadovoljavaju najveći dio svojih svakodnevnih životnih potreba. Lokalne vlasti su građanima najbliže vlasti. Građani su najbolje informisani o radu lokalnih vlasti. Zapravo, građani/ke imaju neposredan interes i najšire mogućnosti da sudjeluju u procesima odlučivanja o javnim poslovima u svojim lokalnim zajednicama. Zbog toga su i mogućnosti za afirmaciju participativne demokratije i razvoj participativne političke kulture najveći u okvirima lokalnih zajednica O razvoju demokratije u jedinicama lokalne samouprave u postdejtonskoj Bosni i Hercegovini napisane se brojne studije. Izvedena su i određena, iako parcijalna istraživanja. Međutim, ova studija holističkim i interdisciplinarnim pristupom, sintezom savremenih teorijskih znanja i rezultata empirijskog istraživanja, daje cjelovit uvid i relevantne naučne spoznaje o stvarnim dostignućima, nedostacima, ali i mogućnostima unapređenja institucionalnog okvira političke participacije građana u jedinicama lokalne samouprave u Bosni i Hercegovini. Strukturu studije čine dva osnovna dijela. Prvi dio studije čine autorski prilozi u kojima su elaborirani najvažniji teorijski aspekti političke participacije građana u Bosni i Hercegovini i u savremenom svijetu. U prilozima se tematiziraju pitanja participativne demokratije kao demokratske forme, ideala i političkog prava. Prenose se iskustva i prakse političke participacije u drugim evropskim zemljama i kompariraju sa bosanskohercegovačkim. Posebno se tematiziraju pitanja informativno-komunikacijskih aspekata participacije, rodne ravnopravnosti i učešća žena u politici. Ukazuje se na nužnosti revitalizacije lokalne demokratije, posebno u kontekstu razvoja savremenih digitalnih tehnologija. Specifične naučne kompentencije članova/ica istraživačkog tima omogućile su interdisciplinaran naučni pristup elaboraciji fenomena političke participacije građana/ki u lokalnim zajednicama. Teorijske analize i hipoteze u prilozima autora/ica su bile osnova za koncipiranje anketnog upitnika i provođenje empirijskog istraživanja. Drugi dio studije sadrži naučnu analizu rezultata provedenog empirijskog istraživanja. Istraživanje je provedeno u periodu oktobar – novembar 2021. godine, neposrednim anketiranjem građana/ki na prostoru osam opština i gradova Bosne i Hercegovine. Odabrani gradovi / opštine se bitno razlikuju u broju stanovnika i u stepenu socio-ekonomske razvijenosti. To su varijable koje u pravilu utiču na oblike i intenzitet političke participacije. Anketni upitnik je sadržavao 25 pitanja otvorenog i zatvorenog tipa. Anketirano je ukupno 1000 ispitanika, što je bio relevantan uzorak za testiranje postavljenih hipoteza. Interpretacija rezultata empirijskog istraživanja izvedena je kroz tri osnovne varijable. Prva je komunikacijska varijabla koja obuhvata pitanja koncepta informisanosti građana, njihovo zadovoljstvo komunikacijom sa lokalnim dužnosnicima te faktorima koji utiču na apstinenciju građana od procesa političke participacije. Druga je institucionalno-iskustvena varijabla građanske participacije. U okviru ove varijable analizirani su institucionalni / statutarni oblici građanske participacije i faktori koji utiču na uključivanje građana u participativne aktivnosti. Ovaj dio analize empirijskog istraživanja posebno se fokusira na pitanje očekivanja građana, u smislu njihove percepcije važnosti participacije, preferencije određenih oblika participacije, kredibilnosti poziva na participaciju, percepcije njihovih prava i sloboda te samopercepciju njihovih stvarnih mogućnosti uticaja na proces donošenja političkih odluka i oblikovanja javne politike u lokalnim zajednicama. Studija u cjelini daje nove naučne spoznaje i značajan naučni doprinos proučavanju razvoja lokalne samouprave u postdejtonskoj Bosni i Hercegovini. Prema svom sadržaju studija može biti od velike koristi u razvoju predmetnih silabusa na fakultetima društvenih nauka, studentima, naučnoj i stručnoj javnosti. Rezultati istraživanja mogu pomoći institucijama vlasti u oblikovanju i razvoju novih zakonskih i statutarnih oblika građanske participacije u jedinicama lokalne samouprave, prilagođenih očekivanjima građana i potrebama savremenog društva.
Series: Posebna izdanja ANUBiH
- E-ISBN-13: 978-9926-410-80-3
- Print-ISBN-13: 978-9926-410-80-3
- Page Count: 298
- Publication Year: 2022
- Language: Bosnian, Croatian, Serbian
SAVREMENE TEORIJE I PRAKSE PARTICIPATIVNE DEMOKRATIJE U LOKALNIM ZAJEDNICAMA
SAVREMENE TEORIJE I PRAKSE PARTICIPATIVNE DEMOKRATIJE U LOKALNIM ZAJEDNICAMA
(CONTEMPORARY THEORIES AND PRACTICES OF PARTICIPATORY DEMOCRACY IN LOCAL COMMUNITIES)
- Author(s):Mirko Pejanović, Elmir Sadiković
- Language:Bosnian
- Subject(s):Governance, Government/Political systems, History and theory of political science
- Page Range:11-32
- No. of Pages:22
- Keywords:democracy; government systems; local communities; participatory democracy; theory; practice;
- Summary/Abstract:Postoje različite teorijske klasifikacije modela i tipova demokratije. U savremenom periodu demokratija se javlja u dva osnovna oblika: kao predstavnička / parlamentarna (pluralistička i elitistička) i kao klasična (neposredna) demokratija. Predstavnička demokratija kao dominantan oblik demokratije zasniva se na demokratskim načelima političke jednakosti u izboru predstavnika i kontrole javne vlasti. U savremenoj političkoj teoriji demokratija se kao oblik političkog uređenja kojim upravlja narod definira u užem i u širem smislu. U užem smislu demokratija obuhvata i atinski model demokratije, kao i modele neposredne demokratije koji su kasnije nastali (Held, 1990: 156). Antički Grci su spoznali da politička moć ima svojstvo da se širi, a način da se tome suprotstavi su vidjeli u razvijanju modela i ustanova neposredne demokratije. Sudjelovanje slobodnog građanina u odlučivanju o javnim poslovima smatrano je posebnom vrlinom i obavezom koja pomaže zajednici, ali i ličnom razvoju pojedinca. (Hague, Harrop, 2014: 183) Mada je antički model neposredne demokratije oduvijek smatran osnovnom inspiracijom u zapadnoj političkoj misli, sa nastankom moderne nacionalne države u periodu nakon Američke revolucije (1775-1783) nastupilo je doba liberalne predstavničke demokratije.
NEPOSREDNA DEMOKRACIJA KAO IDEAL PARTICIPACIJE GRAĐANA U POSLOVIMA LOKALNE SAMOUPRAVE
NEPOSREDNA DEMOKRACIJA KAO IDEAL PARTICIPACIJE GRAĐANA U POSLOVIMA LOKALNE SAMOUPRAVE
(DIRECT DEMOCRACY AS AN IDEAL OF CITIZEN PARTICIPATION IN LOCAL SELF-GOVERNMENT AFFAIRS)
- Author(s):Slavo Kukić
- Language:Croatian
- Subject(s):Governance, Government/Political systems, History and theory of political science
- Page Range:33-48
- No. of Pages:16
- Keywords:government system; direct democracy; citizen participation; local governance;
- Summary/Abstract:Demokracija je, nema dvojbi, jedan od najeksploatiranijih pojmova suvremenog svijeta. Uostalom, XX. stoljeće i prva desetljeća stoljeća u kojem živimo će biti upamćeni kao stoljeća demokracije – vrijeme u kojem je ona postala svojevrsni globalni standard.
INFORMATIVNO-KOMUNIKACIJSKI ASPEKTI PARTICIPACIJE GRAĐANA U LOKALNOJ UPRAVI
INFORMATIVNO-KOMUNIKACIJSKI ASPEKTI PARTICIPACIJE GRAĐANA U LOKALNOJ UPRAVI
(INFORMATIONAL-COMMUNICATIONAL ASPECTS OF CITIZENS' PARTICIPATION IN LOCAL GOVERNMENT)
- Author(s):Najil Kurtić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Media studies, Governance, Communication studies, Politics and communication
- Page Range:49-77
- No. of Pages:29
- Keywords:governance; local government; citizens participation; communication;
- Summary/Abstract:Sudjelovanje građana u politici i građanskom životu jedan je od četiri elementa uspješne demokracije. To sudjelovanje Diamond i Morlino (2004) vide mnogo šire od mogućnosti građana da periodično biraju, odnosno mijenjaju vladajuće elite. Građani bi, u demokratiji, trebali djelovati i između izbora; kao korektiv vlasti, biti uključeni u donošenje odluka, te nastojati da se njihov glas stalno čuje.
EVALUACIJA FUNKCIONIRANJA LOKALNIH ZAJEDNICA U “INFORMATIČKOM DOBU”
EVALUACIJA FUNKCIONIRANJA LOKALNIH ZAJEDNICA U “INFORMATIČKOM DOBU”
(EVALUATION OF THE FUNCTIONING OF LOCAL COMMUNITIES IN THE "INFORMATION AGE")
- Author(s):Jusuf Žiga
- Language:Bosnian
- Subject(s):Media studies, Governance, Communication studies, Government/Political systems, Politics and communication
- Page Range:78-94
- No. of Pages:17
- Keywords:information age; communication; governance; local government; local community; participation;
- Summary/Abstract:Živimo u vremenu “informatičke revolucije” i svekolikog dinamizma u načinu življenja. Relativiziraju se i vrijeme i prostor. Postajemo sve zavisniji od drugih, ali uz paradoksalnu umišljenost kako smo, istovremeno, sve samodovoljniji unutar svijeta kome pripadamo. To direktno protivriječi prirodi ljudskog roda. Jer, koliko god je važna individualnost, tj. unikatnost svakog čovjeka, pa čak i kada je tzv. sijamski blizanac, jednako tako je bitna i društvena komponenta njegovog bića. Zapravo, osim zadovoljavanja svega nekoliko čisto egzistencijalnih potreba, sve drugo što činimo tokom svoga života smisleno je samo u sadjejstvu sa drugim ljudima. Ali, to je već tema za sebe kojom se nećemo baviti u ovom tekstu.
DIREKTNA DEMOKRATIJA I LOKALNA POLITIKA: NEPOSREDNA POLITIČKA PARTICIPACIJA U POSTDEJTONSKOJ BOSNI I HERCEGOVINI
DIREKTNA DEMOKRATIJA I LOKALNA POLITIKA: NEPOSREDNA POLITIČKA PARTICIPACIJA U POSTDEJTONSKOJ BOSNI I HERCEGOVINI
(DIRECT DEMOCRACY AND LOCAL POLITICS: DIRECT POLITICAL PARTICIPATION IN POST-DAYTON BOSNIA AND HERZEGOVINA)
- Author(s):Elvis Fejzić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Civil Society, Governance, Government/Political systems, Transformation Period (1990 - 2010), Present Times (2010 - today)
- Page Range:95-126
- No. of Pages:12
- Keywords:direct democracy; local governance; politics; political participation; BIH;
- Summary/Abstract:Vladavina naroda je višestruko vezana za lokalnu politiku. U malim lokalnim zajednicama nastali su prvi oblici političkog aktiviteta i organiziranja kao, recimo, u starim predantičkim i antičkim državnim tvorevinama. U nekim organskim grupama, koje predstavljaju jedan od oblika društvenog organiziranja bez tradicije državnosti, poput plemena ili klana, moguće je detektirati prvobitne oblike uspostavljene vlasti, autoriteta, moći, uticaja i interesa, iako su te skupine bile zasnovane na biološkoj ili agnatskoj pripadnosti. Takvi oblici neformalne i lokalizirane vlasti, u kojoj se već mogu prepoznavati oni koji vladaju i donose odluke od onih koji sudjeluju u aktivitetu takvih skupina i na koje se te odluke odnose, bili su utemeljeni na direktnoj političkoj komunikaciji, participaciji i odlučivanju (Vinsent, 2009). Iako navedeni oblik vlasti i odlučivanja još uvijek nije imao atribucije demokratske vladavine, zapravo, bio je osnova na kojoj će se kasnije razviti prvi koncepti direktne demokratije u antičkoj političkoj epohi. Atinski koncept demokratije demonstrirao je raznovrsne efekte neposredne narodne vladavine u političkoj praksi, ali je njen elitistički duh zasjenio i eliminirao njenu poliarhijsku notu i destruirao njen istinski demokratski potencijal, koji se ne može praktično realizirati bez vladavine mnoštva u političkoj zajednici. Apostrofirani režim vlasti omogućavao je svim slobodnim građanima, ali u ovom slučaju na ograničenom prostoru lokalnih zajednica, da ravnopravno participiraju u odlučivanju o javnim poslovima na atinskom trgu, s tim da je ključni problem bio u tome što je većina tadašnje atinske populacije bila neslobodna i isključena iz javne sfere. Tako da je atinska demokratska vladavina bila više direktni, nego što je bila demokratski režim vlasti, zato što je otvoreno odbacivala načelo političke jednakosti i ravnopravnosti svih pojedinaca u društvu i javnim poslovima.
POLITIČKA PARTICIPACIJA ŽENA: STEPEN, OBLICI I PREPREKE
POLITIČKA PARTICIPACIJA ŽENA: STEPEN, OBLICI I PREPREKE
(POLITICAL PARTICIPATION OF WOMEN: DEGREE, FORMS AND OBSTACLES)
- Author(s):Zlatiborka Popov-Momčinović
- Language:Serbian
- Subject(s):Politics, Gender Studies, Governance, Government/Political systems, Politics and society, History and theory of political science
- Page Range:127-150
- No. of Pages:24
- Keywords:political participation; gender; women; degree; forms; obstacles;
- Summary/Abstract:Politička participacija je složen fenomen o kojem postoje brojne teorijske rasprave i empirijska istraživanja i koja se kontinuirano sprovode decenijama unazad i u različitim društveno-političkim kontekstima. Jedan od najvećih politikoloških autoriteta koji se bavio demokratijom i procesima demokratizacije Semjuel Hantington naveo je da je za demokratsku konsolidaciju ključna mirna smena vlasti i redovno održavanje fer i demokratskih izbora (Hantington, 2003: 23). Da bi se ovaj formalni, proceduralni deo ispunio potrebnim sadržajem, ključan element je i politička participacija građana i građanki, kojom se legitimizira sam demokratski proces. s obzirom na to da je za funkcionisanje demokratije kao modela donošenja odluka neophodna vera u njenu poželjnost (Dal, 1997), učešće u političkim procesima je lakmus test kojim se potvrđuje da je demokratija ustanovljena, kao i eventualna responzivnost političkih elita na društvene potrebe koje se artikulišu kroz političku participaciju. Politička participacija je stoga eliksir života za samu demokratiju (Deth, 2014: 350).
SLOBODA JAVNOG I POLITIČKOG DJELOVANJA, KAO TEMELJ PARTICIPATIVNE DEMOKRATIJE, U KONTEKSTU UŽIVANJA TEMELJNIH POLITIČKIH PRAVA
SLOBODA JAVNOG I POLITIČKOG DJELOVANJA, KAO TEMELJ PARTICIPATIVNE DEMOKRATIJE, U KONTEKSTU UŽIVANJA TEMELJNIH POLITIČKIH PRAVA
(FREEDOM OF PUBLIC AND POLITICAL ACTION, AS THE FOUNDATION OF PARTICIPATIVE DEMOCRACY, IN THE CONTEXT OF ENJOYING FUNDAMENTAL POLITICAL RIGHTS)
- Author(s):Rebeka Kotlo
- Language:Bosnian
- Subject(s):Politics, Governance, Government/Political systems, Politics and society
- Page Range:151-172
- No. of Pages:22
- Keywords:public and political action; political participation; participative democracy; political rights;
- Summary/Abstract:Sloboda javnog i političkog djelovanja, kao temelj participativne demokratije, određena je uživanjem temeljnih političkih prava iz kojih se izvodi. Postojanjem i korištenjem, normiranjem i garantovanjem te efikasnom zaštitom temeljnih političkih prava i slobodom javnog i političkog djelovanja omogućava se i djelovanje i interakcija ključnih aktera političkog sistema: političkih partija, nevladinih organizacija, interesnih asocijacija, medija, ali i, prije svega i najbitnije, građanina kao individue.
REVITALIZACIJA LOKALNE DEMOKRACIJE - NOVI OBLICI POLITIČKE PARTICIPACIJE
REVITALIZACIJA LOKALNE DEMOKRACIJE - NOVI OBLICI POLITIČKE PARTICIPACIJE
(REVITALIZATION OF LOCAL DEMOCRACY - NEW FORMS OF POLITICAL PARTICIPATION)
- Author(s):Ana-Mari Bošnjak
- Language:Croatian
- Subject(s):Politics, Governance, Government/Political systems
- Page Range:173-191
- No. of Pages:19
- Keywords:local governance; democracy; political participation; new forms;
- Summary/Abstract:Lokalna samouprava sa svojim velikim spremištem neposrednog utjecaja njenih građana neizbježno se secira kao demokratska institucija. U prilog tome govori Millova definicija lokalne samouprave kao “škole demokracije” (Mill, 1989), nebrojeno puta interpretirana. John Dewey slikovito kaže “demokracija se mora početi kod kuće, a njena kuća je lokalna zajednica” (Dewey, 2008: 368). S gotovo jednakim zanosom opisuje je Barber koji smatra da je “malo toga krivo s liberalnim institucijama što doza jake participacije i reaktiviranog građanstva ne može izliječiti” (Barber, 1984, xix).
EMPIRIJSKO ISTRAŽIVANJE: PARTICIPACIJA GRAĐANA/GRAĐANKI U LOKALNIM ZAJEDNICAMA U BOSNI I HERCEGOVINI
EMPIRIJSKO ISTRAŽIVANJE: PARTICIPACIJA GRAĐANA/GRAĐANKI U LOKALNIM ZAJEDNICAMA U BOSNI I HERCEGOVINI
(EMPIRICAL RESEARCH: PARTICIPATION OF CITIZENS IN LOCAL COMMUNITIES IN BOSNIA AND HERZEGOVINA)
- Author(s):Not Specified Author
- Language:Bosnian
- Subject(s):Politics, Governance, Government/Political systems, Politics and society
- Page Range:195-298
- No. of Pages:104
- Keywords:BiH; empirical research; participation of citizens; local communities;
- Summary/Abstract:U okviru realizacije projekta je nakon teorijske elaboracije političke participacije u lokalnim zajednicama izvedeno empirijsko istraživanje sa ciljem spoznaje stvarnih dometa političke participacije građana/građanki u lokalnim zajednicama u Bosni i Hercegovini. Istraživanje je provedeno u periodu oktobar – novembar 2021. godine neposrednim anketiranjem građana/građanki na prostoru osam opština i gradova Bosne i Hercegovine. Za uzorak su odabrani gradovi / opštine koji se bitno razlikuju u broju stanovnika i u stepenu socio-ekonomske razvijenosti. Anketni upitnik je sadržavao 25 pitanja otvorenog i zatvorenog tipa. Anketirano je ukupno 1000 ispitanika u gradovima / opštinama: Tuzla (250); Novi Grad Sarajevo (250); Široki Brijeg (150); Gračanica (150); Glamoč (50); Drvar (50); Jezero (50) i Sokolac (50).
