Tympanon portalu północnego ponorbertańskiego kościoła św. Trójcy w Strzelnie
The Tympanum of the Northern Portal in Former Premonstratensians Nuns ’Church in Strzelno

Summary/Abstract: Tympanon portalu północnego ponorbertańskiego kościoła św. Trójcy w Strzelnie został odkryty w 1953 roku i znajduje się in situ. Datowany jest na około 1216 rok. Na uwagę zasługuje zarówno jego forma jak i treść. Wyróżnia go trójlistny kształt i bogactwo środków rzeźbiarskich użytych dla osiągnięcia maksymalnych efektów plastycznych i światłocieniowych. Płaskorzeźba przedstawia Chrystusa w mandorli zasiadającego na łuku tęczy, z gołębicą Ducha Świętego nad głową, depczącego lwa i smoka. Otacza go dwóch aniołów, dwa symbole Ewangelistów i dwóch Apostołów.Dla ikonografii kluczowe jest przedstawienie dwóch antropozoomorficznych symboli Ewangelistów – Marka i Łukasza zamiast czterech, co jest najczęstsze w tego typu przedstawieniach oraz dwóch Apostołów Piotra i Pawła. Ich osoby łączy zależność opisana w II wieku przez chrześcijańskiego pisarza Ireneusza z Lyonu w traktacie Adversus Haereses. Jednocześnie, w oparciu o jego słowa, Ewangeliści Marek i Łukasz symbolizują odpowiednio Królewskość i Kapłaństwo Chrystusa. Czynność deptania smoka i lwa (tradycyjnie poza tymi dwoma przedstawiane są bazyliszek i aspiskus) w których można się domyślać symbolicznego przedstawienia szatana i Antychrysta, wskazuje na władzę Chrystusa nad tymi siłami zła. Ptak interpretowany jako gołębica Ducha Świętego bądź nawiązuje do wezwania kościoła, bądź też wskazuje na stałą obecność Ducha Świętego demonstrującą najwyższy majestat Chrystusa. Elementem uzupełniającym przedstawienie jest wić roślinna wychodząca z ust masek, która obiega archiwoltę tympanonu. Jest to ilustracja popularnego w średniowieczu tematu Psychomachii. W szerszym kontekście kościelno – politycznym przedstawienie może odnosić się do roli zakonu norbertanów we wprowadzaniu reformy Kościoła w Polsce oraz do instytucji papiestwa. W tym czasie papieżem był Innocenty III. Za jego pontyfikatu papiestwo przeżywało apogeum swojego znaczenia. Innocenty III wysunął koncepcję podwójnego wikariatu Chrystusa oraz ideę samego papieża. Papież, jako namiestnik Chrystusa na ziemi miał dzierżyć w swoich rękach zarówno władzę duchową (Christus Sacerdos) jak i świecką (Christus Rex). Tak więc przedstawienie z tympanonu północnego ukazujące majestat Chrystusa zaakcentowany przez umieszczenie przy nim omówionych symboli może być ilustracją tej idei. Nie jest również wykluczone, że portal północny był głównym wejściem do kościoła.

• Details
• Contents