Pravoslavna crkva, Crna Gora i “srpski svet”
The Orthodox Church, Montenegro, and the "Serbian World"

Author(s): Vesko Garčević, Kenneth Morrison
Subject(s): Christian Theology and Religion, Eastern Orthodoxy, Sociology of Religion, Identity of Collectives
Published by: Atlantska inicijativa: Udruženje za promicanje euroatlantskih integracija BiH
Keywords: Serbia; world; Christianity; Orthodox church; Montenegro;
Summary/Abstract: Crkva je kroz evropsku historiju igrala važnu ulogu u stvaranju nacija, njihovih identiteta i njihovih država. Dok je politička važnost crkava (posebno u tradicionalno protestantskim ili luteranskim dijelovima kontinenta) osjetno smanjena tokom vremena, u pravoslavnim zemljama Crkva ostaje značajan akter, neraskidivo povezan i s politikom i s državnom moći. Srpska pravoslavna crkva (SPC) i danas je moćna sila u javnom i političkom životu. Dok je politika prolazna, Crkva je za Srbe na Zapadnom Balkanu konstanta – stabilno tijelo i institucija koja predstavlja historijski kontinuitet, nacionalni identitet i sudbinu. Crkva sebe predstavlja kao autentičnog artikulatora duše Srba i širom Zapadnog Balkana mnogi od njih je smatraju besprijekornom institucijom. Samim tim SPC je uticajnija i moćnija od bilo koje političke figure ili bilo koje državne institucije u Srbiji ili u susjednim državama u kojima žive Srbi. Iako se njen uticaj ostvaruje relativno diskretno, on ipak postoji. SPC nije samo instrument meke moći; važno je čvorište u mreži koja obuhvata politiku, tradicionalne i društvene medije te akademsku zajednicu unutar šireg projekta nazvanog “srpski svet”. Pojam “srpski svet” je u septembru 2020. počeo promovirati Aleksandar Vulin, tadašnji ministar odbrane Srbije (a od decembra 2022. godine direktor Bezbednosno-informativne agencije Srbije). Vulin je izjavio: “Aleksandar Vučić treba da stvara srpski svet. Beograd mora da u sebi i oko sebe okupi sve Srbe, a predsednik Srbije je predsednik svih Srba.” U biti, zagovornici “srpskog sveta” imaju za cilj “ujedinjenje srpskih zemalja” na Zapadnom Balkanu. Srpska pravoslavna crkva igra ključnu ulogu u tom smislu jer se koristila i nastavlja se koristiti kao učinkovito sredstvo za miješanje u unutrašnje poslove susjednih država. Crkva u Srbiji ima povlašten status i ponekad djeluje u “sivoj zoni”, izvan pravnih sistema susjednih zemalja. Crna Gora, (sjeverno) Kosovo i Bosna i Hercegovina (a posebno Republika Srpska) ključni su za taj projekt, ali se bez Crne Gore ciljevi “srpskog sveta” nikada ne mogu ostvariti, i tu su SPC i drugi zagovornici projekta najaktivniji u pokušajima oblikovanja političke i društvene scene. Stoga je Crna Gora – gdje se SPC 2019. godine pojavila kao de facto politička opozicija – primarni fokus naše analize.

• Details
• Contents