Političke poslanice i praktična socijalna misao u islamu – s posebnim osvrtom na životno delo Nizamul-Mulka i Rašidudina Fazlulaha
Political Epistles and Practical Social Thought in Islam – with Special Reference to the Lifework of Nizam al-Mulk and Rashid al-Din Fazlullah

Summary/Abstract: Političke poslanice, odnosno savetnički dvorski spisi, čine veoma ozbiljan segment islamske intelektualne baštine, pogotovu kada je reč o socijalnoj misli. Takvi spisi su bili uobičajeni i pre pojave islama, u predelima gde su vladali Persijanci, a ponovo su se pojavili tek u periodu seldžučkih vladara. Prvu zvaničnu političku poslanicu u islamu napisao je slavni seldžučki vezir Persijanac Hadže Nizamul-Mulk. Njegova poslanica nosila je naziv Sijasatname, što doslovno znači „politička poslanica” – pa otuda i taj novi naziv takve prozne literature. Ove poslanice su zapravo bile knjige ili leci napisani vladarima, i obuhvatale su poruke i savete o načinu vođenja države, o društvenom životu, o socijalnoj pravdi, o odnosu između religije i društvenog života, o obrazovanju i vaspitanju, o lečenju, o ekonomiji i o mnogim drugim aspektima socijalnoga života. Pisali su ih najčešće veziri, savetnici, ministri, ali gdekada i pravnici, verski autoriteti, filozofi, pa čak i mistici. Postoje tri vrste političkih poslanica. Prvu grupu čine poslanice koje su pisali veziri, savetnici i druga izvršna lica unutar vladalačke garniture. Osnovna karakteristika ovakvih poslanica jeste njihov pogled iznutra na vlast. Drugu grupu političkih poslanica čine eseji u stilu današnjih otvorenih pisama koje su za sobom ostavljali istaknuti predstavnici religijske misli. Ovu grupu zbog normativnog karaktera njenog sadržaja treba jasno razlikovati od naučnih traktata o socijalnim naukama ili drugim društvenim temama. Treća grupa političkih poslanica više se osvrće na proteklo stanje. U toj grupi poslanica autor ne nudi jasan uvid u budućnost, ne daje konkretne preporuke niti spominje bilo kakve normativne vrednosti ka kojima bi vladari ili njihovi veziri trebalo da se kreću. On samo napominje tradiciju pređašnjih kraljeva i sultana dinastije iz koje potiče vladar, i tako implicitno ukazuje na ono što se očekuje od njegove vlasti. Mi u ovom radu nastojimo najpre da razjasnimo razne karakteristike i svojstva političkih poslanica kako bismo istražili kakav je bio njihov uticaj na razvoj opšte socijalne misli u islamu. Da bismo postigli što bolje rezultate, osvrnućemo se detaljnije na doprinos dve najznačajnije ličnosti u istoriji političkih poslanica. Prvi je bio Nizamul-Mulk, slavni seldžučki vladar, a drugi je Hadže Rašidudin Fazlulah, veliki vezir u ilkanatskom periodu.

• Details
• Contents