Poboljšanje demokratskih performansi Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine: preporuke
Improving democratic performance of the Parliamentary Assembly of Bosnia and Herzegovina: Recommendations

Author(s): Goran Marković, Maja Sahadžić, Damir Banović, Saša Gavrić
Subject(s): Law, Constitution, Jurisprudence, Government/Political systems, Evaluation research
Published by: Sarajevo Open Centre
Keywords: democratic performance; Parliamentary Assembly; BiH; improvement; recommendations;
Summary/Abstract: Ustav BiH, koji je stupio na snagu 14. decembra 1995. godine, predvidio je niz specifičnih rješenja, koja su se, između ostalog, odnosila i na Parlamentarnu skupštinu BiH. Njen ustavnopravni položaj dominantno je određen federalnim državnim uređenjem BiH, praćenim mnogim specifičnostima i političkim režimom konsocijativne demokratije. Američki uticaji u pravno-tehničkom uobličavanju Ustava uticali su na to da ustavna materija koja se odnosi na Parlamentarnu skupštinu nije uređena precizno i potpuno, tako da je neophodna mukotrpna analiza zakona i poslovnika, kako bi se relativno potpuno saznala pravna priroda i politička uloga Parlamentarne skupštine. Ustav ne proklamuje izričito načelo podjele vlasti, ali se o njemu može zaključivati analizom ustavnih normi. Parlamentarna skupština nema karakter vrhovnog državnog organa. Njena struktura je djelimično uslovljena državnim uređenjem BiH, a još više prirodom podijeljenog društva. Etnički elementi, odnosno dominacija nacionalnih političkih elita, vidljivi su kako iz strukture, tako i načina odlučivanja Parlamentarne skupštine. Iako bi trebalo da Predstavnički dom bude predstavništvo građana (što i jeste, ako se posmatra sa stanovišta neposrednog izbora njegovih članova) i u njemu dominiraju etnički i entitetski elementi (etnička priroda političkih stranaka i tzv. entitetsko glasanje). Dom naroda je predominantno predstavništvo konstitutivnih naroda, a njegovi članovi su birani posredno, u entitetima. Parlamentarna skupština vrši uobičajene funkcije, ali su njihova sadržina i obim neuobičajeni. To je uslovljeno uskim obimom nadležnosti države, za razliku od entiteta, koji imaju visok stepen autonomije. S druge strane, za razliku od brojnih parlamenata, Parlamentarna skupština ne vrši funkcije koje su često u nadležnosti zakonodavnog organa. Ona, na primjer, ne bira sudije Ustavnog suda BiH, nego je ta nadležnosti, paradoksalno, u nadležnosti entitetskih parlamenata, iako se radi o izboru članova državne institucije. Parlamentarna skupština, takođe, nema nikakvu ulogu u imenovanju nosilaca pravosudnih funkcija na državnom nivou, pošto je to nadležnost nezavisne institucije – Visokog sudskog i tužilačkog savjeta BiH. Ostvarivanje funkcija Parlamentarne skupštine uslovljeno je dominacijom etničkih političkih elita i velikih koalicija političkim životom. Opozicija u Parlamentarnoj skupštini dosad je, osim u jednom sazivu, bila malobrojna, a velika koalicija nije imala programski karakter, što je otežavalo donošenje odluka. Suština velike koalicije je u tome da je čine partije iz reda sva tri naroda. Iako je moguće da se u toj koaliciji nađu partije koje predstavljaju samo neznatnu volju jednog konstitutivnog naroda, to se dosad uglavnom nije događalo. Heterogeni sastav velikih koalicija čini specifičnim pojam parlamentarne većine, odnosno vlade i opozicije, pošto većina često ne može biti sigurna da li će njena politika biti usvojena i sprovođena. To utiče na rad Parlamentarne skupštine, pogotovo na vršenje zakonodavne funkcije i njen odnos sa Savjetom ministara. Iako Savjet ministara dominira zakonodavnim postupkom, češće se nego u drugim državama događa da njegovi zakonski prijedlozi ne budu usvojeni, upravo zbog nestabilnosti parlamentarne većine. Osim toga, partijska disciplina koja vezuje članove Parlamentarne skupštine i vaninstitucionalni dogovori stranačkih lidera umanjuju značaj Parlamentarne skupštine, koja samo formalizuje političke dogovore postignute na sastancima partijskih elita. Na taj način su donesene neke od najvažnijih odluka iz nadležnosti Parlamentarne skupštine, što značajno umanjuje njen kredibilitet. Analiza vršenja zakonodavne i kontrolne funkcije, kao i transparentnosti i međunarodnih uticaja, treba da odgovori na pitanje da li i u kojoj mjeri Parlamentarna skupština vrši funkcije koje su joj povjerene Ustavom.

• Details
• Contents