Index alfabetyczny i index a tergo do słownictwa ludowego Karola Dejny
Alphabetic index and index a tergo to Karol Dejna's folk vocabulary

Author(s): Beata Gala-Milczarek, Grażyna Frank-Rakowska
Subject(s): Language and Literature Studies, Theoretical Linguistics
ISSN: 0076-0404
Published by: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Keywords: Alphabetic index; index a tergo; Karol Dejna; folk vocabulary
Summary/Abstract: Publikowanie indeksu alfabetycznego i indeksu a tergo wyrasta z przeświadczenia o przydatności takich indeksów w badaniach nad poszczególnymi składnikami systemu, szczególnie w pracach nad słowotwórstwem (Gala, 2010). Świadomość taką i intencję wyraził autor Słownictwa ludowego w słowach „zbiór słownictwa ludowego (...) będzie (...) służył jako źródło materiałów badawczych z zakresu fonetyki i słownictwa, a po sporządzeniu indeksu haseł a tergo do badań słowotwórczych” (Dejna, 1974: 194). Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego zostało opublikowane w „Rozprawach Komisji Językowej ŁTN”, t. XX– XXXI, w latach 1974–1986. Było gromadzone w drugiej połowie XX wieku a pochodziło od informatorów urodzonych w końcu XIX wieku i na początku wieku XX. Powyższe warunki chronologiczne wpisują materiał w cezurę historyczną. Publikowany zasób określa autor jako słownictwo ludowe, to znaczy takie, które było w użyciu ludności wiejskiej, w mowie ludowej bez rozstrzygania o jego gwarowym, innogwarowym czy ogólnopolskim pochodzeniu. Pojęciu słownictwa ludowego i jego atrybutom – wyrażania właściwości leksykalnych, morfologicznych, fonetycznych oraz syntaktycznych – została podporządkowana postać hasła. Za hasło przyjął autor „każdą synchronicznie (dla połowy XX wieku) wyodrębniającą się od innych układem fonemów, strukturą morfologiczną, znaczeniem czy funkcją syntaktyczną jednostkę słownikową, nie wyłączając takich typów jak: wyrazy z właściwością fonetyczną, która nie jest odbiciem ogólnych systemowych cech wymowy danej wsi, lecz ogranicza się do jednostkowych wyrazów (krzasło, kapalusz, kieluszek, krzept, (...) mitka, boczoń itp.; wyrazy przekręcone względnie zmienione przez etymologię ludową (nizinier, rozerwiska, (...) omętra); deminutiwa nie posiadające własnych znaczeń (koźlątko, koziołeczek); formy stopnia wyższego i najwyższego (dłukszy, nalepszy, najlekciejszy); niektóre imiesłowy (wyplety, on jest bojący); odrębne typy fleksyjne (karuzel, mysza, brwia, brzucho, tąpól, jud, paskud, nieszpór, pszenni, trzeźbi); oba człony zestawień (kozia broda, ten sam, tędy owędy); drugi człon zestawienia przyimkowego, jeśli nie posiada samodzielnej podstawy słowotwórczej (na bosaka, w dyrdy); urzeczownikowione przymiotniki czy liczebniki (złoty, młoda); formy przypadkowe w funkcji przysłówkowej (gwałtem, ławą, siła, ‘ile, wiele’); wyrażenia przyimkowe w użyciu przysłówkowym (z cicha, bez mała, na gorąco)” (Dejna, 1974: 195) itd. Taki szeroki zasób haseł przytoczony w porządku alfabetycznym, w pisowni ogólnopolskiej, w formie podstawowej z pominięciem właściwości ogólnie znanych, np. mazurzenia, rozłożenia nosówek, labializacji, samogłosek pochylonych, zmian samogłoskowych przed spółotwartymi, wyznacza formułę indeksu alfabetycznego i stanowi podstawę indeksu a tergo.

• Details
• Contents