Ecotheology in the service of religion and science

Author(s): Stanisław Jan Rabiej / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

The aim of the text is to assess the ecumenical potential of various contemporary approaches to ecotheology, which try to take into account the achievements of natural and social sciences. It outlines the effects of the ecumenical interest of the Churches in ecology, understood as a certain style of thinking and acting, taking into account the good of the natural environment. The results of ecological interest in the Churches are discussed by numerous authors. For example, two complementary concepts from Western and Eastern Christianity are presented: Thomas Berry’s Interdisciplinary Ecotheology and John Zizioulas’ Ethically Oriented Ecotheology.

Ecumenical issues in Józef Herbut’s philosophy of religion

Author(s): Kazimierz M. Wolsza / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

The philosophy of religion constituted one of the main fields of research by Prof. Józef Herbut. He created an original version of the analytical philosophy of religion. With the use of logical means, he analysed various dimensions of religion, primarily religious language. During the last period of his work, Herbut included ecumenical issues in his philosophical research. His research on these issues consisted of two stages. During the first stage, Herbut tried to create a specific logic of ecumenism. He hypothesised that the reason for the crisis of ecumenical dialogue consists in the lack of a clearly defined goal. Using the logical set theory, Herbut constructed possible models of doctrinal unity of different denominations. These models were constructed a priori, without reference to actual dialogues. During the second stage of his project, Herbut focused on the content of Catholic and Evangelical doctrines presented in catechisms. Here, he also put forward a research hypothesis that the languages of Catholic and Evangelical theology are different because they include different philosophical assumptions. These assumptions reach back to the medieval problem of universals. The language of Catholic theology is heavily influenced by moderate realism, and the language of Evangelical theology is influenced by moderate nominalism (these are two of the four standpoints in the problem of universals). Herbut’s research project is original and innovative in terms of Polish philosophical and theological literature. However, in foreign language literature it is possible to find ones analogous to Herbut’s project (József Fuisz, Charles Morerod).

Apokatastaza według Miłosza

Author(s): Jerzy Szymik / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

Spór o „nadzieję zbawienia dla wszystkich” był (jest?) jedną z najciekawszych debat teologii przełomu XX i XXI w. Popularnie – choć z uproszczeniem – funkcjonuje on jako spór o apokatastazę (gr.: odnowienie). Czesław Miłosz w swoim dziele literackim stosuje pojęcie apokatastsis, jednak wyraźnie w znaczeniu nie tyle „nadziei na puste piekło”, ile nadziei na ostateczne spełnienie wszechrzeczywistości. Jest to dla niego nic innego jak biblijny szyfr sensu – „nieprzepadania szczegółów” (jak pisze) w Bogu i ocalenie tak człowieka, jak świata.

Ks. James Haldane Stewart: Wskazówki dla ogólnego zjednoczenia chrześcijan w modlitwie o wylanie Ducha Świętego (1820)

Author(s): Sławomir Pawłowski / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

W roku 1820 anglikański duchowny James Haldane Stewart (1776–1854) opublikował małe dzieło pt. Wskazówki dla ogólnego zjednoczenia chrześcijan w modlitwie o wylanie Ducha Świętego. Tekst jest małym traktatem o modlitwie, ale także odezwą i szczegółową instrukcją dotyczącą wewnętrznych przekonań i zewnętrznych działań, starającą się objąć osobiste i społeczne życie chrześcijańskie: modlitwę i spotkania, kazania i zebrania, lekturę Biblii i korespondencję. Opiera się na dziedzictwie przebudzeniowych ruchów i inicjatyw poprzedniego wieku, np. przebudzenia metodystycznego, amerykańskiego Pierwszego Wielkiego Przebudzenia czy Pokornej próby Jonathana Edwardsa. Wskazówki Stewarta są świadkiem jego czasów: kryzysu społecznego, przebudzenia mesjanistyczno-eschatologicznego i zapału misyjnego. Są także zwiastunem pneumatologicznych prądów czasów przyszłych, zwłaszcza ruchu zielonoświątkowego. Dzieło Stewarta pozostaje ważnym etapem w historii ekumenizmu duchowego, opartego na nawróceniu i modlitwie, który w pełni rozwinie się w XX w.

Mother of Hope

Author(s): Pablo Blanco-Sarto,Marcin Stanisław Lech / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

A difficult topic in the dialogue with Anglicans is the issue of Mary and the various forms of liturgical and non-liturgical Marian devotion, which belong at the same to the Anglican and the Catholic tradition. However, the influence of the Reformation has also had an impact on this topic. Hence, paradoxically, Mariology links and -at the same time- constitutes an element of polemics between Anglicans and Catholics. The Anglican doctrine about Mary of Nazareth mentions the term complexion oppositorum, and the ecumenical Dialogue has shown us its present situation, as we can read in these pages. The authors, after presenting a historical introduction, made a presentation of some existing ecumenical documents of the Roman-Catholic/Anglican dialogue in which there was any mention of the Theotokos. Here are presented the documents at international level as well as those that proceeding from national dialogues, in particular from the USA and Canada.

The evaluation of populist tendences in the debate of the Christian Churches in Germany

Author(s): Grzegorz Chojnacki / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

In the ecumenical dialogue of the Christian Churches (both Catholic and Evangelical), the issue of the development of populist tendencies is the subject of research, debate and joint statements by their most prominent representatives. This joint voice shows, on the one hand, the genesis and directions of the spread of populist ideas, pointing out all dangers for the development of civil society, and on the other hand, it highlights the weaknesses of the democratic system in the face of all abuses consisting in the concentration of capital and disturbing social justice, reducing the participation of citizens in decision-making processes and, in the case of the European Union, the development of federalist visions to the detriment of the community of homelands dominated by more developed economic and financial countries.

Wkład św. Jana Pawła II w dialog międzyreligijny w perspektywie teologii soborowej, a zwłaszcza deklaracji Nostra aetate

Author(s): Zbigniew Kubacki / Language(s): English,Polish Issue: 20/2020

W kontekście 100. rocznicy urodzin św. Jana Pawła II autor podejmuje próbę oceny wkładu papieża w misję ewangelizacyjną Kościoła w duchu Soboru Watykańskiego II w aspekcie dialogu międzyreligijnego. Tezą, a zarazem punktem wyjścia artykułu jest przekonanie, że inspiracją dla podjętego przez papieża Polaka zaangażowania na rzecz dialogu międzyreligijnego było nauczanie deklaracji Nostra aetate, a jego celem – budowanie pokoju i sprawiedliwości na świecie, w którego to procesie religie świata odgrywają i odgrywać powinny znaczną rolę. Autor uzasadnia swoją tezę, odwołując się do nauczania papieskiego, zawartego w encyklice Redemptoris missio oraz w licznych przemówieniach, homiliach i wystąpieniach do przedstawicieli judaizmu, islamu oraz religii Wschodu. Wbrew krytykom, uważającym, że swoim nauczaniem i postępowaniem Jan Paweł II zerwał z Tradycją Kościoła, autor dowodzi, iż był on twórczym jej kontynuatorem, inspirowany nauczaniem Soboru Watykańskiego II.

Martin Laird, Sheelah Treflé Hidden (red.), The Practice of the Presence of God. Theology as a Way of Life, New York: Routledge 2017, 136 s. ISBN: 978-1-4724-7832-0

Author(s): Łukasz Libowski / Language(s): Polish Issue: 20/2020

Zdzisław Józef Kijas, Opatrzność i przeznaczenie, Kraków: Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew 2020, 256 s. ISBN: 978-8-3748-5366-8

Author(s): Bogusław Mielec / Language(s): Polish Issue: 20/2020

Sąd Boży w Biblii jako pozytywne wyczekiwane doświadczenie

Author(s): Mirosław Rucki,Karol Szymański / Language(s): English,Polish Issue: 24/2020

Kontekstem prowadzonych badań były sprzeczne opinie na temat sądu Bożego, wyrażane zarówno w dyskusjach potocznych, jak i w publikacjach naukowych. Celem badań było wykazanie, z jakich elementów składa się procedura sądu Bożego i według jakich zasad przebiega. Zastosowano metodę naukową analizy tekstów z uwzględnieniem kontekstu historycznego i układu nadawca-odbiorca, z wykorzystaniem elementów translatoryki i analizy językowej. Podstawowym źródłem był hebrajski tekst Biblii oraz dostępne tłumaczenia na język Polski, a także teksty Talmudu. Osiągnięto wyniki w postaci całościowego wglądu w procedurę sądu z perspektywy Objawienia biblijnego, które zawiera liczne przykłady sądu Bożego z przeszłości, jak również zapowiedź eschatologicznego Sądu Ostatecznego. Z badań wyciągnięto wnioski, że Bóg występuje jako sprawiedliwy sędzia, dbający o prawa najsłabszych, do którego może zwracać się każdy pokrzywdzony. Oznacza to, że Sąd Ostateczny jest pozytywnym doświadczeniem dla każdego, kto doznaje krzywdy, i tylko dla złoczyńców, którzy nie skorzystali z pokuty i szansy naprawy, będzie to wydarzenie bolesne.

Rudolfa Bultmanna koncepcja kerygmatu pierwotnego Kościoła a pojęcie τὸ κήρυγμα w Nowym Testamencie

Author(s): Dominik Tomasz Tomczyk / Language(s): English,Polish Issue: 24/2020

Przedmiotem badań tego artykułu jest analiza koncepcji kerygmatu pierwotnego Kościoła w ujęciu Rudolfa Bultmanna oraz określenie czym jest kerygmat w świetle tekstów Nowego Testamentu poprzez wykorzystanie metody historyczno-krytycznej oraz analizy lingwistycznej i semantycznej gr. rzeczownika τὸ κήρυγμα. Zastosowano metodę krytycznej analizy pism Bultmanna w zestawieniu z listami Pawłowymi.Cel ten został zrealizowany w dwóch częściach artykułu. W części pierwszej zostały zaprezentowane główne założenia wczesnochrześcijańskiego kerygmatu przez Bultmanna na podstawie monografii Theologie des Neuen Testaments (19808). Opisano kwestię zbawienia, jakie głosił Jezus, kim On był w ujęciu Bultmanna, zostało poruszone zagadnienie „odhistoryzowania” Boga i człowieka oraz mesjańskiej świadomości Jezusa. Dla niemieckiego biblisty nie jest ważny Jezus historyczny, ale Chrystus wiary, który był głoszony w powielkanocnym kerygmacie pierwotnej chrześcijańskiej gminy. W części drugiej artykułu przeprowadzono własną interpretację terminu kerygmat, szczególnie na podstawie kluczowych tekstów Pawła Apostoła (Rz 16,25; 1 Kor 1,21; 2,4; 15,14; Tt 1,3). Kerygmat jest głoszeniem Jezusa Chrystusa, ukrzyżowanego i zmartwychwstałego. Jezus jest obiecanym Mesjaszem, zapowiadanym przez proroków Starego Testamentu, a nie tylko powielkanocną interpretacją Chrystusa wiary i kerygmatu, o której wspomina Bultmann. Ciągłość głoszonego kerygmatu Jezusa i o Jezusie jest widoczna w głoszonej Ewangelii przez Pawła oraz pozostałych apostołów.Przeprowadzone badania prowadzą do następującego teologicznego wniosku: nie można rozdzielać „Chrystusa wiary” i kerygmatu od „Jezusa historii”, podobnie jak nie można oddzielić zmartwychwstania Jezusa Chrystusa od Jego męki i śmierci. Głoszone Słowo Ewangelii jest kerygmatem samego Chrystusa, potwierdzając tym samym ciągłość „Jezusa historii” i „Chrystusa wiary”.

Pasja biblijnych poszukiwań

Author(s): Jan Kochel / Language(s): English,Polish Issue: 24/2020

Artykuł prezentuje życie i twórczość Silvano Faustiego – włoskiego biblisty, filozofa i teologa; współzałożyciela wspólnoty braci zakonnych i świeckich rodzin w Villapizzone (Mediolan) oraz duchowego kierownika i spowiednika kard. C.M. Martiniego. Jego pasja biblijnych poszukiwań zaowocowała imponującym dorobkiem publikacji, które propagują starożytną praktykę lectio divina, katechetyczną lekturę Pisma Świętego – katechezę narracyjną oraz rozeznawanie powołania według duchowości ignacjańskiej. Z tego dorobku korzysta wspólnota braci zakonnych i świeckich w Villapizzone oraz wiele innych wspólnot, które praktykują osobistą i wspólnotową lekturę Biblii. Metoda lectio divina, pierwotnie praktykowana w środowisku zakonnym, dzisiaj stała się dostępna dla wszystkich wierzących w Chrystusa – Słowo Życia. Medytacyjna lektura Pisma Świętego jest żywym doświadczeniem wielu osób duchownych i świeckich, autentycznym darem Boga, bez którego chrześcijanie nie potrafiliby czytać, rozważać, modlić się i żyć Słowem. Ćwiczenie się w słuchaniu słowa Bożego ułatwia poznanie „sprawy Jezusa z Nazaretu” (Dz 10,38), wzmaga pasję badawczą („łowienie/tropienie” w Biblii), czyli właściwą interpretację i aktualizację orędzia zbawienia.

Tarlinski Piotr, Muzyka kościelna na Górnym Śląsku w kontekście cecylianizmu i przemian społecznych (1868−1918), Opole 2019, ss. 648, Seria: Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku nr 99, Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu O

Author(s): Antoni Reginek / Language(s): Polish Issue: 56/2020

Liturgia Wielkiego Tygodnia i Wielkanocy w łacińskim Królestwie Jerozolimskim (1099–1187)

Author(s): Bartłomiej Dźwigała / Language(s): English,Polish Issue: 55/2020

Celem niniejszego artykułu jest przebadanie liturgii wielkanocnej sprawowanej w Jerozolimie w czasach krzyżowców i umieszczenie jej w szerszym kontekście kultury politycznej łacińskiego Królestwa Jerozolimskiego. Głównym pytaniem badawczym jest, w jaki sposób liturgia wielkanocna oddziaływała na funkcjonowanie społeczeństwa łacińskiego Wschodu. W pierwszej części prezentowanego studium prezentujemy kształt liturgii wielkanocnej na podstawie wybranych ksiąg liturgicznych. W drugiej części, opierając się na źródłach narracyjnych, pokazujemy, w jaki sposób liturgia wielkanocna była powiązana z kulturą polityczną i religijną krucjatowej monarchii. Jako wniosek proponujemy, aby liturgię wielkanocną traktować jako centralny element życia łacińskiego Królestwa Jerozolimskiego, co wpisuje się w szerszy kontekst duchowości katolickiej.

Rola kształcenia muzycznego w amerykańskich wyższych seminariach duchownych

Author(s): Agnieszka Kosmecka / Language(s): English,Polish Issue: 55/2020

Artykuł traktuje o kulturze muzycznej panującej w amerykańskich wyższych seminariach duchownych. Podkreśla istotę oraz doniosłość utrzymania wysokiego poziomu kształcenia muzycznego przyszłych księży. Estetyczna świadomość oraz umiejętność odróżnienia sztuki wysokiej od kiczu stanowi bowiem jedną z ważniejszych, a niedocenianych umiejętności wśród duchowieństwa. Muzyka sakralna, zaniedbywana na kolejnych poziomach kształcenia, zostaje uznana za kwestię wtórną i nieważną; tymczasem posiada ona nader doniosłe znaczenie w szeroko rozumianym procesie ewangelizacji. Zorientowana na permanentną nowoczesność masowa i popularna kultura amerykańska stanowi wyzwanie dla chorału gregoriańskiego oraz wartościowych dzieł muzycznych.

Nieznany obraz Jana Trycjusza w kościele parafialnym pw. św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich

Author(s): Martyna Węglarska / Language(s): English,Polish Issue: 55/2020

Artykuł porusza problem obrazu ołtarzowego z kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Strzelcach Opolskich, którego autorstwo było do tej pory nieznane. Autorka opisuje dzieło, zwraca uwagę na wcześniej niewspominaną sygnaturę i potwierdza autorstwo Trycjusza poprzez porównanie dzieła z innymi pracami malarza. W tekście zwraca się uwagę na wzory i znaczenie kultu Matki Boskiej Śnieżnej, a także na możliwych fundatorów przedstawienia, dzięki którym sam akt fundacji pokazuje relacje artystyczne Strzelec Opolskich z Koroną.

Bertholda Müllera-Oerlinghausena nieznane dzieła o tematyce religijnej

Author(s): Paweł Lisoń / Language(s): English,Polish Issue: 55/2020

Bogata twórczość artysty Bertholda Müllera-Oerlinghausena (ur. 10.02.1893 r., zm. 22.06.1979 r.) zawiera liczne odniesienia do chrześcijaństwa. Projekty kilkunastu okien witrażowych, realizacje mozaikowe, reliefy, a nade wszystko rzeźby odnoszą się do chrześcijańskiej Tradycji, skłaniając do refleksji wielu odbiorców. Również na terenie Polski znajdują się jego dzieła: monumentalny krucyfiks w kościele pw. św. Antoniego w Pile oraz osiem witraży w kościele pw. św. Marii Magdaleny w Dobrodzieniu przedstawiające wybrane wydarzenia z życia Jezusa.

Jacek Oniszczuk in memoriam

Author(s): Andrzej Demitrów / Language(s): Polish Issue: 22/2018

Pierwszy znak Jezusa

Author(s): Monika Wanat / Language(s): English,Polish Issue: 22/2018

Przedmiotem artykułu jest interpretacja i egzegeza pierwszego znaku Jezusa. Omówiony został fragment Ewangelii według św. Jana (J 2,1-12). Badania nad tekstem zostały przeprowadzone metodą retoryczną na podstawie zasad wypracowanych przez biblijną retorykę semicką. Artykuł został podzielony na 3 współzależne od siebie punkty. W pierwszym z nich została dokonana delimitacja tekstu, uzasadniająca podział Ewangelii i wyznaczone granice tekstu. W drugim punkcie została ukazana szczegółowa segmentacja. Najpierw poprzez „spojrzenia z dołu”, aby w trzecim punkcie spojrzeć na tekst całościowo i uzasadnić symetryczno-koncentryczną budowę. Przeprowadzone badania pozwoliły na dokonanie analiz zawartych w drugim punkcie artykułu. Najpierw został przedstawiony kontekst biblijny wybranych zagadnień, a następnie interpretacja każdej z części. Etap ten pozwolił zauważyć powiązania między jednostkami, które zostały opisane w kolejnym punkcie, oraz uzasadnić wykazaną wcześniej figurę kompozycyjną ABCDC’B’A’. Na początku trzeciego punktu przedstawiona została interpretacja siedmiu badanych jednostek w odniesieniu do paralelnych fragmentów, co pozwoliło na wyciągnięcie teologicznych wniosków. Wesele stało się obrazem uczty mesjańskiej. Objawiło Nowe Przymierze, doprowadzone do pełni w nadchodzącej „godzinie” Jezusa. Chwała Boża stała się dostępna dla każdego wypełniającego wolę Chrystusa. Wielką pomocą stała się dla ludzi Maryja, Matka Jezusa – pośredniczka między Jej Synem i ludem.

Wszystkie Kościoły poznają, że „JA JESTEM” jest sprawiedliwym sędzią czynów człowieka (Ap 2,18-29)

Author(s): Tomasz Daniła / Language(s): English,Polish Issue: 22/2018

Przedmiotem niniejszego artykułu jest uzasadnienie postawionej tezy: JA JESTEM jest sprawiedliwym sędzią czynów człowieka na podstawie Listu do Kościoła w Tiatyrze (Ap 2,18-29). W analizowanym tekście pojawia się temat dobrych i złych uczynków człowieka oraz odpłaty za nie ze strony Boga w postaci kary lub nagrody. To właśnie temat sądu nad człowiekiem stał się inspiracją do postawienia takiej tezy. Do wykazania prawdziwości powyższej tezy zastosowano metodę właściwą dla hebrajskiej retoryki semickiej. Posłużono się również współczesnymi komentarzami egzegetycznymi. W tym celu dokonano w punkcie pierwszym podziału tekstu na mniejsze jednostki wraz z uzasadnieniem tego podziału, wykazując strukturalne zależności wewnątrz każdej z nich. Drugi punkt zawiera opis każdej z części, a także zależności, jakie występują pomiędzy nimi w całym tekście z uwzględnieniem kompozycyjnym figur retorycznych. Dzięki temu możliwe było dostrzeżenie, iż poszczególne części odpowiadają sobie wzajemnie. To pozwoliło wysunąć wniosek, że tekst posiada budowę symetryczno-koncentryczną i możliwe było wskazanie części centralnej, w której jest wprost mowa o odpłacie za popełniane uczynki. W trzecim punkcie zostały podjęte wysiłki dotyczące interpretacji treści Listu. Ukazano w nim kontekst biblijny i kulturowy badanego tekstu, dokonano jego egzegezy, a następnie wyprowadzono teologię. W ten sposób możliwe jest odczytanie na nowo Listu do Kościoła w Tiatyrze – z większym zrozumieniem symboli w nim zawartych, jak też całym jego przesłaniem.