PATRIJARHAT

Author(s): Bojana Vasić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Patrijarhat je društveni sistem u kojem je otac ili najstariji muškarac glava porodice, potomci/potomkinje i nasljednici/e se prepoznaju prema muškoj liniji i muškarac je vlasnik imetka. Patrijarhat karakteriše muška dominacija kako u javnoj, tako i u društvenoj sferi života, kao i nejednaki odnos moći između žena i muškaraca pri čemu su žene sistematski u nepovoljnijem položaju i diskriminisane. Pojam je nastao od grčke rječi patriarkhes što znači otac ili šef rase, patrijarh i bukvalno znači vladavina očeva.

PREKARIJAT

Author(s): Amira Hasanović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Osjećaj stalne nesigurnosti snažno obilježava cijelu jednu generaciju radnika/ca koja nastaje s kraja 80-ih godina proteklog stoljeća i polako prerasta u novu radničku klasu. Za razliku od generacija iz razdoblja socijalne države, kojima su radnička prava i socijalne ugodnosti osiguravali stalno zaposlenje, penziono i zdravstveno osiguranje, osmosatno radno vrijeme, godišnje odmore, slobodne vikende i sindikalno organiziranje, današnji radnik/ca često može računati na odstustvo svih prava za koje se radnički pokret zdušno borio. Postoje teoretičari/ke koji prekarijat smatraju novom radničkom klasom 21. vijeka, koja je nastala pod uticajem neoliberalnih struja na tržištu rada.

ROD

Author(s): Dajana Cvjetković / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Godinama ljudi vjeruju da se svi prirodno ponašaju kao žene i muškarci u odnosu na pripadajući spol. Kompleksna društvena istraživanja su pokazala da muškost i ženskos (rod) determiniraju mnogi faktori, a ne samo spol. „Pretpostavljalo se da je rod prirodna manifestacija pola ili kulturna konstanta koju nikakva moć ljudskog delovanja ne bi mogla da izmeni.“ Rod se može definirati kao koncept koji obuhvata ponašanje, društveno konstruirane uloge i psihološke osobine koje se često vezuju za biti muško ili žensko. Društveno konstruisani identitet koji određuje šta znači ponašati se kao žena naziva se feminitet, a kao muškarac maskulinitet. Naša ideja maskuliniteta i feminiteta uključuje rodne pretpostavke ponašanja bazirane na osnovu spola osobe. Rod je društveni konstrukt koji u odnosu na spol određuje društvene uloge muškaraca i žena (osoba muškog ili ženskog spola).

FEMINISTIČKA KRITIKA PATRIJARHATA I KAPITALIZMA: ZAŠTO NAM TREBA SOCIJALISTIČKI FEMINIZAM?

Author(s): Delila Hasanbegović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Često zaboravljena i potisnuta par excellence feministička tema, u suštini radnička, je odnos patrijarhata i kapitalizma, odnosno njihova kombinacija koja proizvodi višestruku društvenu nepravdu, čije prve žrtve su žene. Socijalistički feminizam kao razloge ugnjetavanja žena vidi klasnu eksploataciju, a dodaje i opresiju po godinama starosti, stepenu sposobnosti, spolnom identitetu i drugim osnovama.

FEMINIZAM I RURALNA PODRUČJA

Author(s): Ammar Zeljković / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Za potrebe ovog rada, feminizam kao ideja se, sasvim kratko, presjekla kroz varijabilni par urbano i ruralno, gdje se, najjednostavnije, ruralnim shvataju krajolici koji uključuju bogat prirodni okoliš, poljoprivredna područja i obradive površine, tj. sela i mali gradovi. U tom smislu, suprotno ruralnim su urbana područja – ona koja se vezuju za velike gradove, veću gustinu naseljenosti i drugačiju upotrebu zemljišta. Sva ova geografsko-sociološka obilježja neminovno vode razlici u životnim stilovima.

LIBERALIZAM KAO PRATILAC FEMINIZMA

Author(s): Hasija Omerbegović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Glavni razlog zbog kojeg ću se baviti liberalizmom i stavom feminizma prema njemu u ovom tekstu jeste, donekle, osjećaj potrebe da se u kratkim crtama u osnovama objasne pojmovi koji se vezuju za liberalizam (sloboda, jednakost, pravda). Iako je sama ova problematika opširna i u nekim segmentima teška u svojoj suštini, pokušat ću napraviti nešto što mogu nazvati uvod za razmišljanje o teoriji liberalizma i njegovoj praktičnoj primjeni, uzimajući za analizu teorijskog dijela ovog teksta naučne radove Imannuela Kanta, a poziciju žena kada je praksa u pitanju.

FEMINIZM

Author(s): Aida Spahić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Feminizam u svom najširem značenju obuhvata svaku vrstu djelovanja, pisanja i zagovaranja prava i ravnopravnosti žena, kao i borbu protiv nepravdi koje im se nanose u većini društava na svijetu. Feminizam obuhvata mnogobrojne pokrete koji su različiti i počeli su se odvojeno razvijati od vremena kad su se žene uspjele izboriti za pravo glasa i osnovna građanska prava. Klasični feminizam često se poistovjećuje sa pokretom bjelkinja, zapadnih žena koje djeluju iz privilegirane pozicije u odnosu na druge žene. Ipak, feminizam predstavlja i otpor lezbejki, crnkinja, žena sa invaliditetom, samohranih majki, feministica iz postkolonijalnih zemalja, pa i nekih muškaraca. Nije izvodivo dati cjelokupan pregled feminističkih pokreta i teorija jer se na našim prostorima teoretičari/ke u najvećoj mjeri oslanjaju na zapadnu teorijsku misao što je samo po sebi ograničavajuće. Feminizam u svom najširem značenju obuhvata svaku vrstu djelovanja, pisanja i zagovaranja prava i ravnopravnosti žena, kao i borbu protiv nepravdi koje im se nanose u većini društava na svijetu. Također ga nije lako definirati jer feminizam nije jedan.

MATRIJARHAT

Author(s): Merisa Jašarević / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Riječ matrijarhat potiče od latinske riječi mater-majka i grčke arhein-vladati. Matrijarhat označava društveno uređenje u kojem su žene imale vlasti, i u kojem se porijeklo djece i nasljedno pravo određuju po ženskoj liniji. Suprotan pojma matrijarhatu je patrijarhat. Prahistorija čovječanstva po Engelsu podjeljenja je na tri etape divljaštvo, barbarstvo i civilizacija. Isprva su ljudi živjeli u neograničenim spolnim druženjima i kako niko nije znao ko je otac djeteta, jedini pouzdan rodbinski odnos bio je između majke i djece. U takvom poretku žena, kao majka, uživala je veliko poštovanje, te se smatra da je ujedno bila i nositeljica vlasti. Kod svih naroda starog doba postojala je ginekokracija, vladavina žena (grč. genaikos-žena, krateia-vladavina). Postepeno se uvodi monogamna porodica u kojoj se zna ko je otac djece, što je uvjetovano i prevlašću muškaraca u društvu.

PATRIJARHAT

Author(s): Bojana Vasić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Patrijarhat je društveni sistem u kojem je otac ili najstariji muškarac glava porodice, potomci/potomkinje i nasljednici/e se prepoznaju prema muškoj liniji i muškarac je vlasnik imetka. Patrijarhat karakteriše muška dominacija kako u javnoj, tako i u društvenoj sferi života, kao i nejednaki odnos moći između žena i muškaraca pri čemu su žene sistematski u nepovoljnijem položaju i diskriminisane. Pojam je nastao od grčke rječi patriarkhes što znači otac ili šef rase, patrijarh i bukvalno znači vladavina očeva.

PREKARIJAT

Author(s): Amira Hasanović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Osjećaj stalne nesigurnosti snažno obilježava cijelu jednu generaciju radnika/ca koja nastaje s kraja 80-ih godina proteklog stoljeća i polako prerasta u novu radničku klasu. Za razliku od generacija iz razdoblja socijalne države, kojima su radnička prava i socijalne ugodnosti osiguravali stalno zaposlenje, penziono i zdravstveno osiguranje, osmosatno radno vrijeme, godišnje odmore, slobodne vikende i sindikalno organiziranje, današnji radnik/ca često može računati na odstustvo svih prava za koje se radnički pokret zdušno borio. Postoje teoretičari/ke koji prekarijat smatraju novom radničkom klasom 21. vijeka, koja je nastala pod uticajem neoliberalnih struja na tržištu rada.

SLIKA TIJELA

Author(s): Selma Mustačević / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Kako se pojedinac/ka osjećaju i percepiraju vlastito tijelo i fizički izgled direktno ovisi o vladajućem idealu tijela i kako se nečije tijelo uklapa u taj ideal. Ideal ženskog tijela je fluidan i mijenja se kroz historiju, zavisno od područja i kulture, te možemo reči da je društveni konstrukt jednako kao i rod. Ako polazimo od prahistorije i vremena majke božice, slika ideala ženskog tijela je slavljena i predstavljana kroz figurine Venere (stare između 22.000 i 28.000 godina), simbola plodnosti koje predstavaljaju žene sa velikim grudima, širokim kukovima i oblim stomacima.

JOŠ JEDAN OSMI MART

Author(s): Marija Perković / Language(s): Serbian Publication Year: 0

Tačka u vremenu od koje počinje ovaj tekst je 8. mart 1857. godine, Njujork. Radnice tekstilne industrije protestuju zbog neljudskih uslova rada i niskih primanja. Na polovini XIX veka, industrijski kapitalizam je već u usponu, a na talasu Francuske buržoaske revolucije donosi besprekornu jednakost – svima jednako „dere“ kožu sa leđa. A u kombinaciji s patrijarhatom – ne i za isti novac.

ANTROPOLOGIJA (,) ŽENE I FEMINIZAM

Author(s): Jana Baćević / Language(s): Serbian Publication Year: 0

Antropologija se kao zasebna disciplina u zapadnoevropskom i severnoameričkom kontekstu razvila tek krajem XIX i početkom XX veka, tako da je u određenom smislu vršnjakinja s feminizmom. U ovom tekstu pokušaću da – u kratkoj i preglednoj formi – pokažem neke od međusobnih uticaja, dodirnih tačaka, ali i sukoba i razilaženja ove dve oblasti. Širli Ardener (Shirley Ardener) razlikuje antropologiju žena od feminističke antropologije; prva se odnosi na oblast istraživanja, dok druga podrazumeva specifičan pristup, metodologiju, a često i etičko i političko opredeljenje.

Między rygoryzmem a permisywnością: przemiany moralności w Polsce i w Europie

Author(s): Aleksandra Jasińska-Kania / Language(s): Polish Publication Year: 0

Paradoksy polskiej tolerancji. Postawy wobec mniejszości i imigrantów w Polsce na tle Europy

Author(s): Aleksandra Grzymała-Kazłowska / Language(s): Polish Publication Year: 0

Zmiany postaw obywatelskich w okresie 1989–2009

Author(s): Jerzy Bartkowski / Language(s): Polish Publication Year: 0

Values and changes. Poles’ changing attitudes in uniting Europe – Summary

Author(s): Aleksandra Jasińska-Kania / Language(s): English Publication Year: 0

Srpska organicistička misao – izvori i značenja –

Author(s): Mirko Đorđević / Language(s): Serbian Publication Year: 0

U razvojnim tokovima srpske filozofske i teološke misli – kao i političke ili društvene misli – organska ili organicistička misao svakako nije neka nepoznata komponenta. Dok je srpska liberalna ili socijalistička misao – posebno kasnije marksistička misao – relativno dobro sistematizovana i proučena, organicistička misao je ostala na neki način po strani i reklo bi se da nije privukla pažnju kakvu nesumnjivo zaslužuje. Kada je već osamdesetih godina XX veka došlo do sloma mnogih idejnih tokova i političkih koncepata, zanimanje za srpsku organicističku misao ne samo da je poraslo već je ona doživela neku vrstu renesanse – barem njeni sledbenici tako kažu – i iznova je postala aktuelna. Verovatno je to bio razlog mnogih nesporazuma oko definisanja i redefinisanja te misli, posebno nesporazuma oko termina koji bi bili najprikladniji. Ta misao se u nekim slučajevima određuje u krugu filozofske misli kod Srba, u drugim pak, što je ispravnije, ona se izučava uporedo sa drugim tokovima misli. Uglavnom nedostaje njeno sistematičnije izučavanje, iako su neka istraživanja do sada dala solidne rezultate. Sve do danas, međutim, mogu se sresti neke definicije naglašeno ideološki intonirane, što naravno smeta u pokušajima njenog pravilnog definisanja. U drugim kulturama – kod Rusa i Francuza, posebno – tih problema, reklo bi se, nema. Kada E. Sioran određuje prirodu utemeljivača francuske organicističke misli, on svom radu daje podnaslov Esej o reakcionarnoj misli.

Zakoni života

Author(s): Dimitrije Ljotić / Language(s): Serbian Publication Year: 0

Zajednica nije prost zbir svojih članova, već je biće više vrste, te se sreća zajednice ne postiže ugađanjem njenim sastavnim delovima, već služenjem ovih zajednici u čijoj sreći jedino i oni mogu naći svoju. Ko stane na drugo gledište, taj prvo razori zajednicu, a posle propadaju njeni članovi. Čovek po pravilu izbegava trud. Prima ga kao nuždu, kao nevolju. On po pravilu izbegava i opasnost. Prima je isto tako kao i trud. Cela priroda, i mrtva i živa, vlada se isto tako kao i prosečni čovek: ide linijom manjeg i najanjeg otpora. Samo sveci i junaci pobeđuju zakon inercije u sebi, izlaze ispod njegove vlasti. Zato su samo oni izuzeci. Prosečni čovek, dakle, građenje i uspinjanje prima samo kao ono što se izbeći ne može, kao nuždu, kao prinudu, inače ih izbegava. Ako kuću svoju ne pokrije kapaće mu za vratom, padaće mu u postelju voda. To ga prinuđava da se potrudi i namuči, ali da kuću pokrije. Očigledne, nepovoljne posledeice njegove lenosti stoje, dakle, kao prinuda i nagone ga da se potvrdui i namuči.

Rodna socijalizacija: odgoj i obrazovanje

Author(s): Amila Ždralović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Čini se da postoji saglasnost u pogledu značaja procesa socijalizacije za pojedince/ke da bi oni/e uopšte mogli/e funkcionirati u društvu. Kako bi ukazali/e na značaj socijalizacije, autori/ce (vidi, naprimjer: Little i dr., 2013, str. 142) često posežu za primjerima feralne ili djece koja nisu bila socijalizirana, odnosno koja su odrasla bez dodira s drugim ljudima i time nisu prošla kroz proces socijalizacije. Kroz ove primjere autori/ce ilustriraju stav da se čak i one najosnovnije fizičke aktivnosti poput sjedenja, hodanja ili stajanja, ne razvijaju automatski, već se uče. Iz ovoga slijedi, u konačnici, da se kroz društvenu interakciju razvijamo kao ljudska bića.