{Ta piękna, wybitna i zasłużona w dziejach umysłowości naszej postać…}, O roli Jana Karłowicza w językoznawstwie polskim
{A beautiful, outstanding figure, a man of merit who contributed greatly to our intellectual history…}, The Role of Jan Karłowicz in Polish Linguistics

Summary/Abstract: The article discusses the role played by Jan Karłowicz in Polish linguistics at the turn of the 19th and 20th centuries and assesses his work from the historical and the present perspective. Karłowicz’s prominence is attested both by his contemporaries and by the analysis of his work that has been carried out lately. The testimonies at our disposal recognize Karłowicz as an exceptional figure, “a beautiful, outstanding man of merit,” “a man of vast and thorough knowledge,” “a natural-born and felicitous initiator.” Karłowicz, a scientist of the turn of the 19th and 20th centuries, had broad horizons: he was a linguist, ethnographer, folklorist, historian, musician and musicologist, translator of literature, editor of an ethnographic journal “Wisła,” co-founder and associate editor of “Prace Filologiczne.”He can definitely be described as an erudite, a precursor of various research types in which many valuable pathways, inspirations or germs of modern conceptions, often ahead of his time, may be found. His works, mainly lexicographic ones, are still being used, receive even more appreciation over the course of time, and continue to inspire subsequent generations of researchers. Karłowicz was also an excellent animator and organizer of scientific life within a number of disciplines, due to the fact that he was firmly set in scientific circles, had an extensive network of contacts, was able to gather people that shared a common idea, and to encourage them to co-operate, especially in fieldwork and lexicographic enterprises.Thereby, Karłowicz played an essential role in animating and integrating scientific life in Warsaw at the turn of the 19th and 20th centuries. To put it briefly, he was a researcher and a practitioner, a one-man institution whose value in the times when the national patronage was missing cannot be overestimated. Celem artykułu jest omówienie roli, jaką odegrał Jan Karłowicz (1836-1903) w językoznawstwie polskim na przełomie XIX i XX wieku oraz ocena jego dorobku w przeszłości i obecnie. Na pierwszorzędną rolę uczonego w tym okresie wskazują zarówno wypowiedzi jemu współczesnych, jak i obecnie dokonywana analiza jego dzieł. We wspomnieniach ukazany został jako postać niezwykła, „piękna, wybitna i zasłużona”, jako „człowiek wielkiej i gruntownej wiedzy”, „urodzony i szczęśliwej ręki inicjator”.Karłowicz był uczonym przełomu XIX i XX wieku o szerokich horyzontach: językoznawcą, etnografem, folklorystą, historykiem, muzykiem i muzykologiem, badaczem i tłumaczem literatury pięknej, redaktorem czasopisma etnograficznego „Wisła”, współtwórcą i współredaktorem „Prac Filologicznych”.Z pewnością można określić go jako erudytę, prekursora różnorakich badań, w których można odnaleźć wiele cennych tropów, inspiracji czy też zalążków nowoczesnych koncepcji, nierzadko wyprzedzających swoją epokę. Jego prace, zwłaszcza leksykograficzne, do dziś są wykorzystywane i z biegiem czasu doceniane coraz bardziej, a jego dorobek inspiruje pokolenia kolejnych badaczy. Był to również doskonały animator i organizator życia naukowego w zakresie kilku dyscyplin, znakomicie osadzony w środowisku naukowym, o rozległych kontaktach, skupiający wokół siebie liczne grono współpracowników, gromadzący ludzi, których wiązała ta sama idea, umiejący zachęcić do współpracy zwłaszcza w badaniach terenowych i w pracach leksykograficznych. Tym samym odegrał Jan Karłowicz nieocenioną rolę w animowaniu i integrowaniu życia naukowego w Warszawie w końcu XIX i na początku XX wieku. Jednym słowem, był to badacz praktyk, człowiek-instytucja w okresie, w którym przyszło mu żyć, a w którym zabrakło mecenatu państwowego.

• Details
• Contents