Narracja i tekst literacki jako źródło samowiedzy i samopoznania

Author(s): Katarzyna Filutowska / Language(s): English Issue: 20/2016

The paper concerns the cognitive function of literature. I show that literary stories, because of their narrative and mimetic structure, enable us to identify with fictitious heroes, and thus become able to widen our cognitive as well as moral horizon, and to influence our own life-stories. In such a process, we receive the opportunity to re-tell and re-think our personal narration and in such a way learn who we really are and what it means to be ourselves. In order to demonstrate this, I refer to Martha Nussbaum‘s and Wayne C. Booth‘s ethical criticism on the one hand, and to Paul Ricoeur’s, Alasdair MacIntyre’s, Charles Taylor’s, Marya Schechtman’s and David DeGrazia’s theory of narrative identity on the other. I argue that such a mutual exchange between the reader’s identity and a fictional character is possible as both of them have a narrative structure and are sort of a story.

Wittgenstein über das Problem der Subjektivität

Author(s): Kazimierz Rynkiewicz / Language(s): German Issue: 20/2016

Wittgenstein hat sich mit dem Problem der Subjektivität gründlich befasst, insbesondere im „Tractatus logico-philosophicus“ und in den „Philosophischen Untersuchungen“. Eine besondere Perspektive im Verlaufe der Analyse der Subjektivität ergibt sich dann, wenn die Philosophie als therapeutische Maßnahme für menschliche Subjekte betrachtet wird. Der epistemische Erfolg der Subjekte hängt prinzipiell davon ab, wie sie mit der Sprache umgehen. Damit wird der Zugang zum Bereich der Intentionalität gesichert, die Wittgensteins Bildtheorie entscheidend ist. Im Kontext der Bildtheorie offenbart sich das epistemische Subjekt vor allem als denkende, sich vorstellende und bewusste Entität in der Welt. Wenn das Subjekt unter einem bestimmten Aspekt gesehen und betrachtet wird, lässt sich kaum eine Konfrontation mit dem Standpunkt des metaphysischen Solipsismus vermeiden.

Jezik početka ili početak jezika

Author(s): Nebojša Vasović / Language(s): Serbian Issue: 291/1983

San svakop pesnika je da živi okružen »prvobitnim rečima«. Da bi to ostvario, pesnik ima, globalno uzevši, dve različite mogućnosti: prvo, da poznate, već postojeće reči dovodi u nove i neobične odnose, oduzimajući im tako sva ona značenja koja su u njima već postala automatski prepoznatIjiva i okoštala, i drugo, da vođen svojim jezičkim čulom i imaginacijom stvara nove reči. U prvom slučaju on nastoji da promeni naš odnos prema rečima koje su nam poznate, u drugom stvara potpuno nove i do tada nepostojeće reči. Stvaranje novih reči za pesnika je najradikalniji način povratka među »prvobitne reči«. Pesnik se ne zadovoljava da kombinovanjem već postojećih reči dosegne ono iskonsko i prvobitno, nego pokušava da iz početka izgradi same reči, verujući da tako najneposrednije dodiruje sam prapočetak stvari, nultu tačku vremena, sam iskon.

Odniesienie nazw własnych, intuicje semantyczne i filozofia eksperymentalna

Author(s): Adrian A. Ziółkowski / Language(s): Polish Issue: 2/2016

Tekst stanowi głos w dyskusji dotyczącej filozoficznych wniosków, jakie można (bądź jakich nie można) wysnuć z systematycznych badań empirycznych nad intuicjami w kwestii odniesienia nazw własnych. Artykuł nawiązuje do słynnych badań Machery’ego i współpracowników (2004), w których zaobserwowali oni różnice międzykulturowe w intuicjach semantycznych Amerykanów i Chińczyków. Autorzy badań używają tego rezultatu, by podać w wątpliwość użyteczność intuicji w sporach filozoficznych dotyczących zagadnienia odniesienia nazw własnych. W artykule przedstawiam wyniki własnych badań filozoficzno-eksperymentalnych, które mają na celu nie tyle badanie intuicji semantycznych, ile analizę metod wykorzystywanych do tego w dotychczasowych studiach po święconych tej tematyce. Rezultaty moich badań wskazują na znaczącą niestabilność werdyktów dotyczących kwestii odniesienia nazw własnych i podatność tych werdyktów na czynniki nieistotne z filozoficznego punktu widzenia. Bazując na zebranych danych, twierdzę, że metody stosowane w dotychczasowych badaniach filozoficzno-eksperymentalnych poświęconych tematyce odniesienia nazw własnych nie gwarantują pomiaru intuicji o pożądanym charakterze. ===== This paper contributes to the debate concerning philosophical conclusions that can (or cannot) be drawn from systematic, empirical studies on intuitions about the reference of proper names. The article discusses the famous study by Machery et al. (2004) in which they observed intercultural differences in semantic intuitions between Americans and Chinese. The authors of that experiment used the obtained results to question the usefulness of intuitions in philosophical discussions regarding the reference of proper names. The paper presents the results of my own experimental studies, which are aimed not at revealing semantic intuitions, but rather at analyzing the methods used in previous experiments that focused on these issues. The results of my studies have indicated high instability of verdicts concerning the reference of proper names and the susceptibility of these verdicts to philosophically insignificant factors. Basing on the collected data, I argue that methods used in experimental studies about the reference of proper names carried out so far do not guarantee revealing intuitions of the desired kind.

Dwa modele struktury sądu

Author(s): Filip Kawczyński / Language(s): Polish Issue: 2/2016

Artykuł stanowi porównanie dwóch strukturalnych teorii sądów logicznych: teorii Kazimierza Ajdukiewicza z lat sześćdziesiątych XX wieku oraz teorii Jeffreya Kinga z początku XXI wieku. Pierwsza część artykułu zawiera charakterystykę obu teorii. W części drugiej szczegółowo omówione zostają istotne podobieństwa pomiędzy stanowiskami. Następnie identyfikowane są różnice między nimi i przeprowadzona jest analiza mająca doprowadzić do uzyskania odpowiedzi na pytanie o to, czy różnice te są istotne, czy pozorne. Część trzecia dotyczy tego, czy możliwe jest uodpornienie omawianych teorii na tzw. problem Benacerrafa. ===== This paper consists of a comparison of two theories of structured propositions: firstly, the theory proposed by Kazimierz Ajdukiewicz in the 1960s and secondly, the theory developed by Jeffrey King in the beginning of the 21st century. The first section of the paper includes an overview of the two accounts in question. In the second part I discuss, in detail, the significant similarities between the theories. Following this I recognise and analyse how these theories differ and then attempt to determine if these differences are substantial. The last part is an attempt to answer the question of whether discussed theories can deal with the ‘so called’ Benacerraf ’s problem.

Wyrażenia ocenne – próba klasyfikacji

Author(s): Natalia Karczewska / Language(s): Polish Issue: 2/2016

W niniejszym artykule proponuję pewną klasyfikację wyrażeń ocennych. Uznaję, że podstawowym kryterium odróżnienia ich od wyrażeń deskryptywnych jest test bezbłędnej niezgody. Następnie omawiam kilka zjawisk, które mogłyby podawać w wątpliwość linię tego podziału: zależność kontekstową, nieostrość i używanie wyrażeń deskryptywnych do wyrażania sądów ocennych. Przytaczam propozycję Christophera Kennedy’ego (2016), zgodnie z którą przymiotniki stopniowalne mogą wyrażać dwa rodzaje subiektywności. Modyfikuję to stanowisko przez postulat wyróżnienia dodatkowego podrodzaju wyrażeń subiektywnych, które nie są ocenne (nazywam je doświadczeniowymi) i proponuję test językowy, który pozwala je identyfikować. W końcu sprawdzam, gdzie moja klasyfikacja umiejscawia predykat smaku „smaczny”. Sugeruję, że niesie on semantycznie zakodowaną pozytywną ocenę oraz warunek swojego użycia – tj. informację, że można go użyć do pozytywnego ocenienia smaku czegoś, co strukturalnie upodabnia go do terminów ocennych nietreściwych (ang. thin evaluative terms), nie mówi bowiem nic deskryptywnego. ===== In my paper, I propose a certain classification of evaluative expressions. I hypothesize that the basic criterion to distinguish between evaluative and descriptive terms is the faultless disagreement test. Next, I discuss a few kinds of phenomena which seem to render this distinction dubious: context-sensitivity, vagueness and using descriptive terms to express evaluative judgments. Further, I investigate Ch. Kennedy’s proposal (2016) according to which gradable adjectives can express two kinds of subjectivity (one being generated by vagueness and one stemming from evaluativity). I modify this account by postulating another sub-class of subjective adjectives (“experiential adjectives”) which are not subjective due to vagueness and which are not evaluative either as they do not necessarily encode any valence. I propose a linguistic test to identify these expressions. Finally, I check where my classification of adjectives places the predicate of personal taste “tasty”. I suggest that “tasty” is both evaluative and experiential and additionally, it carries a condition of its own use, that is the information that it can be used to positively assess the taste of something. This, I argue, makes it similar to thin evaluative terms as it carries no descriptive component at all.

Czy istnieją niezdaniowe akty mowy?

Author(s): Joanna Odrowąż-Sypniewska / Language(s): Polish Issue: 2/2016

W artykule krytycznie omawiam główne stanowiska filozoficzne dotyczące domniemanych niezdaniowych aktów mowy, takich jak „Ładna sukienka”, „Pod stołem”, „Gdzie?” itp. Filozofów zajmujących się takimi wypowiedziami można podzielić na dwie grupy: tych, którzy (jak m.in. Stanley, Merchant i Devitt) uważają, że albo są one zakamuflowanymi wypowiedziami zdaniowymi, albo nie są pełnoprawnymi aktami mowy, oraz tych, którzy (jak m.in. Stainton i Corazza) uznają, że chociaż nie są to zdania ani w sensie syntaktycznym, ani w sensie semantycznym, to jednak można za ich pomocą dokonać aktu mowy. Opowiadam się za twierdzącą odpowiedzią na tytułowe pytanie i proponuję analizę takich aktów w ramach relatywizmu umiarkowanego Recanatiego. Dziękuję anonimowym recenzentom „Studiów Semiotycznych”, których krytyczne uwagi pozwoliły mi ulepszyć tekst. ===== In this paper I critically examine the main philosophical standpoints concerning apparent sub-sentential speech acts, such as “Nice dress”, “Under the table”, “Where?”. The opponents of such speech acts (such as e.g. Stanley, Merchant and Devitt) argue that the utterances in question are either ellipses (i.e. sentential) or do not have determinate content and/or illocutionary force. The defenders of sub-sentential speech acts (such as e.g. Stainton and Corazza) argue that in the right circumstances a sub-sentential utterance may constitute a speech act even though it cannot be regarded as a case of ellipsis. I argue for the affirmative answer to the title question and claim that the best framework in which such acts should be analyzed is Recanati’s moderate relativism.

Silne i słabe własności pojęcia prawdy

Author(s): Mateusz Łełyk,Bartosz Wcisło / Language(s): Polish Issue: 2/2016

Niniejsza praca stanowi przegląd niedawnych wyników, zarówno opublikowanych, jak i jeszcze czekających na publikację, dotyczących różnych pojęć słabości i siły pojęcia prawdy, a także próbę ich systematyzacji i ukazania na tle szerszego nurtu badań. Omawiamy pojęcie granicy Tarskiego oddzielającej słabe i silne teorie prawdy. Omawiamy znane twierdzenia dotyczące niekonserwatywnych rozszerzeń podstawowej kompozycyjnej teorii prawdy oraz opisujemy pewną naturalną silną teorię prawdy, którą można scharakteryzować wieloma pozornie ze sobą niezwiązanymi układami aksjomatów. Na koniec przytaczamy inne możliwe eksplikacje pojęcia „siły” aksjomatycznych teorii prawdy. ===== This paper is an exposition of some recent results concerning various notions of strength and weakness of the concept of truth, both published and not. We try to systematically present these notions and their relationship to the current research on truth. We discuss the concept of Tarski’s boundary between weak and strong theories of truth and we give an overview of nonconservativity results for the extensions of the basic compositional truth theory. Additionally, we present a natural strong theory of truth, which admits a number of apparently unrelated axiomatisations. Finally, we discuss other possible explications for the notion of ‘strength’ in axiomatic theories of truth.

Przyczynowa teoria metafory na tle filozofii Donalda Davidsona

Author(s): Janusz Maciaszek / Language(s): Polish Issue: 1/2016

Celem artykułu jest analiza, uzasadnienie i wyjaśnienie Donalda Davidsona przyczynowej teorii metafory z punktu widzenia całości jego poglądów filozoficznych. Poglądy te tworzą spójny system obejmujący, poza semantyką i teorią interpretacji, m.in. teorię poznania, teorię działania oraz teorię racjonalności. Proponując przyczynową teorię metafory, Davidson nie odwołał się bezpośrednio do własnej teorii znaczenia, starając się uzasadnić odrzucenie pojęć znaczenia metaforycznego oraz prawdy metaforycznej na gruncie potocznego rozumienia pojęć semantycznych. W artykule argumentuje się, że przyczynowa teoria metafory stanowi uzupełnienie systemu Davidsona, a ponadto że teoria ta ujęta przez pryzmat całego systemu pozwala wyjaśnić rolę metafor nie tylko w literaturze i poezji, lecz także w naukach przyrodniczych, prawie, religii i naukach społecznych. ===== The aim of the paper is to analyze, clarify and explain Donald Davidson’s causal theory of metaphor form the viewpoint of his philosophical views which constitute coherent philosophical system comprising not only semantics and theory of interpretation, but epistemology, theory of action, and theory of rationality as well. Proposing his own theory of metaphor Davidson did not refer to his philosophy, and justified his rejection of the notions of metaphorical meaning and metaphorical truth on the ground of common, pre-theoretical views on meaning and other semantic notions. I argue that the causal theory of metaphor fits perfectly Davidson’s philosophical system and from the point of view of his system it is easy to explain the role of metaphor not only in literature and poetry, but in sciences, law, religion, and social sciences.

Problem treści przekonań samolokalizujących w koncepcji Roberta Stalnakera

Author(s): Maria Matuszkiewicz / Language(s): Polish Issue: 1/2016

Co czyni zdanie prawdziwym?

Author(s): Adam Nowaczyk / Language(s): Polish Issue: 1/2016

W artykule rozważane jest zagadnienie związku między własnościami jednostkowymi i abstrakcyjnymi w kontekście problematyki uprawdziwiania (truthmaking). Proponowane jest pewne aksjomatyczne uogólnienie pojęcia konkretyzacji własności w postaci pojęcia konkretyzacji relacji. ===== The paper discusses an issue of the relation between particular and abstract properties in the context of truthmaking. It proposes an axiomatic generalization of the concept of concretization of properties on the concept of concretization of relations.

Jak przygodne i jak a priori są przygodne prawdy a priori?

Author(s): Jacek Wawer / Language(s): Polish Issue: 1/2015

W artykule poddaję analizie słynne twierdzenie Saula Kripkego, że niektóre prawdy a priori są przygodne. Pokazuję, że wbrew tezie Kripkego, przy historycznym rozumieniu przygodności, pojęcia przygodności i aprioryczności stoją ze sobą w głębokim konflikcie. Przy tym rozumieniu przygodności przeszłość, którą można poznać a priori, nie jest przygodna, a o przyszłości, która jest przygodna, trudno zdobyć wiedzę a priori. Doprecyzowawszy tezę Kripkego, proponuję trzy sposoby jej obrony w kontekście historycznego rozumienia możliwości: (a) przez wprowadzenie pojęcia “faktycznej” przyszłości, (b) przez zastąpienie pojęcia aprioryczności pojęciem aprioryczności-w-przyszłości; (c) przez zastąpienie pojęcia aprioryczności pojęciem historycznej aprioryczności, a pojęcia przygodności pojęciem niegdyś-przygodności. W aneksie do artykułu przedstawiam formalną analizę postawionego przeze mnie problemu oraz trzech zaproponowanych przeze mnie rozwiązań w języku temporalno-modalnej logiki predykatów dla modeli indeterministycznego czasu. ===== In the presented article, I have analyzed the famous Saul Kripke statement that some a priori truths are contingent. I show, that despite Kripke’s thesis, in the historical understanding of contingency, the notions of contingency and apriority are in deep conflict with each other. In this understanding of contingency, the past, which can be known a priori, is not contingent, and the future, which is contingent, has difficulty acquiring a priori knowledge. Having stated Kripke’s thesis more precisely, I propose three means in order to defend it in the historical understanding of possibility: (a) by introducing the notion of “factual” future, (b) by replacing the notion of apriority with the notion of apriority-in-the-future; (c) by replacing the notion of apriority with the notion of historical apriority, and the notion of contingency with the notion of once-apriority. In the annex of the article, I present the formal analysis of the problem that I have introduced and three solutions which I have proposed in the language of temporal-modal logic of predicates for models of indeterministic time.

Efekt Hermesa. Studium analityczne z semiotyki teoretycznej

Author(s): Michał R. Węsierski / Language(s): Polish Issue: 1/2015

Artykuł ten stanowi próbę ukazania podstawowych relacji pomiędzy treścią wygłoszonego przez komunikatu a kolejnymi odbiorcami tego komunikatu. Artykuł przestawia semiotyczne własności zespołu operacji oraz proces interpretacji i recepcji produktów finalnych tych operacji, a także własności niezbędne dla efektywności aktu komunikacji występującego między nadawcą a rzeczywistymi i potencjalnymi odbiorcami prognoz. Celem niniejszego artykułu jest wstępna semiotyczna specyfikacja semantyczno-pragmatycznego zjawiska nazywanego przez autora „efektem Hermesa”. Artykuł przedstawia relację między nadawcą prognozy a prognozą w jej trzech znaczeniach: jako tekst (książka, artykuł itd.), konkretny sposób rozumowania (inferencja, tj. argumentacja prognostyczna) oraz wniosek rozumowania, a także relacją między prognozą i jej odbiorcami. Wspomniany efekt Hermesa dotyczy relacji między sposobami przekazywania treści prognoz (w trzech znaczeniach) oraz reakcją odbiorców, a także tym, co dzieje się z prognozą kiedy wychodzi poza kontrolę. ===== This paper is an attempt to show the basic relations between the content of the given announcement by the prognosticator and its subsequent receivers. The article presents semiotic qualities of the cognitive operations, and the process of receiving and interpreting the final results of such operations, as well as the qualities crucial to the effectiveness of the communicative act between the sender and the actual and potential receivers of the prognosis. The aim of the paper is to explore the semiotic specification of semantic-pragmatic phenomenon called by the author the “Hermes effect”. The article presents the relation between the sender of the prognosis and the primary prognosis in its three meanings: as a text (book, article etc.), the specific type of reasoning (inference, i.e. prognostic argumentation) and the conclusion of the reasoning, as well as the relation between the prognosis and its subsequent receivers. The aforementioned Hermes effect concerns the relation between the way of transferring the content of the prognoses (understood threefold) and the reaction of the addressees, and what happens with the prognosis when it is beyond the first degree sender’s control.

„Zmiana sposobu życia” jako efekt filozofowania – w nawiązaniu do hermeneutycznych ideii filozofii

Author(s): Bartosz Rozbicki / Language(s): Polish Issue: XXIII/2011

In the article “The change a way of life” – with reference to hermeneutic ideas of philosophy I present a hermeneutic conceptions of Gadamer’s, Ricoeur’s and the late Wittgenstein’s from a therapeutic perspective. I point out that terms such as: the understanding conditions, changing a way of life and being in the world, plays the fundamental role in the hermeneutic conceptions. Ricoeur as well as Wittgenstein, analising these terms from language perspective, schow us, that the philosophical thinking suppouse to lead to expansion of man’s self-consciousness and to understending the different forms of life. From that angle that idea of philosophy could be understanded as a kind of efford tend towards to change our looking at things, providing the subject to a kind of transformation. This process can be recognized as therapeutical because it force us to schake a many of our opinions, hidden prejudices, beliefs about ourselfs and about the world, wchich are treated as a background of our daily life. In connection with that I analyze the similarities between Ricoeur’s and Wittgenstein’s projects on one hand, and the Freud’s psychoanalysis on the other.

The Myth of Embodied Metaphor

Author(s): Nikola Kompa / Language(s): English Issue: 50/2017

According to a traditionally influential idea metaphors have mostly ornamental value. Current research, on the other hand, stresses the cognitive purposes metaphors serve. According to the Conceptual Theory of Metaphor (CTM, for short), e.g., expressions are commonly used metaphorically in order to conceptualize abstract and mental phenomena. More specifically, proponents of CTM claim that abstract terms are understood by means of metaphors and that metaphor comprehension, in turn, is embodied. In this paper, I will argue that CTM fails on both counts.

Is There a Meaning-Intention Problem?

Author(s): Jesse Rappaport / Language(s): English Issue: 51/2017

Stephen Schiffer introduced the “meaning-intention problem” as an argument against certain semantic analyses that invoke hidden indexical expressions. According to the argument, such analyses are incompatible with a Gricean view of speaker’s meaning, for they require speakers to refer to things about which they are ignorant, such as modes of presentation. Stephen Neale argues that a complementary problem arises due to the fact that speakers may also be ignorant of the very existence of such aphonic expressions. In this paper, I attempt to articulate the assumptions that support the meaning-intention problem. I argue that these assumptions are incompatible with some basic linguistic data. For instance, a speaker could have used a sentence like “The book weighs five pounds” to mean that the book weighs five pounds on Earth, even before anyone knew that weight was a relativized property. The existence of such “extrinsic parameters” undermines the force of the meaning-intention problem. However, since the meaning-intention problem arises naturally from a Gricean view of speaker’s meaning and speaker’s reference, the failure of the argument raises problems for the Gricean. I argue that the analysis of referring-with offered by Schiffer, and defended by Neale, is defective.

Aristotelova filozofija jezika (I dio)

Author(s): Milenko A. Perović / Language(s): Serbian Issue: 27/2017

This article carries out the integral analysis of Aristotle’s concept of language. The analysis is partly set as the critique of Heidegger’s critique of Aristotle. The author refutes Heidegger’s understanding that Aristotle reduces the whole of manifestation of language to the logical function of judging (λόγος ἀποφαντικός). Made against this understanding is an investigative decision that Aristotle's concept of language – utilising the metaphysical doctrine of the four causes as the key – can be understood in its immanent quaternity, which goes to say what are Aristotle’s definitions for linguistic causa materialis, causa formalis, causa efficiens and causa finalis. The decision rests upon a clear difference between Aristotle's philosophy of understanding and philosophy of reason, as well as upon the high interpretative value of his nonthematic differentiation between categories of immediacy and categories of mediation.

Modernism, Tehatricality, and Scepticism: Michael Fried and Cavell’s Conception of the Ordinary Language Philosophy

Author(s): Nikola Dedić / Language(s): English Issue: 09/2016

The paper treats the relationship between the art historian Michael Fried and the philosopher Stanley Cavell, as well as their readings of Wittgenstein’s late philosophy. It argues that Fried’s entire historic-artistic method rests on Wittgensteinian grounds; there is special emphasis on theses concerning the grammatical criteria of language and scepticism. Namely, Fried, like Cavell, interprets modernism as a crisis of a priori criteria by which we come to think a given object as a successful work of art. Fried labels an artwork’s failure to convince, to communicate with the recipient, with the term theatre. This text establishes an analogy between Fried’s concept of theatre, Cavell’s concept of scepticism, and Wittgenstein’s thesis of the impossibility of a private language, situating those theses in the wider context of discussions of modernism.

Antyrealistyczna ucieczka w sferę możliwości

Author(s): Krzysztof Wójtowicz / Language(s): Polish Issue: 42/2008

The article is devoted to a popular presentation of two important styles of thinking concerning the problem of existence of mathematical objects: Chihara's linguistic constructivism, and Hellman's modal structuralism. According to Chihara, mathematical statements should be interpreted as referring to certain linguistic construction; according to Hellman, mathematics is the science of possible structures. The motivations and main ideas are examined (without going into technical details), and the similarities and differences between these two viewpoints are highlighted.

The Semantic Content of Partially Descriptive Names

Author(s): Zoltán Vecsey / Language(s): English Issue: 2-3/2005

According to contemporary Millianism the semantic content of an ordinary proper name is simply its referent. In his recent book Beyond rigidity Scott Soames elaborated a new version of millianism. He claimed that some linguistically complex names such as Professor Saul Kripke or Princeton University have partially descriptive semantic content. In addition to their unique referents, these names are always associated with a special kind of description. I argue in this paper that Soames's theory of partially descriptive names fails, because descriptive contents can be found only in the background knowledge of competent speakers.