Politička ideja vilajat al-fakih kroz istoriju – analiza konkretnih istorijskih modela ove ideje od safavidskog perioda do danas
The Political Idea of Wilayat al-Faqih throughout History – An Analysis of Specific Historical Models of the Idea from the Safavid Period to the Present Day

Summary/Abstract: Otkako se pojavio islam na Arabijskom poluostrvu, pitanje odnosa između religije i vlasti ili, konkretnije rečeno, pitanje odnosa predstavnika religijske misli i života s vlašću, bilo je i ostalo i te kako aktuelno. Verovesnik islama je već u Medini oformio prvu islamsku vladavinu, kao neki model konkretizacije novog oblika društvenoga života. Taj model su njegovi naslednici nastojali da očuvaju i nakon njegove smrti, mada u tome nisu bili najuspešniji. Vrlo brzo dolazi do formiranja institucije kalifata, što kao ideja nije bilo loše, ali se u praksi pokazalo veoma daleko od početnih ideala islama i Verovesnika. Najpre umajadski pa zatim abasidski kalifati, pa nakon njih i mnoge druge dinastije u raznim vladalačkim okvirima poput sultanata i ilkanata vladali su po tradicionalnim modelima svojih predaka, pokušavajući da se bar formalno približe nekim islamskim načelima. U takvim okolnostima, posebna dužnost predstavnika muslimanske misli, filozofa, pravnika, teologa i svih drugih, bila je da razjasne različite praktične modele prema kojima će se islamska dogma u što jasnijem i konkretnijem obliku pojaviti i u samoj vladalačkoj strukturi i njenoj ideološkoj pozadini. Tako su se pojavljivali različiti modeli odnosa između predstavnika religijske misli i vladara, pa samim tim i između same religije i vlasti. Jedna od najpoznatijih teorija koja objašnjava taj odnos bila je teorija vilajat al-fakih, koja zastupa ideju da je u periodu nakon Verovesnika i njegovih istinskih naslednika neophodno da se u vlast, na bilo koji način, uključe muslimanski pravnici i mislioci, odnosno ulema. Nivo njihovog učešća u vlasti može biti maksimalan ili minimalan, i razlikovaće se u zavisnosti od političke volje vladalačke strukture koja je u datom momentu dominantna u društvu. Ova teorija je postala posebno poznata u skorije vreme kada ju je vrlo opsežno analizirao i izrazio ajatolah Ruhulah Homeini, koji je čak i strukturu novoformirane Islamske Republike Iran utemeljio na njenim osnovama. Međutim, istina je da ta teorija ima veoma dugu istoriju, staru više od nekoliko stotina godina. Mi ćemo u ovom radu nastojati da predstavimo neke od glavnih modela koje je ova politička i društvena ideja kroz istoriju, a pogotovu od formiranja safavidske dinastije (XVI vek) do danas, iznedrila.

• Details
• Contents