Umiejętności Polaków – wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC)
Adult skills in Poland – results of the Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC)

Author(s): Jan Burski, Agnieszka Chłoń-Domińczak, Marta Palczyńska, Maja Rynko, Piotr Śpiewanowski
Subject(s): Social Sciences, Education, Adult Education
Published by: Instytut Badań Edukacyjnych
Keywords: education; adult education; Poland
Summary/Abstract: Badanie PIAAC„„ Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych PIAAC (The Programme for the InternationalAssessment of Adult Competencies) zostało przeprowadzone w latach 2011-2012 w 24 krajach. Łącznie przebadano 166 tys. osób w wieku 16-65 lat. Badanie przygotowała OrganizacjaWspółpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).„„ Celem badania PIAAC jest pomiar trzech umiejętności: rozumienia tekstu, rozumowania matematycznegooraz wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). Umiejętnościte mierzone są na skali od 0 do 500 punktów.„„ Kompetencje mierzone w PIAAC są niezbędne do funkcjonowania we współczesnym świecieoraz nabywania nowej wiedzy i nowych umiejętności. PIAAC dostarcza również informacji m.in.na temat związków pomiędzy kompetencjami, wykształceniem i sytuacją na rynku pracy. Daneuzyskane w badaniu pozwalają na ocenę jakości kapitału ludzkiego, a na tej podstawie takżeocenę potencjału gospodarczego i spójności społecznej w badanych krajach.Kompetencje Polaków„„ Poziom umiejętności Polaków w wieku 16-65 lat jest niższy niż przeciętny poziom umiejętnościmieszkańców krajów OECD, które wzięły udział w badaniu. Wynik Polski w dziedzinie rozumieniatekstu dzieli od średniej OECD 6 punktów (267 pkt. wobec 273 pkt.), a w dziedzinie rozumowaniamatematycznego – 9 punktów (260 pkt. wobec 269 pkt.). Umiejętności Polaków takżew dziedzinie wykorzystywania TIK są niższe niż w krajach OECD: 38% dorosłych Polaków posiadaniski poziom umiejętności wykorzystywania TIK, a wysoki – jedynie 19%, wobec odpowiednio27% oraz 34% przeciętnie w krajach OECD.„„ W Polsce blisko 15% osób dorosłych posiada niski poziom zarówno umiejętności rozumieniatekstu, jak i rozumowania matematycznego, a kolejne 13% – jednej z tych dziedzin. Prawiewszystkie te osoby posiadają niski poziom umiejętności wykorzystywania TIK lub w ogóle ichnie posiadają. Jednocześnie 14% dorosłych Polaków osiąga bardzo wysokie wyniki w przynajmniej jednej z badanych dziedzin umiejętności.„„ Przeciętny poziom umiejętności jest niższy wśród osób starszych. W Polsce, podobnie jak w innychkrajach, spadek poziomu badanych kompetencji obserwujemy od około 30. roku życia.Polaków w wieku 16-24 i 55-65 lat dzielą 32 punkty w rozumieniu tekstu i 25 punktów w rozumowaniu matematycznym. 38% osób młodych posiada wysokie umiejętności wykorzystywaniaTIK, wśród osób starszych odsetek ten wynosi zaledwie 3%.„„ W Polsce w dziedzinie rozumienia tekstu kobiety wypadają lepiej niż mężczyźni (6 pkt. różnicy),natomiast w rozumowaniu matematycznym różnice nie są istotne. Wyniki kobiet w rozumieniutekstu i rozumowaniu matematycznym są mniej zróżnicowane niż wyniki mężczyzn. Więcejmężczyzn posiada wysokie umiejętności wykorzystania TIK.„„ Zależność umiejętności i wykształcenia jest bardzo silna. W Polsce różnica przeciętnych wynikówosób z wykształceniem wyższym oraz osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym6Streszczeniewynosi 70 punktów w rozumieniu tekstu i 74 punkty w rozumowaniu matematycznym. Około37% osób z wykształceniem wyższym posiada wysoki poziom umiejętności wykorzystywaniaTIK, wobec 2% w grupie osób o najniższym wykształceniu. Różnice między wynikami w Polscea średnimi wynikami w OECD w grupach o analogicznym wykształceniu są dla wykształceniawyższego najmniejsze lub nie występują.„„ Mieszkańcy miast wypadają w PIAAC lepiej niż mieszkańcy wsi. W miastach powyżej 500 tys.mieszkańców odsetek osób uzyskujących niskie wyniki z rozumienia tekstu wynosi 10%, a na terenachwiejskich – 25%. Podobna relacja występuje w rozumowaniu matematycznym, a w wykorzystywaniuTIK odsetki osób o najniższych umiejętnościach wśród mieszkańców miast i wsito odpowiednio co najmniej 22% i 46%.Wyniki osób młodych„„ W Polsce wyniki osób młodych (16-24 lata) są wyższe niż przeciętne wyniki wszystkich osóbdorosłych. Prawidłowość ta jest obserwowana także w większości krajów OECD, choć różnicemiędzy generacjami w Polsce są jedynymi z większych. Wyniki młodych Polaków w dziedzinachrozumienia tekstu i rozumowania matematycznego (odpowiednio 281 i 269 pkt.)zbliżone są do przeciętnych wyników osób młodych w krajach OECD (280 i 272 pkt.). Mimoże w dziedzinie wykorzystywania TIK wyniki osób młodych w Polsce są również wyraźnie wyższeniż wyniki starszych generacji, to jednak na tle krajów OECD młodzi Polacy wypadają słabo– 38% posiada wysoki poziom umiejętności wykorzystywania TIK wobec średniej 51% w krajachOECD.„„ Poziom kompetencji młodzieży wyraźne zależy od typu szkoły, do której uczęszcza – np. wynikiz rozumienia tekstu uczniów liceów ogólnokształcących i zasadniczych zawodowych dzieli blisko50 punktów.„„ Polscy studenci są zróżnicowaną grupą – najsłabiej wypadają studenci kierunków w dziedziniepedagogiki i kształcenia nauczycieli, a najlepiej – zdrowia i opieki społecznej oraz nauk przyrodniczych,matematyki i informatyki (różnice rzędu 20-30 punktów). Warto podkreślić brak różnicw poziomie umiejętności studentów studiów licencjackich i magisterskich. Wyniki PIAACpotwierdzają istnienie nierówności w dostępie do szkolnictwa wyższego – osoby, którychrodzice mają niskie wykształcenie rzadziej podejmują studia, nawet gdy mają wysoki poziomkompetencji.Rynek pracy a kompetencje„„ W Polsce osoby pracujące, bezrobotne oraz bierne zawodowo mają niższy średni poziom umiejętnościod osób o analogicznym statusie na rynku pracy w OECD. Różnice w wynikach osóbpracujących i biernych zawodowo w Polsce to 23 punkty w rozumieniu tekstu i 38 punktóww rozumowaniu matematycznym.„„ Pracujący Polacy rzadziej i mniej intensywnie niż w innych krajach korzystają z komputeraw pracy (46% nigdy nie korzysta wobec 30% w krajach OECD). Jednak osoby pracujące w Polsceposiadają wyraźnie wyższy poziom umiejętności wykorzystywania TIK niż osoby niepracujące:20% pracujących, wobec 5% biernych zawodowo, ma wysoki poziom umiejętności wykorzystywaniaTIK.7Streszczenie„„ Porównanie poziomu kompetencji według charakterystyki miejsca i rodzaju pracy pokazuje,że w Polsce dobrze na tle pozostałych krajów wypadają wykwalifikowani pracownicy biurowi,a także osoby pracujące w sektorze usług nowoczesnych, zdrowia i administracji publicznejoraz edukacji. Niepokojące są bardzo niskie wyniki pracujących w rolnictwie, z którychwięcej niż co trzecia osoba ma niski poziom umiejętności rozumienia tekstu i rozumowaniamatematycznego.„„ Przeciętnie w krajach OECD poziom wykształcenia w większym stopniu wpływa na szanse zdobyciai utrzymania pracy oraz na wysokość zarobków niż poziom umiejętności, w szczególnościwśród osób młodych. W Polsce znaczenie wykształcenia jest silniejsze niż w większości krajówOECD. Jednocześnie, prawie co trzecia pracująca osoba w Polsce ocenia, że mogłaby mieć niższekwalifikacje, aby wykonywać swoją pracę.„„ Wyniki PIAAC sugerują, że kompetencje dużej grupy osób są niewykorzystane. Wiele osób niepracujących,w szczególności tych pozostających bez pracy przez okres nie dłuższy niż dwalata, posiada umiejętności na wysokim poziomie. Dłuższy okres bierności zawodowej wiąże sięze spadkiem kompetencji.Kompetencje Polaków w latach 1994 i 2011„„ Porównanie wyników PIAAC i IALS – badania przeprowadzonego w Polsce w 1994 r. – wskazujena wyraźny wzrost poziomu kompetencji Polaków w zakresie rozumienia tekstu (o 35 punktów).Polska odnotowała największą poprawę wyników spośród wszystkich krajów, które wzięłyudział w obydwu badaniach.„„ O ile w 1994 r. ponad 40% osób dorosłych w wieku 16-65 lat posiadało bardzo niski poziomumiejętności rozumienia tekstu, to w 2011 r. odsetek ten spadł do 19%. Jednocześnie trzykrotniewięcej osób charakteryzuje się obecnie wysokim poziomem umiejętności (3% w IALS wobec10% w PIAAC).Badanie PIAAC„„ Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych PIAAC (The Programme for the International Assessment of Adult Competencies) zostało przeprowadzone w latach 2011-2012 w 24 krajach. Łącznie przebadano 166 tys. osób w wieku 16-65 lat. Badanie przygotowała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).„„ Celem badania PIAAC jest pomiar trzech umiejętności: rozumienia tekstu, rozumowania matematycznego oraz wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). Umiejętności te mierzone są na skali od 0 do 500 punktów.„„ Kompetencje mierzone w PIAAC są niezbędne do funkcjonowania we współczesnym świecie oraz nabywania nowej wiedzy i nowych umiejętności. PIAAC dostarcza również informacji m.in.na temat związków pomiędzy kompetencjami, wykształceniem i sytuacją na rynku pracy. Dane uzyskane w badaniu pozwalają na ocenę jakości kapitału ludzkiego, a na tej podstawie także ocenę potencjału gospodarczego i spójności społecznej w badanych krajach. Kompetencje Polaków„„ Poziom umiejętności Polaków w wieku 16-65 lat jest niższy niż przeciętny poziom umiejętności mieszkańców krajów OECD, które wzięły udział w badaniu. Wynik Polski w dziedzinie rozumienia tekstu dzieli od średniej OECD 6 punktów (267 pkt. wobec 273 pkt.), a w dziedzinie rozumowania matematycznego – 9 punktów (260 pkt. wobec 269 pkt.). Umiejętności Polaków także w dziedzinie wykorzystywania TIK są niższe niż w krajach OECD: 38% dorosłych Polaków posiada niski poziom umiejętności wykorzystywania TIK, a wysoki – jedynie 19%, wobec odpowiednio27% oraz 34% przeciętnie w krajach OECD.„„ W Polsce blisko 15% osób dorosłych posiada niski poziom zarówno umiejętności rozumienia tekstu, jak i rozumowania matematycznego, a kolejne 13% – jednej z tych dziedzin. Prawie wszystkie te osoby posiadają niski poziom umiejętności wykorzystywania TIK lub w ogóle ichnie posiadają. Jednocześnie 14% dorosłych Polaków osiąga bardzo wysokie wyniki w przynajmniej jednej z badanych dziedzin umiejętności.„„ Przeciętny poziom umiejętności jest niższy wśród osób starszych. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, spadek poziomu badanych kompetencji obserwujemy od około 30. roku życia. Polaków w wieku 16-24 i 55-65 lat dzielą 32 punkty w rozumieniu tekstu i 25 punktów w rozumowaniu matematycznym. 38% osób młodych posiada wysokie umiejętności wykorzystywania TIK, wśród osób starszych odsetek ten wynosi zaledwie 3%.„„ W Polsce w dziedzinie rozumienia tekstu kobiety wypadają lepiej niż mężczyźni (6 pkt. różnicy),natomiast w rozumowaniu matematycznym różnice nie są istotne. Wyniki kobiet w rozumieniu tekstu i rozumowaniu matematycznym są mniej zróżnicowane niż wyniki mężczyzn. Więcej mężczyzn posiada wysokie umiejętności wykorzystania TIK.„„ Zależność umiejętności i wykształcenia jest bardzo silna. W Polsce różnica przeciętnych wyników osób z wykształceniem wyższym oraz osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym6Streszczeniewynosi 70 punktów w rozumieniu tekstu i 74 punkty w rozumowaniu matematycznym. Około37% osób z wykształceniem wyższym posiada wysoki poziom umiejętności wykorzystywania TIK, wobec 2% w grupie osób o najniższym wykształceniu. Różnice między wynikami w Polsce a średnimi wynikami w OECD w grupach o analogicznym wykształceniu są dla wykształcenia wyższego najmniejsze lub nie występują.„„ Mieszkańcy miast wypadają w PIAAC lepiej niż mieszkańcy wsi. W miastach powyżej 500 tys. mieszkańców odsetek osób uzyskujących niskie wyniki z rozumienia tekstu wynosi 10%, a na terenach wiejskich – 25%. Podobna relacja występuje w rozumowaniu matematycznym, a w wykorzystywaniu TIK odsetki osób o najniższych umiejętnościach wśród mieszkańców miast i wsi to odpowiednio co najmniej 22% i 46%.Wyniki osób młodych„„ W Polsce wyniki osób młodych (16-24 lata) są wyższe niż przeciętne wyniki wszystkich osób dorosłych. Prawidłowość ta jest obserwowana także w większości krajów OECD, choć różnice między generacjami w Polsce są jedynymi z większych. Wyniki młodych Polaków w dziedzinach rozumienia tekstu i rozumowania matematycznego (odpowiednio 281 i 269 pkt.)zbliżone są do przeciętnych wyników osób młodych w krajach OECD (280 i 272 pkt.). Mimo że w dziedzinie wykorzystywania TIK wyniki osób młodych w Polsce są również wyraźnie wyższe niż wyniki starszych generacji, to jednak na tle krajów OECD młodzi Polacy wypadają słabo– 38% posiada wysoki poziom umiejętności wykorzystywania TIK wobec średniej 51% w krajach OECD.„„ Poziom kompetencji młodzieży wyraźne zależy od typu szkoły, do której uczęszcza – np. wyniki z rozumienia tekstu uczniów liceów ogólnokształcących i zasadniczych zawodowych dzieli blisko50 punktów.„„ Polscy studenci są zróżnicowaną grupą – najsłabiej wypadają studenci kierunków w dziedzinie pedagogiki i kształcenia nauczycieli, a najlepiej – zdrowia i opieki społecznej oraz nauk przyrodniczych, matematyki i informatyki (różnice rzędu 20-30 punktów). Warto podkreślić brak różnic w poziomie umiejętności studentów studiów licencjackich i magisterskich. Wyniki PIAAC potwierdzają istnienie nierówności w dostępie do szkolnictwa wyższego – osoby, których rodzice mają niskie wykształcenie rzadziej podejmują studia, nawet gdy mają wysoki poziom kompetencji. Rynek pracy a kompetencje„„ W Polsce osoby pracujące, bezrobotne oraz bierne zawodowo mają niższy średni poziom umiejętności od osób o analogicznym statusie na rynku pracy w OECD. Różnice w wynikach osób pracujących i biernych zawodowo w Polsce to 23 punkty w rozumieniu tekstu i 38 punktów w rozumowaniu matematycznym.„„ Pracujący Polacy rzadziej i mniej intensywnie niż w innych krajach korzystają z komputera w pracy (46% nigdy nie korzysta wobec 30% w krajach OECD). Jednak osoby pracujące w Polsce posiadają wyraźnie wyższy poziom umiejętności wykorzystywania TIK niż osoby niepracujące:20% pracujących, wobec 5% biernych zawodowo, ma wysoki poziom umiejętności wykorzystywaniaTIK.7Streszczenie„„ Porównanie poziomu kompetencji według charakterystyki miejsca i rodzaju pracy pokazuje, że w Polsce dobrze na tle pozostałych krajów wypadają wykwalifikowani pracownicy biurowi, a także osoby pracujące w sektorze usług nowoczesnych, zdrowia i administracji publicznej oraz edukacji. Niepokojące są bardzo niskie wyniki pracujących w rolnictwie, z których więcej niż co trzecia osoba ma niski poziom umiejętności rozumienia tekstu i rozumowania matematycznego.„„ Przeciętnie w krajach OECD poziom wykształcenia w większym stopniu wpływa na szanse zdobycia i utrzymania pracy oraz na wysokość zarobków niż poziom umiejętności, w szczególności wśród osób młodych. W Polsce znaczenie wykształcenia jest silniejsze niż w większości krajów OECD. Jednocześnie, prawie co trzecia pracująca osoba w Polsce ocenia, że mogłaby mieć niższe kwalifikacje, aby wykonywać swoją pracę.„„ Wyniki PIAAC sugerują, że kompetencje dużej grupy osób są niewykorzystane. Wiele osób niepracujących, w szczególności tych pozostających bez pracy przez okres nie dłuższy niż dwa lata, posiada umiejętności na wysokim poziomie. Dłuższy okres bierności zawodowej wiąże się ze spadkiem kompetencji. Kompetencje Polaków w latach 1994 i 2011„„ Porównanie wyników PIAAC i IALS – badania przeprowadzonego w Polsce w 1994 r. – wskazuje na wyraźny wzrost poziomu kompetencji Polaków w zakresie rozumienia tekstu (o 35 punktów).Polska odnotowała największą poprawę wyników spośród wszystkich krajów, które wzięły udział w obydwu badaniach.„„ O ile w 1994 r. ponad 40% osób dorosłych w wieku 16-65 lat posiadało bardzo niski poziom umiejętności rozumienia tekstu, to w 2011 r. odsetek ten spadł do 19%. Jednocześnie trzykrotnie więcej osób charakteryzuje się obecnie wysokim poziomem umiejętności (3% w IALS wobec10% w PIAAC).

• Details
• Contents