MEĐUNARODNI NAUČNI SKUP: KNJIŽEVNO DJELO MEŠE SELIMOVIĆA
INTERNATIONAL CONFERENCE: MEŠA SELIMOVIĆ’S LITERARY WORK
Contributor(s): Zdenko Lešić (Editor), Juraj Martinović (Editor)
Subject(s): Politics, Studies of Literature, Sociology, Comparative Study of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Turkish Literature, Politics and Identity, Identity of Collectives, Sociology of Literature
Published by: Akademija Nauka i Umjetnosti Bosne i Hercegovine
Keywords: Meša Selimović; scientific conference; life and work; politics; characters; identity; Fortress; Death and The Dervish; Orhan Pamuk;
Summary/Abstract: Odjeljenje humanističkih nauka ANUBIH organiziralo je 26. aprila 2010. godine međunarodni naučni skup posvećen književnom djelu Meše Selimovića, redovnog člana Akademije nauka i umjetnosti BiH i Srpske akademije nauka i umjetnosti, jednog od najznačajnijih romansijera s prostora bivše Jugoslavije. Na skupu, koji je održan povodom 100. godišnjice Selimovićevog rođenja, učestvovali su kritičari iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Njemačke, Velike Britanije, SAD i Poljske. Skup su financijski podržali Grad Sarajevo i Općina Tuzla. Knjiga “Književno djelo Meše Selimovića” predstavlja zbornik radova sa tog skupa.
Series: Posebna izdanja ANUBiH
- E-ISBN-13: 978-9958-501-47-0
- Print-ISBN-13: 978-9958-501-47-0
- Page Count: 161
- Publication Year: 2010
- Language: Bosnian
MISAO GORKA I UMNA A USTROJ OD OSVOJENE LJEPOTE: DANAŠNJI POGLED NA ROMAN MEŠE SELIMOVIĆA
MISAO GORKA I UMNA A USTROJ OD OSVOJENE LJEPOTE: DANAŠNJI POGLED NA ROMAN MEŠE SELIMOVIĆA
(THE BITTER AND INTELIGENT THOUGT YET CONSTRUCTION OF CONQUERED BEAUTY: TODAY'S VIEW OF MEŠA SELIMOVIĆ'S NOVEL)
- Author(s):Hanifa Kapidžić-Osmanagić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Sociology of Literature
- Page Range:7-12
- No. of Pages:6
- Keywords:Meša Selimović; literature; novels; today's view;
- Summary/Abstract:Moj doživljaj Derviša i smrti u trenutku kada se pojavio bio je šok i totalna književna fascinacija, koji, stišano, traju i danas. Takav doživljaj sigurno je smetao mom čitalačkom prijemu Tvrđave, koju sam prihvatila sa zadrškom. Nakon kasnijih povremenih susreta sa oba romana, Tvrđavu sam tek danas doživjela kao jednakovrijednu u Selimovićevom djelu: Derviš i smrt i Tvrđava dijelovi su iste kulminacije autorovog životnog i književnog iskustva, teški opis istog nesavršenog čovjekovog svijeta, samo što Tvrđava ocrtava mogućnost individualnog spasa. Značajna umjetnička djela, kao što to odavno znamo, svakako dovršava i zaokružuje njihov konzument, ali u to njegovo specifično sustvaralaštvo ulaze i mijenjaju ga i njegove etape, njegove mijene na fonu vlastitog življenja: jednako kao što, na najširem planu, svaka epoha oblikuje različita tumačenja velikih umjetničkih ostvarenja prošlosti. Mikroplan analogan je evoluciji projiciranja uvijek novih dostignuća, ili potonuća, u svakom slučaju pečatā i novih oblika svijesti o čovjeku i svijetu, o onome što je bilo, pa, u nekoj mjeri, i o onome što dolazi.
MEŠA SELIMOVIĆ U MEĐUKULTURNOM PROSTORU
MEŠA SELIMOVIĆ U MEĐUKULTURNOM PROSTORU
(MEŠA SELIMOVIĆ IN INTERCULTURAL SPACE)
- Author(s):Zvonko Kovač
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Cultural Anthropology / Ethnology, Sociology of Literature
- Page Range:13-27
- No. of Pages:15
- Keywords:Meša Selimović; literature; interculturality;
- Summary/Abstract:S osloncem na vlastita međuknjiževna istraživanja i koncept interkulturne povijesti književnosti, dovodi se u vezu jezično-kulturni, književni prostor, sa širim geografskim i političkim prostorom. Interkulturni pristup nam omogućava da razmišljamo o djelu i djelovanju Meše Selimovića (romani, ali i esejistika, razgovori i sl.) na dvije razine: na “nivou simboličkoga posredovanja”, kada književnost sudjeluje u predstavljanju svijeta jedne zajednice, kao i na razini svijeta “kulturnog posredovanja”, kada pisac nameće “prisustvo strane stvarnosti u drugoj kulturi” koja je njegova (Daniel-Henri Pageaux). S obzirom na aktualni prostorni obrat u humanističkim znanostima, u radu se monokulturni prostor Nurudinove tekije Selimovićeva romana Derviš i smrt pobliže tumači u odnosu na međukulturne prostore vezane uz Hasanova putovanja i lutanja.
PISAC KAO SEIZMOGRAF: STATUS BOSNE U ROMANIMA DERVIŠ I SMRT I TVRĐAVA
PISAC KAO SEIZMOGRAF: STATUS BOSNE U ROMANIMA DERVIŠ I SMRT I TVRĐAVA
(THE WRITER AS A SEISMOGRAPHER: THE STATUS OF BOSNIA IN THE NOVELS DEATH AND THE DERVISH AND FORTRESS)
- Author(s):Angela Richter
- Language:Bosnian
- Subject(s):Studies of Literature, Novel, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:29-34
- No. of Pages:6
- Keywords:Meša Selimović; literature; novels; Death and The Dervish; Fortress; Bosnia;
- Summary/Abstract:Boraveći 2008. u Bosni, naišla sam u Odjeku sasvim slučajno na mali članak, ustvari izvod iz pisma Meše Selimovića uredniku Encyclopaedia moderna. Pismo je iz 1969. godine, a ponovo je objavljeno u rubrici “Bilo jednom u Odjeku”. Neka mi bude dozvoljen makar mali citat iz tog teksta, čiji naslov glasi “Niko nije dovoljan sam sebi”.
MRVLJENJE IDENTITETA U DERVIŠU I SMRTI MEŠE SELIMOVIĆA
MRVLJENJE IDENTITETA U DERVIŠU I SMRTI MEŠE SELIMOVIĆA
(THE CRUSHING OF IDENTITY IN DERVISH AND THE DEATH OF MEŠA SELIMOVIĆ)
- Author(s):Enver Kazaz
- Language:Bosnian
- Subject(s):Politics, Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Identity of Collectives
- Page Range:35-49
- No. of Pages:15
- Keywords:Meša Selimović; identity; literature; Dervish and The Death;
- Summary/Abstract:“Sva satira naših pisaca usmjerena je protiv čovjekovog blaženog zadovoljstva iluzijama, protiv jedne vrste strašnog farizejstva koje kod njih dobija ime humanizma, buržoazije, kapitalizma, kršćanstva čak. Od 19. vijeka mi smo naslijedili jedan strašni optimizam, jednu čudesnu dijalektičku, filozofsku i političku mašinu čija je svrha da nas uljuljkuje u samozadovoljstvu. Početak našeg vijeka ismijao je tu kolosalnu iluziju, i danas sve što je živo u našoj savremenoj književnosti nastoji da je uništi, tako da nam se naši veliki pisci čine velikim više po tome koliko u sebi nose jasnu i čistu želju za pročišćavanjem, nego po tome koliko su njihova djela umjetnički snažna.”
ŠTA JE DERVIŠ ISPOVEDIO O SMRTI: DERVIŠ I SMRT MEŠE SELIMOVIĆA
ŠTA JE DERVIŠ ISPOVEDIO O SMRTI: DERVIŠ I SMRT MEŠE SELIMOVIĆA
(WHAT THE DERVISH CONFESSED ABOUT DEATH: THE DERVISH AND THE DEATH OF MEŠA SELIMOVIC)
- Author(s):Zoran Milutinović
- Language:Bosnian
- Subject(s):Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:51-62
- No. of Pages:12
- Keywords:Meša Selimović; literature; Dervish and The Death;
- Summary/Abstract:Ahmed Nurudin gubi veru u boga i pravedni poredak na zemlji onda kad njegovi zemaljski poslovi krenu loše, kad njegov brat dospe u zatvor, a njegovi napori da makar sazna razlog tome ostanu bezuspešni. Vera u boga i pravdu mu se vrate kad se njegov društveni položaj popravi – a sasvim nezavisno od bratovljeve smrti, koju niko ne može da promeni – i kad sâm postane kadija, zastupnik božije pravde. Na samom kraju romana Nurudin opet gubi veru u boga i pravdu, i taj gubitak ponovo koincidira sa okolnošću da su njegovi poslovi krenuli loše, ovog puta fatalno loše. To jeste još jedan u nizu detalja koji nešto govore o Nurudinu, o čvrstini njegovih uverenja i o izvoru iz kojeg ih crpi, ali nije ovde pomenuto zbog analize njegove psihološke motivacije, nego zbog podsećanja na ono što čini okvir romana Derviš i smrt: Nurudinova ispovest počinje i završava se njegovim neverovanjem u boga, pa ni u metafizički i etički poredak koji bog obezbeđuje svojim postojanjem. Nurudinovo kadijsko vraćanje veri samo je privremeni prekid, kolebanje, kao kad kod pouzdanog vernika nastupi trenutak religiozne krize, ali posle kojeg se sve vrati na početak: Nurudin odlazi u smrt bez vere i u boga i u pravdu.
OD STVARNIH DO IMAGINARNIH PROSTORA U ROMANU DERVIŠ I SMRT MEŠE SELIMOVIĆA
OD STVARNIH DO IMAGINARNIH PROSTORA U ROMANU DERVIŠ I SMRT MEŠE SELIMOVIĆA
(FROM REAL TO IMAGINARY SPACES IN MEŠA SELIMOVIĆ'S NOVEL DEATH AND THE DERVISH)
- Author(s):Marina Katnić-Bakaršić
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Novel, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:63-75
- No. of Pages:13
- Keywords:Meša Selimović; literature; novel; Death and The Dervish;
- Summary/Abstract:Za roman Derviš i smrt može se reći da u potpunosti predstavlja polifoniju prostora, u smislu koji toj sintagmi daje Lotman (1976: 302). Naime, u Selimovićevom romanu prostor postaje izuzetno bitan na više planova, postajući svojevrsnim junakom toga djela (Duraković 2010) – od realnog prostora koji je umjetnički modeliran, preko metaforičkih i imaginarnih prostora određenih perspektivom samoga pripovjedača, Ahmeda Nurudina, pa do tekstnog prostora, koji se pokazuje izuzetno stilogenim i relevantnim za interpretaciju romana.
DERVIŠ I SMRT - ETIČNOST PISMA: U IME PREŽIVLJAVANJA DRUGOG
DERVIŠ I SMRT - ETIČNOST PISMA: U IME PREŽIVLJAVANJA DRUGOG
(DEATH AND THE DERVISH - THE ETHICS OF THE LETTER: IN THE NAME OF THE SURVIVAL OF ANOTHER)
- Author(s):Alma Denić-Grabić
- Language:Bosnian
- Subject(s):Studies of Literature, Ethics / Practical Philosophy, Novel, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:77-86
- No. of Pages:10
- Keywords:Meša Selimović; literature; novel; Death and The Dervish; ethics;
- Summary/Abstract:Možemo li govoriti i pisati o djelu Meše Selimovića, osim obilježavanjem prigodnih datuma, ako znamo da je književni rad Selimovića i kvantitativno i kvalitativno književno-kritički valoriziran i opisan? Posebno zato što je roman Derviš i smrt, najznačajnije Selimovićevo djelo, uklesan u književni kanon sa neupitnim značenjem kao dio školske lektire.
SOLIPSIZAM ISPRIČAN DOSTOJANSTVENO: REFLEKSIJE O ROMANU DERVIŠ I SMRT
SOLIPSIZAM ISPRIČAN DOSTOJANSTVENO: REFLEKSIJE O ROMANU DERVIŠ I SMRT
(SOLIPSISM TOLD WITH DIGNITY: REFLECTIONS ON THE NOVEL DEATH AND THE DERVISH)
- Author(s):Keith Doubt
- Contributor(s):Amira Sadiković (Translator)
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Epistemology, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:87-93
- No. of Pages:7
- Keywords:Meša Selimović; literature; novel; solipism; Death and The Dervish;
- Summary/Abstract:Malodušnost je riječ u srpskohrvatskom jeziku kojom Henry Cooper u svom predgovoru opisuje temu romana Meše Selimovića Derviš i smrt. Adekvatan prevod te riječi su malodušnost i moralni kukavičluk, ali njena transliteracija – mala ili smanjena duša – dosta pomažu našem shvatanju i značenja riječi i teme romana. Ahmed Nurudin, glavni protagonista, govori o patnji svoje uznemirene duše. Tok duševne boli koju osjeća i njene tragične posljedice u svijetu koji čini njegov život su osnovna priča romana. Čitalac je svjedok raspadanja ljudske duše brzinom koja ostavlja bez daha, sa tragičnim posljedicama. Značenje naratorovog imena je, očito ironično, “svjetlo vjere”.
O NEMOGUĆNOSTI BIJEGA OD POLITIČKOG: SUDBINA SELIMOVIĆEVIH LIKOVA
O NEMOGUĆNOSTI BIJEGA OD POLITIČKOG: SUDBINA SELIMOVIĆEVIH LIKOVA
(ON THE IMPOSSIBILITY OF ESCAPE FROM THE POLITICAL: THE FATE OF SELIMOVIĆ'S CHARACTERS)
- Author(s):Maciej Falski
- Language:Croatian
- Subject(s):Politics, Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Politics and Identity, Sociology of Literature
- Page Range:95-107
- No. of Pages:13
- Keywords:Meša Selimović; literature; characters; politics;
- Summary/Abstract:Europska se moderna kultura voli pozivati na baštinu antičke Grčke što je, bez sumnje, itekako utemeljeno. Pa ipak, moderna je Europa zaboravila na nešto što bijaše temelj grčke antropologije, antičkog poimanja društvenog svijeta: čovjek je, prema čuvenoj a loše prevođenoj Aristotelovoj definiciji, političko biće, zoon politikon. Upravo tu odrednicu moramo smatrati najvažnijom predodžbom o mjestu čovjeka u društvu što ju je utemeljila antika. Ljudski se kozmos razlikuje od životinjskog zato što se ljudi grupiraju u zajednice u kojima vlada zakon. Odluke se donose na temelju diskusije, razgovora, polemičke razmjene stavova, što je svojstveno ljudima. Odlučivanje o poslovima zajednice, polisa, moramo smatrati politikom u širem smislu – političko je sve što se tiče polisa, upravljanja zajedničkim općim stvarima
MODELI GRAĐANSTVA U ROMANU TVRĐAVA MEŠE SELIMOVIĆA
MODELI GRAĐANSTVA U ROMANU TVRĐAVA MEŠE SELIMOVIĆA
(MODELS OF CITIZENSHIP IN MEŠA SELIMOVĆ'S NOVEL FORTRESS)
- Author(s):Andrew Wachtel
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Sociology, Bosnian Literature, Serbian Literature, Sociology of Literature
- Page Range:109-117
- No. of Pages:9
- Keywords:Meša Selimović; literature; novel; Fortress; citizenship;
- Summary/Abstract:Tvrđava Meše Selimovića objavljena je prije nekih četrdeset godina. Mada je uvijek živjela u sjeni slavnijeg romana Derviš i smrt, objavljenog četiri godine ranije, Tvrđava je snažan roman, a kao i svi veliki romani zaslužuje ponovno iščitavanje iz različitih uglova. Za ovu konferenciju bih se želio usmjeriti na različite načine kroz koje roman razmatra složene odnose pojedinca i moderne države, tj., načine na koje roman analizira pitanja građanstva. Kad kažem moderna država, pod tim prvenstveno podrazumijevam onu vrstu polutotalitarne države kakva je Jugoslavija bila u Selimovićevo doba, ali općenito i sve moderne države, koje na razne načine pokušavaju organizirati i kontrolirati svakodnevne živote i misli svojih građana. To što tvrdim da roman ima nešto konkretno da kaže o modernoj državi čitaoce može iznenaditi iz dva razloga. Prvi je to da je ovaj roman postavljen kao historijski, smješten u Bosni osamnaestog vijeka, što ne bi išlo u prilog ovakvom gledanju. Drugi je da postoji univerzalističko tumačenje romana koje je dao sam Selimović, koji nudi u “napomeni autora” uz Tvrđavu (“Tvrđava je svaki čovjek, svako društvo, svaka država, svaka ideologija”).
ALTERNATIVNI PROSTORI/ALTERNATIVNA VREMENA. “TVRĐAVE” MEŠE SELIMOVIĆA, ISMAILA KADAREA I ORHANA PAMUKA
ALTERNATIVNI PROSTORI/ALTERNATIVNA VREMENA. “TVRĐAVE” MEŠE SELIMOVIĆA, ISMAILA KADAREA I ORHANA PAMUKA
(ALTERNATIVE SPACES/ALTERNATIVE TIMES. "FORTRESS" BY MEŠA SELIMOVĆ, ISMAIL KADARE AND ORHAN PAMUK)
- Author(s):Davor Beganović
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Novel, Comparative Study of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature, Turkish Literature
- Page Range:119-134
- No. of Pages:16
- Keywords:Meša Selimović; Ismail Kadare; Orhan Pamuk; Fortress; alternative spaces;
- Summary/Abstract:U promijenjenim uvjetima u kojima se znanost o književnosti našla s početka 21. stoljeća teorijsko je izučavanje prostora zauzelo jednu od centralnih uloga. Tzv. “turns”, kojima je Doris Bachmann-Medick posvetila čitavu studiju (Bachmann-Medick 2006), pomjerili su težište ispitivanja s filološkoga ka raznolikim područjima koja književnost kao ljudsku djelatnost pokušavaju ukotviti u diverzificiranim manifestacijama svijeta života što ih je nemogućno obuhvatiti klasičnim postupcima hermeneutičke ili strukturalne analize. U nizu obrata koje pod njihovim engleskim nazivljem nabraja Bachmann-Medickova jedan je od središnjih spatial turn, dakle prostorni. Proskrbiranje njegova izučavanja u znanosti o književnosti potječe prvenstveno iz teškoga naslijeđa koje ta prvenstveno geopolitička kategorija vuče još iz perioda nacional-socijalizma, ali i kolonijalne ekspanzije europskih velesila. Obrat se sastoji upravo u nužnosti ukazivanja na nove moduse iščitavanja topografije same kulture i njezinih višestrukih upisanosti u tkivo književnih tekstova. Bachmann-Medick sažima različitost dvaju koncepcija prostora na sljedeći način: “[U] novome konceptualiziranju prostor upravo ne podrazumijeva teritorijalnost, sadržitelja tradicija ili čak domovinu [...] Prostor znači socijalnu produkciju prostora koja se zbiva kao višeslojni i često proturječni društveni proces, specifično lociranje kulturalnih praksa, dinamiku socijalnih odnosa koje ukazuju na promjenjivost prostora.” (Bachmann-Medick 2006: 288-9) Pomak od fiksiranog pojma prostora u kojemu ga se nužno dovodi u vezu s prvobitnim nacionalnim teritorijalnim širenjem a potom i sa učvršćivanjem i markiranjem novonastalih granica ka široko shvaćenom procesu kulturalnoga zaposjedanja topografskih vrijednosti zrcali se u književnome prikazivanju tih procesa, ali i u istovremenome sudjelovanju književnosti (i kultura) u njemu.
FUNKCIJA MIRISA U SELIMOVIĆEVOM ROMANU TVRĐAVA
FUNKCIJA MIRISA U SELIMOVIĆEVOM ROMANU TVRĐAVA
(THE FUNCTION OF SCENT IN SELIMOVIĆ'S NOVEL THE FORTRESS)
- Author(s):Robert Hodel
- Contributor(s):Amela Sejmenović (Translator)
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Novel, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:135-147
- No. of Pages:13
- Keywords:Meša Selimović; literature; novel; Fortress; scent;
- Summary/Abstract:Ahmed Nurudin (Derviš i smrt) na početku svoga zapisa opisuje tekiju, koju je - dok mu nisu uhapsili brata - shvatao kao “bedem vjere” i “odbranu kasabe od znanih i neznanih zala“ (Selimović 1986: 12), sljedećim riječima: “Tekija je lijepa i prostrana, nadnesena nad rječicom što se probija kroz kamen [...] Kuću, nekadašnji harem predaka, poklonio je redu bogati Alijaga Džanić, da bude stjecište derviša i sklonište siromaha, jer “su oni slomljena srca”. Molitvama i tamjanom sprali smo grijeh s te kuće, i potpuno istjerali sjenke mladih žena. Ponekad se činilo da prolaze odajama i da se osjeća njihov miris.” (isto, 12; kurziv, ovdje i dalje R. H.)
MARGINOM DO SREDIŠTA: STRATEGIJE PRIPOVJEDAČA U ROMANESKONOM OPUSU MEŠE SELIMOVIĆA
MARGINOM DO SREDIŠTA: STRATEGIJE PRIPOVJEDAČA U ROMANESKONOM OPUSU MEŠE SELIMOVIĆA
(FROM THE MARGINS TO THE CENTER: STRATEGIES OF THE NARRATOR IN THE ROMANCE OPE OF MEŠA SELIMOVĆ)
- Author(s):Ivan Majić
- Language:Croatian
- Subject(s):Studies of Literature, Bosnian Literature, Serbian Literature
- Page Range:149-159
- No. of Pages:11
- Keywords:Meša Selimović; literature; narrator strategies;
- Summary/Abstract:Potaknut zanimljivom De Manovom tvrdnjom da su “metafore daleko upornije od činjenica (...) te da je ulaganje u metaforu u književnosti takvo da se može činiti svetogrđem da je dovodimo u pitanje” (De Man, 1979: 5-15), započinjem ovaj tekst upravo ukazujući na metaforičnost njegova naslova. “Marginom do središta” metafora je koja polje semantičke nadležnosti aktualizira kroz strategije pripovjedačā Selimovićevih romana. Iako naslov konotira procesualnost i dinamiku eventualnoga Selimovićeva razvoja gdje bi, po formuli post hoc ergo propter hoc, njegov opus figurirao zatvorenom kronologičkom cjelinom, tu dinamiku “misaonoga putovanja” marginom do središta uputnije je propitivati podjednako i unutar svakoga pojedinačnoga djela. Prožimanje pojedinačnog (djela) i općeg (opusa) ne rezultira zatvorenošću jednoznačnog smisla, već prije interpretativnom kružnom putanjom vraćanja na značenjsku otvorenost početka ili, obrne li se sintagma, na interpretativni početak otvorenosti.
O AUTORIMA
O AUTORIMA
(ABOUT THE AUTHORS)
- Author(s):Not Specified Author
- Language:Bosnian
- Subject(s):Scientific Life
- Page Range:161-161
- No. of Pages:1
- Keywords:about authors;
