Rodna ravnopravnost: Teorija, pravo, politike. Uvod u rodne studije za studentice i studente društvenih nauka u BiH
Gender Equality: Theory, Law, Policies. Introduction to Gender Studies for Students of Social Sciences in Bosnia and Herzegovina
Contributor(s): Saša Gavrić (Editor), Amila Ždralović (Editor), Amer Tikveša (Editor), Mirela Rožajac-Zulčić (Editor)
Subject(s): Politics / Political Sciences, Politics, History, Social Sciences, Gender Studies, Education, Law, Constitution, Jurisprudence, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, History of ideas, Gender history, Social development, Studies in violence and power
Published by: Sarajevo Open Centre
Keywords: Gender studies; gender equality; human rights; women’s rights; feminism; social theory; education; discrimination against women; politics; higher education; civil society; NGO;
Summary/Abstract: Rodne studije, kao interdisciplinarno područje istraživanja, dio su univerzitetskih kurikuluma u svijetu, a feminizam je postao važna paradigma akademskih rasprava. Situacija u Bosni i Hercegovini bitno je drugačija te, iako su stvorene neke pretpostavke za institucionalizaciju rodnih studija, obrazovni i naučnoistraživački procesi i dalje o(p)staju kao mjesto održavanja patrijarhalnog sistema. Naime, za institucionalizaciju rodnih studija važna su dva međusobno povezana segmenta. Prvi segment se odnosi na pokretanje naučnih časopisa i instituta iz oblasti rodnih studija. Drugi se odnosi na prisustvo sadržaja iz ovih oblasti u nastavnim planovima i programima na svim nivoima obrazovanja. S jedne strane, u oba segmenta možemo pratiti kontinuitet institucionalizacije u neformalnom sektoru, gdje nevladine organizacije radi daljeg aktivističkog djelovanja nužno preuzimaju teret obrazovnog i naučnoistraživačkog rada. Ovu tezu, na primjer, potvrđuju programi neformalnog obrazovanja iz rodnih/ženskih/feminističkih studija, kao i istraživanja i bogata izdavačka produkcija nekih nevladinih organizacija. S druge strane, u formalnom sektoru koji je za proces institucionalizacije u suštini ključni, može se pratiti diskontinuitet organizacijskih formi rodnih studija, pasivnost na višim nivoima i njegova ovisnost o individualnim naporima nastavnog kadra. Ovu tezu potvrđuje, na primjer, činjenica da značaj aktivnosti na organiziranju programa rodnih studija na II i III ciklusu pri Centru za interdisciplinarne studije Univerziteta u Sarajevu nije prepoznat. Ipak, na nekim bh. fakultetima nastavni planovi obuhvataju i obavezne ili izborne nastavne predmete iz oblasti rodnih studija.
Series: SOC - Gender
- Print-ISBN-13: 978-9958-536-62-5
- Page Count: 322
- Publication Year: 2019
- Language: Bosnian
Pregovor
Pregovor
(Foreword)
- Author(s):Emina Bošnjak, Hajrija Sijerčić-Čolić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Education, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Social development, Social Theory
- Page Range:7-8
- No. of Pages:2
- Keywords:Bosnia and Herzegovina; social shanges; education; social development; civil society; gender studies; gender equality; human rights;
- Summary/Abstract:Za niz društvenih problema idealno ishodište svih mogućih rješenja neminovno vodi ka izmjenama načina na koje i sadržaja kroz koje mlade osobe stiču znanja i vještine. Izmjena obrazovnih sadržaja, programa i procesa radi stvaranja preduslova za proučavanje, istraživanje, razumijevanje i, na kraju, učenje o političkim, ali i raznim društvenim procesima, samo su neke od intervencija koje vode ka budućnosti u kojoj će bosanskohercegovačko društvo biti zrelo da se nosi sa svim izazovima. Istovremeno, ove intervencije ciljaju ne na posljedicu, već na uzrok. U konstelaciji svih mogućih problema koji čekaju rješenje, ljudska prava žena i rodna ravnopravnost za nas i dalje nose emancipatorni potencijal koji ih pozicionira skoro na vrh piramide promjena koje su nam potrebne. [...]
Istorija borbe za prava žena i rodnu ravnopravnost
Istorija borbe za prava žena i rodnu ravnopravnost
(History of the Fight for Women's Rights and Gender Equality)
- Author(s):Milena Karapetrović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, History of ideas, Gender history, Social development, Social differentiation, Social Norms / Social Control
- Page Range:15-37
- No. of Pages:23
- Keywords:Gender studies; gender history; women's rights; gender equality; gender-based violence; sexual harassment; status of women in society;
- Summary/Abstract:Rodno zasnovano nasilje, seksualno uznemiravanje i podzastupljenost žena u političkom i javnom životu – teme su o kojima se danas najčešće raspravlja kada se govori o položaju žena u savremenom društvu. Izvještaje o tome dobijamo zahvaljujući uticajnosti organizacija iz sfere civilnog društva i usljed institucionalnog djelovanja na međunarodnom nivou te kroz usvajanja novih zakona i promjene postojećih zakona na nacionalnim nivoima. Imajući to u vidu, može se reći da savremene države prepoznaju negativne posljedice koje nastaju iz zanemarivanja opresije i nejednakog statusa na osnovu roda, te kroz svoje politike jednim dijelom nastoje i da riješe te probleme. Uspostavljanje formalnih okvira i razvijanje brojnih procedura za poboljšanje položaja svih građana i građanki u društvu važan je korak, ali još uvijek nedovoljan ako nema razvijene građanske svijesti o tome šta uistinu znači biti potlačen/a. To pokazuje u kojoj mjeri neravnopravnost i dalje bitno utiče na živote žena i muškaraca, iako možemo govoriti o skoro 150 godina borbe za rodnu ravnopravnost.
Savremene perspektive feminističkih teorija
Savremene perspektive feminističkih teorija
(Contemporary Perspectives on Feminist Theories)
- Author(s):Amila Ždralović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Social Philosophy, History of ideas, Gender history, Social development, Social differentiation, Social Theory
- Page Range:39-56
- No. of Pages:18
- Keywords:Feminism; feminist theory; women’s rights; gender studies; gender equality; men and women; feminist movements; social theory; contemporary feminism;
- Summary/Abstract:Feminizam prvog vala (vidi rad I.1 Istorija borbe za prava žena i rodnu ravnopravnost autorice Milene Karapetrović) počivao je na uvjerenju da će se položaj žena u društvu bitno promijeniti onda kada žene dobiju određeni set prava (prije svega, pravo glasa, pravo na jednako obrazovanje i pravo na slobodno raspolaganje imovinom). Na teorijskoj ravni, preuzima se prosvjetiteljski ideal jednakopravnosti i slobode, uviđa se da spolno neutralni racionalni pojedinac na pravno-političkoj ravni podrazumijeva muškarca, te se diskurs proširuje na naglašavanje supstancijalne istosti žena i muškaraca kao ljudskih bića. Međutim, nakon što su se žene izborile za određena prava, očekivana važna društvena promjena se nije desila. Tokom drugog vala, lista zahtjeva je proširena, a feminizam je postao označitelj skupa teorija. Unatoč raznovrsnosti teorijskih diskursa, mogu se izdvojiti dva zajednička i međusobno povezana uvida teorija drugog vala, koji će odrediti kako sadržaj, tako i dalju evoluciju i današnju poziciju feminističkih teorija i pokreta.
Feministička teorija, nauka i istraživanja u Bosni i Hercegovini
Feministička teorija, nauka i istraživanja u Bosni i Hercegovini
(Feminist Theory, Science and Research in Bosnia and Herzegovina)
- Author(s):Midhat Izmirlija, Amila Ždralović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, History of ideas, Gender history, Social development, Social differentiation, Social Theory
- Page Range:57-68
- No. of Pages:12
- Keywords:Feminism; feminist theory; Bosnia and Herzegovina; history of feminism; gender studies; gender equality; feminist research; history of gender studies;
- Summary/Abstract:U ovom radu je predstavljena feministička teorija i istraživanja u periodu od 1995. godine do danas u Bosni i Hercegovini. U radu se identificiraju institucionalni i vaninstitucionalni centri oko kojih se okupljaju teoretičarke i teoretičari, razgovaraju o feminističkim temama te u kojima se razvijaju neformalni i formalni programi edukacije iz oblasti rodnih/ženskih studija i provode naučnoistraživački projekti. U prvom dijelu rada, predstavljena je formalna institucionalizacija rodnih studija, a imajući primarno u vidu aktivnosti Centra za interdisciplinarne studije u Univerziteta u Sarajevu oko kojih su se na koncu okupile naučnice i naučnici koji se bave feminističkim teorijama i sa drugih univerziteta u BiH, regionu i šire. Osim što ove aktivnosti prevazilaze prostornu centričnost, one okupljaju feministkinje i feministe koje/i dolaze iz različitih oblasti društvenih i humanističkih nauka. Sličnu pravilnost uočavamo i kod razvijanja feminističkih teorija u vaninstitucionalnoj sferi o čemu će biti riječi u drugom dijelu rada.
Ujedinjene nacije: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
Ujedinjene nacije: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
(The United Nations: The Legal Framework and Mechanisms for Gender Equality)
- Author(s):Damir Banović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, International Law, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, International relations/trade, Social development
- Page Range:73-91
- No. of Pages:19
- Keywords:United Nations; legal framework; international law; gender studies; gender equality; human rights; women’s rights; discrimination;
- Summary/Abstract:Briga Ujedinjenih nacija za prava žena na međunarodnom nivou može se reći da počinje usvajanjem Povelje Ujedinjenih nacija 1945. koja u svom prvom članu navodi da je jedan od ciljeva osnivanja UN-a i podsticanje poštovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda za sve bez obzira na rasu, spol, jezik ili vjeru. U prvoj godini postojanja UN-a, Ekonomsko i socijalno vijeće uspostavilo je Komisiju za položaj žena kao tijelo koje će kreirati politike isključivo s ciljem rodne ravnopravnosti i poboljšanja položaja žene. Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima iz 1948., kao obavezujući dokument po običajnom osnovu, potvrdila je da se sva ljudska bića rađaju slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima bez razlika kao što su npr. rasa, boja kože, spol, jezik, religija. Uz Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima (1976) i Međunarodni pakt o socijalnim, ekonomskim i kulturnim pravima (1976), koji uvode opštu zabranu diskriminacije u pogledu prava koja normiraju, dokumenti obrađeni u ovom radu/poglavlju su najznačajniji dokumenti doneseni u okviru Ujedinjenih nacija koji čine osnovni okvir za zaštitu i promovisanje ljudskih prava i osnovnih sloboda na međunarodnom nivou.
Vijeće Evrope: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
Vijeće Evrope: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
(Council of Europe: Legal Framework and Mechanisms for Gender Equality)
- Author(s):Nedim Kulenović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, International Law, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, International relations/trade, Studies in violence and power, EU-Legislation
- Page Range:93-104
- No. of Pages:12
- Keywords:Council of Europe; legal framework; gender studies; gender equality; human rights; law; discrimination; gender-based violence;
- Summary/Abstract:Vijeće Evrope je međunarodna organizacija osnovana 1949. godine s ciljem ostvarivanja većeg jedinstva među svojim članicama, a radi očuvanja i promovisanja ideala i načela koji su dio njihove zajedničke baštine, te poticanja njihovog ekonomskog i društvenog napretka. Među osnovnim vrijednostima organizacije ističe se demokratija, ljudska prava i temeljne slobode, te vladavina prava, što su ujedno i preduslovi za članstvo čije ozbiljno kršenje može rezultirati suspenzijom ili čak isključenjem (Shaw, 2008, str. 345–347). Privrženost navedenim načelima objašnjiva je u svjetlu tragičnih iskustava Drugog svjetskog rata, koja se ogledaju i u razaranju temelja pravne države te rasprostranjenom kršenju ljudskih prava koje je svoj vrhunac imalo u holokaustu. Padom Berlinskog zida 1989. godine, te otvaranjem svojih vrata za bivše socijalističke države, organizacija je doživjela značajno širenje te danas ima 47 država članica koje naseljava oko 820 miliona ljudi. Nakon pridruživanja Crne Gore 2007. godine, Kosovo je jedino područje bivše Jugoslavije koje još uvijek nije dio ove organizacije.
Evropska unija: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
Evropska unija: pravni okvir i mehanizmi za rodnu ravnopravnost
(The European Union: The Legal Framework and Mechanisms for Gender Equality)
- Author(s):Adrijana Hanušić-Bećirović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, International Law, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Governance, Politics and law, Social development, Sociology of Politics, EU-Legislation
- Page Range:105-119
- No. of Pages:15
- Keywords:European Union; EU legislation; legal framework; human rights; EU politics; gender studies; gender equality; implementation of law;
- Summary/Abstract:Evropska unija funkcioniše na principu vladavine prava tako da su sve njene radnje utemeljene na ugovorima na čiji sadržaj su dobrovoljno i demokratskim putem pristale sve države članice EU. Pravni instrumenti Evropske unije (EU) su podijeljeni u dvije grupe. Prvu grupu čini takozvano primarno zakonodavstvo EU – osnivački ugovori; Ugovor o Evropskoj uniji (UEU), poznat i kao Ugovor iz Mastrihta iz 1992. godine, Ugovor o funkcioniranju Evropske unije (UFEU) te Povelja EU o temeljnim pravima. Obaveze iz ugovora jesu postavile temelje za EU politike rodne ravnopravnosti i imaju posebnu težinu. One su provodive od strane država članica, EU institucija, kao i – zahvaljujući doktrini o njihovom direktnom efektu – od samih građana EU pred domaćim sudovima. Sekundarne izvore prava čine pravilnici/uredbe, odluke, preporuke, mišljenja te uputstva/direktive, koje su obavezujuće u smislu rezultata. To znači da su države u postizanju definisanih ciljeva slobodne da odluče o najboljem načinu njihove implementacije (čl. 288 UFEU).
Ustavni i zakonodavni okvir
Ustavni i zakonodavni okvir
(Constitutional and Legislative Framework)
- Author(s):Midhat Izmirlija
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Constitutional Law, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Politics and law, Social development
- Page Range:123-135
- No. of Pages:13
- Keywords:Bosnia and Herzegovina; constitution; legal framework; gender studies; gender equality; human rights; discrimination; gender discrimination;
- Summary/Abstract:Bosna i Hercegovina (BiH) jedna je od država sa složenim ustavnim sistemom. Iako Ustav BiH ne sadrži izričite odredbe koje se odnose na ravnopravnost žena i muškaraca, zaštita ljudskih prava i temeljnih sloboda predstavlja jedan od stubova ustavnog sistema. Ustav BiH tako utvrđuje da će se svim osobama u BiH bez diskriminacije osigurati uživanje prava i sloboda predviđenih Ustavom ili međunarodnim sporazumima koji su navedeni u Aneksu I Ustava. Zabrana diskriminacije izričito uključuje zabranu diskriminacije po osnovu spola (član II/4 Ustava BiH). Također, potrebno je podsjetiti da se Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda i dodatni protokoli (EKLJP) primjenjuju direktno u BiH (član II/2 Ustava BiH), a da se u Aneksu I navodi popis dodatnih sporazuma o ljudskim pravima koji se neposredno primjenjuju u BiH (uključujući i Konvenciju o ukidanju svih oblika diskriminacije žena te Konvenciju o državljanstvu udatih žena).
Institucionalni mehanizmi i javne politike za rodnu ravnopravnost
Institucionalni mehanizmi i javne politike za rodnu ravnopravnost
(Institutional Mechanisms and Public Policies for Gender Equality)
- Author(s):Adnan Kadribašić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Governance, Politics and law, Politics and society, Social development, Sociology of Politics
- Page Range:137-150
- No. of Pages:14
- Keywords:Institutional mechanisms; public policies; gender equality; gender studies; gender discrimination; women’s rights; human rights;
- Summary/Abstract:Postojanje institucionalnih mehanizama za ravnopravnost spolova se smatra bitnom pretpostavkom za ukidanje diskriminacije na osnovu spola/roda i ostvarivanje ciljeva rodne ravnopravnosti. Potreba za uspostavljanjem institucija koje će se specifično baviti ovim pitanjima je prepoznata i istaknuta tokom Četvrte svjetske konferencije o ženama 1995. godine u Pekingu (vidi rad II.1 Ujedinjene nacije autora Damira Banovića). Zaključci ove konferencije su sadržani u Pekinškoj deklaraciji i Platformi za akciju kada je zaključeno da vlade imaju primarnu odgovornost za sprovedbu Platforme za akciju te da bi mehanizmi i institucije za unapređenje položaja žena trebali sudjelovati u formuliranju javne politike i poticati sprovedbu Platforme ali i djelovati kao katalizator u razvoju novih programa (Platforma za akciju, 1995, Glava V-A). Komitet za eliminaciju diskriminacije žena Ujedinjenih naroda (Opća preporuka br. 28, 2010) preporučuje postojanje ovih institucija kao jednu od osnovnih pretpostavki za sprovođenje člana 2. CEDAW konvencije.
Rodna ravnopravnost i politički i javni život
Rodna ravnopravnost i politički i javni život
(Gender Equality and Political and Public Life)
- Author(s):Zlatiborka Popov-Momčinović
- Language:Serbian
- Subject(s):Gender Studies, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Government/Political systems, Politics and society, Sociology of Politics
- Page Range:155-170
- No. of Pages:16
- Keywords:Gender studies; gender equality; human rights; women’s rights; women in public life; women in politics; women in decision-making process;
- Summary/Abstract:Žene su tokom istorije bile isključene iz procesa donošenja odluka, što je proizlazilo iz podele na privatno i javno (oikos nasuprot polis) na štetu žena još od antičkog perioda, kolevke politike i demokratije. To je posle dodatno osnaženo interpretativnim nasleđem monoteističkih religija koje su Boga i čoveka poimale kao mušku figuru, a ženama unapred „pripisale“ grehove zbog otkrića polnosti (praroditeljski greh). U novom veku, kao eri racionalizma i buđenja čoveka iz samoskrivljenog nepunoletstva (Kant), žene i dalje ostaju uskraćene za pravo na političku participaciju. Glavni podležeći diskurs je, npr., stav da samo onaj ko plaća porez i učestvuje u ratu ima pravo na političku participaciju (Tomas Džeferson), a s obzirom na to da žene nisu imale pravo na imovinu, nisu imale ni pravo na učešće u javnom životu (Isenberg, 1988, str. 8). Dublji strukturalni uzroci leže u potrebi postojanja patrijarhalne porodice, sa jasno podeljenim rodnim ulogama, kako za kapitalistički način proizvodnje tako i za „nesmetano“ donošenje političkih odluka. To je navodno osnaženo i opravdano modernim političkim idejama po kojima polni odnosi i nisu politički (Pejtman, 2001, str. 51).
Mediji, izvještavanje i rodne uloge
Mediji, izvještavanje i rodne uloge
(Media, Reporting and Gender Roles)
- Author(s):Belma Buljubašić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Education, Media studies, Applied Sociology, Social development, Social Theory
- Page Range:171-185
- No. of Pages:15
- Keywords:Media; reporting; gender roles; gender studies; role of media in society; socialization; social groups; education;
- Summary/Abstract:Društvene uloge medija su mnogostruke i mediji su važan dio našeg života, bez obzira na to da li smo pasionirani medijski konzumenti ili medijske sadržaje pratimo usputno. Kao osnovne uloge medija u društvu izdvajamo: obrazovnu, informativnu i zabavljačku. Medijske uloge se, svakako, mogu dodatno proširiti, što su učinili i brojni vodeći autori iz oblasti komunikologije (Rus-Mol, Zagorac-Keršer, Vreg, itd.) i svaka od tih funkcija se može detaljno interpretirati i analizirati.
Ekonomija i rodna ravnopravnost
Ekonomija i rodna ravnopravnost
(Economy and Gender Equality)
- Author(s):Sanela Bašić, Valida Repovac Nikšić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Economy, Gender Studies, Social Philosophy, Social Theory, Socio-Economic Research
- Page Range:187-202
- No. of Pages:16
- Keywords:Economy; gender equality; gender studies; contemporary society; role of gender in economy; women in economy;
- Summary/Abstract:U uvodnom dijelu predstavljena su teorijska mišljenja o odnosu ekonomije i roda. Preko najznačajnijih teorijskih viđenja ponuđeni su i ključni historijski momenti razvoja ovog kompleksnog odnosa. Analiza radova savremenih društvenih teoretičara i teoretičarki uključuje njihove savremene interpretacije klasičnih pisanja o ovoj temi. O ekonomiji i rodu istraživalo se i pisalo unutar različitih društvenih znanosti, te su nalazi i doprinosi „razasuti“ po brojnim naučnim i stručnim časopisima (Swedberg, 2006). Također, o ovom ključnom pitanju za žene pisali su, bar što se sociologije tiče, pretežno muškarci. To donekle potvrđuje prisutne kritike sociologije kao isključivo „muške sociologije“. No, ovim problemom dubinski se bave feministkinje različitih pravaca (radikalnog, liberalnog, marksističkog, crnog).
Žene, rat, mir i sigurnost
Žene, rat, mir i sigurnost
(Women, War, Peace and Security)
- Author(s):Elmaja Bavčić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Civil Society, Security and defense, Military policy, Peace and Conflict Studies
- Page Range:203-218
- No. of Pages:16
- Keywords:Gender studies; war; peace; security; gender roles; women in peace activism; feminist theory; anti-war theory; anti-military theory;
- Summary/Abstract:Stereotipna percepcija žene u kontekstu rata, mira i sigurnosti obično je slika viktimizirane žene koja je žrtva rata upravo zbog svoje rodne uloge. Vrlo rijetko se žene vide ne samo kao učesnice u ratu, nego kao te koje su aktivne učesnice i u postratnoj izgradnji društva i, pogotovo, afirmacije koncepta sigurnosti. Ipak, ženski mirovni, antiratni i antimilitaristički aktivizam i njihova uključenost u pitanja rata, mira i sigurnosti ima dugu tradiciju. U ovom tekstu dat je pregled osnovnih koncepata koji su značajni s aspekta promatranja roda unutar ovog specifičnog konteksta. U tom smislu koncentrisat ću se na implementaciju međunarodnih dokumenata, ponajviše UN Rezolucije 1325, kao jednog od najznačajnijih instrumenata u adresiranju rodne perspektive u kontekstu konflikta, te ću se fokusirati na aktivnosti koje je BiH poduzela u implementaciji. Pored toga, adresirat ću pitanje rodno zasnovanog nasilja nad ženama u situacijama oružanog sukoba kao jednog od najčešćih problema s kojima se žene suočavaju. Na kraju ću dati kratki pregled ženskog mirovnog aktivizma u BiH.
Rodno zasnovano nasilje
Rodno zasnovano nasilje
(Gender-Based Violence)
- Author(s):Natalija Petrić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Human Rights and Humanitarian Law, Studies in violence and power, Victimology, Sociology of Law
- Page Range:219-230
- No. of Pages:12
- Keywords:Human rights; gender studies; violence; gender-based violence; victims of violence; violations of human rights; abuse;
- Summary/Abstract:Rodno zasnovano nasilje je kršenje ljudskih prava i oblik diskriminacije i označava svaki čin nasilja koji ima za posljedicu ili će vjerovatno imati za posljedicu fizičku, psihičku, seksualnu ili ekonomsku povredu, odnosno patnju, uključujući i prijetnje takvim djelima, prinudu ili namjerno oduzimanje slobode u javnom ili privatnom životu. Rodno zasnovano nasilje je jedan od najviše rasprostranjenih oblika kršenja ljudskih prava i fenomen koji je duboko ukorijenjen u rodne nejednakosti, počiva na rodnim normama i nejednakim odnosima moći. Može se manifestovati u različitim oblicima ili kao kombinacija više njih: fizičko, emocionalno, psihološko ili seksualno nasilje te ekonomsko nasilje. U ovom tekstu, rodno zasnovano nasilje razumijemo u širem smislu, uključujući i nasilje na osnovu seksualne orijentacije i/ili rodnog identiteta.
Rodna socijalizacija: odgoj i obrazovanje
Rodna socijalizacija: odgoj i obrazovanje
(Gender Socialization: Upbringing and Education)
- Author(s):Amila Ždralović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Education, Social development, Social Theory
- Page Range:231-243
- No. of Pages:13
- Keywords:Gender studies; socialization; gender socialization; education; society; social theory; upbringing;
- Summary/Abstract:Čini se da postoji saglasnost u pogledu značaja procesa socijalizacije za pojedince/ke da bi oni/e uopšte mogli/e funkcionirati u društvu. Kako bi ukazali/e na značaj socijalizacije, autori/ce (vidi, naprimjer: Little i dr., 2013, str. 142) često posežu za primjerima feralne ili djece koja nisu bila socijalizirana, odnosno koja su odrasla bez dodira s drugim ljudima i time nisu prošla kroz proces socijalizacije. Kroz ove primjere autori/ce ilustriraju stav da se čak i one najosnovnije fizičke aktivnosti poput sjedenja, hodanja ili stajanja, ne razvijaju automatski, već se uče. Iz ovoga slijedi, u konačnici, da se kroz društvenu interakciju razvijamo kao ljudska bića.
Feminizam i civilno društvo
Feminizam i civilno društvo
(Feminism and Civil Society)
- Author(s):Zlatiborka Popov-Momčinović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Social Philosophy, Civil Society, History of ideas, Gender history, Social development, Social Theory
- Page Range:245-259
- No. of Pages:15
- Keywords:Feminism; feminist movements; civil society; women; status of women in society; social changes; social theory;
- Summary/Abstract:Pisanje, a i istraživanje o ženskom pokretu predstavlja značajan izazov i podstrek s obzirom na dominantan „razmrvljen“ pristup koji je najčešće okrenut određenim aspektima položaja žena i njihove podređenosti. Društveni pokreti imaju, kako ističe poznati teoretičar i istraživač ovog fenomena Čarls Tili (Charles Tilly), tzv. WUNC obeležja (worthiness, unity, number i commitment) te iz tog razloga predstavljaju značajnu i kolektivnu pokretačku snagu usmerenu ka društvenim promenama (Tilly, 2004, str. 3–4).
Rodno osjetljiva upotreba jezika
Rodno osjetljiva upotreba jezika
(Gender-Sensitive Use of Language)
- Author(s):Sandra Zlotrg
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Pragmatics, Historical Linguistics, Sociolinguistics, Philology
- Page Range:261-272
- No. of Pages:12
- Keywords:Gender studies; language; gender-sensitive use of language; socio-linguistics; grammar gender; historical linguistics;
- Summary/Abstract:Raspravu o rodno osjetljivoj upotrebi jezika u našoj nauci o jeziku možemo pratiti još od polovine prošlog stoljeća. Zlatko Vince u zagrebačkom časopisu „Jezik“ 1954. godine u naslovu donosi dilemu Drugarica direktor, gospođa profesor ili drugarica direktorica, gospođa profesorica? Osvrćući se na postojeću praksu da žene, posebno poslije Drugog svjetskog rata, stječu zvanja i titule koje su nekada bile rezervirane za muškarce, primjećuje kako jezička praksa ne prati stvarnost tako da u raznim društvenim sferama možemo čuti i pročitati oblike kao Ana M., profesor, Marija Z., liječnik-pripravnik i sl. Do tada je doktorka i ministarka značilo suprugu doktora i ministra, i umjesto da se nađe novi naziv za zvanje koje obavlja žena, „kancelarijski, razgovorni, a za njime i književni jezik pošao je drugim putem. Službeni je naziv za žene, kao i za muškarce: profesor, doktor, inženjer, agronom, kapetan, major, pilot i t. d.“ (Vince, 1954, str. 116).
Gender mainstreaming: urodnjavanje
Gender mainstreaming: urodnjavanje
(Gender Mainstreaming)
- Author(s):Zorana Antonijević
- Language:Serbian
- Subject(s):Gender Studies, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Governance, History of ideas, Gender history, Social development
- Page Range:275-284
- No. of Pages:10
- Keywords:Gender mainstreaming; gender studies; feminism; gender history; feminist movements; gender equality; gender discrimination;
- Summary/Abstract:Urodnjavanje (gender mainstreaming), odnosno uvođenje rodne perspektive u politike i prakse na svim nivoima odlučivanja organa javne vlasti, relativno je nova feministička strategija promene. Njen primarni cilj je smanjivanje i iskorenjivanje rodnih nejednakosti, pre svega kroz državni aparat, ali i međunarodne organizacije. Međutim, put do urodnjavanja kao strategije nije bio ni lak ni jednostavan. Naime, na Prvoj međunarodnoj konferenciji žena u Meksiko Sitiju 1975. godine definisana je obaveza država članica Ujedinjenih nacija da formulišu nacionalne strategije, ciljeve i prioritete kako bi unapredili rodnu ravnopravnost i iskorenili rodnu diskriminaciju.
Rodna analiza
Rodna analiza
(Gender Analysis)
- Author(s):Jelena Milinović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Constitutional Law, Human Rights and Humanitarian Law, Civil Society, Governance, Politics and law, Social development, Sociology of Politics, Sociology of Law
- Page Range:285-297
- No. of Pages:13
- Keywords:Gender studies; gender equality; human rights; constitution; legal framework; law against discrimination; public policy;
- Summary/Abstract:Postizanje rodne ravnopravnosti kao ljudskog prava propisano je ustavima i zakonima o ravnopravnosti polova/rodnoj ravnopravnosti, antidiskriminacionim zakonodavstvom i cijelim nizom međunarodnih instrumenata ljudskih prava koje smo obavezni poštovati i primjenjivati. Odredbe kojima se štiti ravnopravnost i zabranjuje diskriminacija po osnovu pola/roda dio su i sistemskih i drugih propisa u različitim oblastima, od zakona, podzakonskih i drugih akata, pa sve do strateških i planskih dokumenata, odnosno javnih politika. U čemu je onda problem, pitamo se. Zašto ove deklarativne odredbe u zakonima ne znače odmah i njihovu primjenu u stvarnosti? Zbog čega i dalje postoje izražene rodne neravnopravnosti, pa čak i diskriminacija i nasilje kao ekstremni oblik diskriminacije? Zašto određene mjere vlasti imaju različite učinke na različite društvene grupe muškaraca i žena? Zašto naoko neutralne norme imaju nejednake efekte, iako nejednakost ili čak diskriminacija nisu uopšte bili namjera zakonodavca ili donosioca neke mjere? Zbog čega „ne vidimo“, odnosno odbijamo da vidimo da rodne nejednakosti postoje i da je njihovo uporno opstajanje zapravo legitimisana nejednakost u moći, podjeli rada i pristupu resursima?
Rodno odgovorno budžetiranje
Rodno odgovorno budžetiranje
(Gender Responsible Budgeting)
- Author(s):Dženita Hrelja Hasečić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Gender Studies, Civil Society, Political economy, Social development, Public Finances, Fiscal Politics / Budgeting, Socio-Economic Research
- Page Range:299-310
- No. of Pages:12
- Keywords:Gender studies; gender equality; gender responsible budgeting; gender policy; gender equality in budgeting; funds for women;
- Summary/Abstract:Rodno odgovorno budžetiranje je sastavni dio pristupa urodnjavanja politika. Prema najčešće korištenoj definiciji (Council of Europe, 2005) „rodno odgovorno budžetiranje predstavlja uključivanje principa rodne ravnopravnosti u budžetske procese. Podrazumijeva rodno zasnovanu procjenu budžeta, uključivanje rodne perspektive na svim nivoima budžetskog procesa i restrukturiranje prihoda i rashoda u cilju unapređenja rodne ravnopravnosti.“ U procesu rodno odgovornog budžetiranja koriste se alati kojima se „prati tok novca“ iz vladinih budžeta ka ostvarenju ciljeva i uticaja na različite grupe žena i muškaraca, dječaka i djevojčica. Vrlo je važno zapamtiti da rodno odgovoran budžet ne može biti shvaćen kao budžet napravljen isključivo za žene, jer bi u tom slučaju značilo da žene označavamo kao interesnu grupu koja se natječe s drugima za ionako oskudna sredstva koja vlada dodjeljuje, odnosno da budžet treba podijeliti podjednako između žena i muškaraca ili da se cilj rodno odgovornih budžeta svodi na to da se veći dio javnih sredstava dodijeli programima ili mjerama isključivo namijenjenih ženama.