Uvodna razmatranja: Evropski sud za ljudska prava kao vitalni forum za zaštitu od diskriminacije

Author(s): Edin Hodžić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Evropska konvencija o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (u daljnjem tekstu: EKLjP) stupila je na snagu 1953. godine, ali je bilo potrebno dugo vremena da Evropski sud za ljudska prava (u daljnjem tekstu: ESLjP ili Sud) postane respektabilan forum za zaštitu od diskriminacije. Naime, tek u posljednjih petnaestak godina Sud je razvio značajnu jurisprudenciju u kojoj je utvrđena povreda prava na slobodu od diskriminacije. S razvojem sudske prakse u ovoj oblasti razvijali su se i ključni koncepti i standardi, u skladu sa razumijevanjem EKLjP kao “živog instrumenta”, koji se, sačinjen nedugo nakon Drugog svjetskog rata, treba prilagođavati izmijenjenim prilikama i novim društvenim okolnostima u državama članicama. S tim u vezi, osnovni cilj ove publikacije, koja ima i karakter svojevrsnog vodiča, jeste ponuditi prikaz jurisprudencije ESLjP-a u ovoj oblasti upravo u evolutivnoj perspektivi, i to kroz tri ključne tematske cjeline: osnovi diskriminacije, oblici diskriminacije, te izuzeci od principa jednakog tretmana.

Diskriminacija i zaštićeni osnovi u jurisprudenciji Evropskog suda za ljudska prava – trend proširivanja i produbljivanja zaštite

Author(s): Zlatan Meškić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Zaštićeni osnovi predstavljaju ključni element diskriminacije. Različito tretiranje osoba postaje diskriminacijom ukoliko se razlikovanje zasniva na jednom od zaštićenih osnova. Vrijedi i obrnuto. Ukoliko se razlikovanje vrši na osnovu nekog drugog kriterija koji ne spada u zaštićene osnove tog konkretnog pravnog instrumenta, onda se prema tom pravnom instrumentu ne radi o diskriminaciji. Zbog toga, osim o zaštićenim osnovima, možemo govoriti i o zabranjenim/nedozvoljenim kriterijima (karakteristikama), zaštićenim kriterijima (karakteristikama) ili o zabranjenim/nedozvoljenim razlozima razlikovanja. U međunarodnim konvencijama koje sadrže zabranu diskriminacije zajednički osnovi diskriminacije su spol, rasa i religija, te u određenom obimu jezik. U čl. 14 Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (EKLjP) izričito je navedeno deset takvih zabranjenih kriterija, a to su: spol, rasa, boja kože, jezik, vjeroispovijest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno porijeklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovinsko stanje i rođenje. Značajno je da čl. 14 EKLjP-a sadrži takozvanu “otvorenu listu” zaštićenih osnova, jer nakon nabrajanja ovih deset ukazuje na to da lista nije konačna, nego zabranjeno može biti i razlikovanje na osnovu bilo kojeg “drugog statusa”.

Oblici diskriminacije i jurisprudencija Evropskog suda za ljudska prava

Author(s): Mario Reljanović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Diskriminacija je zabranjena članom 14 i članom 1 Protokola 12 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (u daljnjem tekstu: EKLjP, Konvencija). Zabrana sadržana u članu 14, prema tumačenju Evropskog suda za ljudska prava (u daljnjem tekstu: ESLjP, Sud), predstavlja “nesamostalan član” koji se mora primjenjivati isključivo u kontekstu kršenja nekog prava koje je zaštićeno Konvencijom. Praksa ESLjP-a je takva da se ovo pravilo posmatra ekstenzivno – zaštićena su sva prava koja potpadaju pod domen nekog od članova Konvencije, čak iako samim tim članom takvo pravo nije izričito navedeno, već se ono može derivirati iz prirode prava i sloboda koja su garantovana svim građanima. Sud po pravilu ovu konstataciju navodi na samom početku razmatranja eventualnog kršenja člana 14. Na primjer, u predmetu Biao protiv Danske, “Sud ponavlja da je član 14 komplementaran ostalim materijalnim odredbama Konvencije i Protokola uz Konvenciju. On ne postoji nezavisno od njih, jer prozvodi efekat isključivo u odnosu na ‘uživanje prava i sloboda’ zaštićenih ovim odredbama. Primjena člana 14 ne mora nužno da pretpostavi kršenje jednog od osnovnih prava garantovanih Konvencijom. Zabrana diskriminacije u članu 14 se stoga proteže i izvan uživanja prava i sloboda koje Konvencija i Protokoli zahtijevaju od svake države da garantuje. To se odnosi i na dodatna prava, koja spadaju u opšti opseg bilo kojeg člana Konvencije, koja je država odlučila da zaštiti. Neophodno je, ali je takođe i dovoljno, da činjenice predmeta spadaju u opseg jednog ili više članova Konvencije.”

Izuzeci od principa jednakog postupanja u pravu Bosne i Hercegovine u svjetlu jurisprudencije Evropskog suda za ljudska prava i prava Evropske unije

Author(s): Vanja Kovač / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Donošenjem Zakona o zabrani diskriminacije 2009. godine, Bosna i Hercegovina je napravila značajan iskorak u zaštiti ljudskih prava. Ovaj je zakon, najvećim dijelom prateći relevantne direktive Evropske unije, definirao standarde u oblasti zaštite od diskriminacije i predstavlja jedan od značajnijih uspjeha politike uslovljavanja Evropske unije. Pored činjenice da je diskriminacija u Bosni i Hercegovini (BiH) zabranjena Ustavom, kao i nekim drugim aktima, Zakon o zabrani diskriminacije, kao značajnu novinu, uveo je definicije svih oblika diskriminacije, te osigurao vrlo važne proceduralne mehanizme zaštite. Istovremeno, imajući u vidu da se član 14. Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama, kao i Protokol broj 12 uz Konvenciju, koji predviđa opću zabranu diskriminacije, prema slovu Ustava BiH primjenjuju direktno i prioritetno u BiH6 , to bi i u primjeni ovog zakona praksa Evropskog suda za ljudska prava trebala biti jedna od osnovnih vodilja.

Zabrana nošenja vjerskih obilježja na radnom mjestu: perspektiva Suda pravde Evropske unije

Author(s): Amila Kurtović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Već decenijama je marama ili hidžab tema šire društvene, a u posljednje vrijeme i pravne polemike u nekoliko evropskih država, naročito u Belgiji i Francuskoj. To nije iznenađujuće kada se uzme u obzir da obje te države na svojim prostorima imaju dugu tradiciju islama, te brojne muslimanske zajednice koje zahtijevaju poštivanje svojih vjerskih uvjerenja. Uprkos tome, ni Belgija ni Francuska ne djeluju odveć otvorene prema vjerskoj raznolikosti svojih stanovnika. Takav stav se često opravdava zahtjevima “vjerske neutralnosti” ili sekularizma. Neutralni pristup države religiji između ostalog podrazumijeva da niti jedna religija ne smije imati utjecaja na državna pitanja. Jedna od posljedica takvog pristupa u ovim dvjema državama je i zabrana nošenja vjerskih simbola na radnom mjestu za javne službenike, što – kako se u praksi pokazalo – najviše dotiče pokrivene žene muslimanke. Osim državne službe, zabrane nošenja hidžaba, odnosno drugih vjerskih obilježja, uvele su i škole, ugostiteljski i sportski objekti, a sada i poslodavci privatnog sektora, formulirajući ih kao zabrane nošenja pokrivala za glavu ili generalne zabrane nošenja vjerskih obilježja i odjeće. Takve prakse su u mnogim slučajevima svojim odlukama podržali i nacionalni sudovi.

O autorima

Author(s): Not Specified Author / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Krivičnopravni odgovor na mržnju i predrasude u BiH: uvodne napomene

Author(s): Amra Mehmedić,Edin Hodžić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Imajući u vidu da su krivična djela počinjena iz mržnje dio krivičnog zakonodavstva u sve četiri jurisdikcije u BiH, u svim pravosudnim strukturama BiH moralo bi biti duboko ukorijenjeno razumijevanje koncepta ovih krivičnih djela – čija je osnovna karakteristika motiviranost predrasudama prema određenim grupama – i značaja njihovog adekvatnog procesuiranja. Ipak, treba imati u vidu da to i u drugim zemljama predstavlja značajan izazov. Iako se ovaj pojam sve više prihvata u praksi pojedinih država i relevantnim međunarodnim aktima i politikama, sam koncept krivičnog djela počinjenog iz mržnje nije bez kontroverzi. Najčešće isticani prigovori mogli bi se okvirno grupisati u one terminološke, moralno-pravne, te utilitarne naravi. Prije svega se dovodi u pitanje korištenje samog termina “mržnja” pri određenju krivičnih djela ove kategorije, pri čemu se ističe da motiv tih krivičnih djela zapravo nije nužno mržnja, već pristrasnost ili predrasuda, koje imaju šire značenje nego mržnja. Moralno-pravni argument protiv sankcioniranja krivičnih djela počinjenih iz mržnje svodi se na to da takva regulativa neke žrtve (one koje pripadaju određenoj grupi) privilegira u odnosu na ostale žrtve istog krivičnog djela. Pored toga, njome se počinitelj, kako se u takvim perspektivama ističe, za isto djelo kažnjava dva puta – jednom za krivično djelo, a drugi put za zabranjeni motiv. Na kraju, kritičari postavljaju pitanje u kojoj mjeri je zapravo korisno u krivičnopravni odnos uvoditi pitanje motiva, odnosno mržnje. Ova grupa kritika u suštini smatra da za konkretno krivično djelo motiv sam po sebi nije relevantan, dok je namjeru (mens rea) veoma teško dokazati. Ističe se i to da postojanje i ozbiljnost krivičnih djela počinjenih iz mržnje u velikoj mjeri zavisi od neminovno subjektivne ocjene o šteti počinjenoj po samopouzdanje i dostojanstvo osobe, odnosno žrtve. U tom smislu, kažnjavanje mržnje samo po sebi kao da suštinski ulazi u područje psihologije i izmiče objektivnom prosuđivanju na kakvo smo navikli u krivičnom pravu.

Sociološki aspekti zločina iz mržnje u Bosni i Hercegovini

Author(s): Velibor Lalić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Zločinima iz mržnje obično se smatraju nezakonita, nasilna, destruktivna ponašanja ili zastrašivanja gdje je izvršilac motivisan mržnjom ili predrasudama prema društvenoj grupi kojoj žrtva pripada. Riječ je o generičkom pojmu za različita krivična djela koja su se s obzirom na specifičan motiv izvršenja i nastale posljedice izdiferencirala kao posebno područje socioloških i kriminoloških istraživanja. I nakon više od 20 godina od kada se sintagma zločini iz mržnje prvi put pojavila u literaturi, u teoriji su prisutne brojne dileme u vezi s obimom i sadržajem ovog pojma. Objektivnu prepreku za potpunije razumijevanje i naučno objašnjenje ovog složenog fenomena predstavlja i generalni nedostatak empirijskih istraživanja. Teoretske pozicije autora razlikuju se u vezi s ključnim konceptualnim pitanjima, ali postoji saglasnost o činjenici da je zločine iz mržnje teško definisati i naučno objasniti.

Osnova i značaj jedinstvenog regulatornog pristupa krivičnim djelima počinjenim iz mržnje: trendovi u Evropskoj uniji i situacija u Bosni i Hercegovini

Author(s): Carolyn Bys / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Efikasno vođenje istraga i krivično gonjenje počinje sa dobro postavljenim pravnim okvirom, na čemu je i težište ovog rada. Rad analizira aktuelne evropske trendove u harmonizaciji legislative o krivičnim djelima počinjenim iz mržnje i obaveze otkrivanja i gonjenja krivičih djela počinjenih iz mržnje, kao i njihove implikacije za Bosnu i Hercegovinu. Prvo se navode ključni međunarodni standardi, dokumenti i sudska praksa Evropske unije, Organizacije za sigurnost i saradnju u Evropi, Evropskog suda za ljudska prava i Konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije (CERD), koji ustanovljavaju obavezu države da zakonski reguliše krivična djela počinjena iz mržnje te da osigura otkrivanje, gonjenje i odgovarajuće sankcionisanje krivičnih djela počinjenih iz mržnje. Dalje se razmatraju najbolja rješenja u pogledu zakonskih odredbi i najnoviji evropski trendovi, te se i jedni i drugi primjenjuju na trenutnu pravnu situaciju u Bosni i Hercegovini.

Krivičnopravni okvir za procesuiranje krivičnih djela učinjenih iz mržnje

Author(s): Ljiljana Filipović / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Analizirati krivičnopravni okvir za procesuiranje određene vrste krivičnih djela podrazumijeva da se ona, po određenoj karakteristici ili više njih, razlikuje od ostalih krivičnih djela i da ta specifičnost ima određene implikacije na primjenu pojedinih općih instituta krivičnog prava (materijalnog i procesnog). Kod krivičnih djela učinjenih iz mržnje ta je karakteristika posebna pobuda za njihovo izvršenje. Ovaj rad se bavi značajem te posebne karakteristike pri procesuiranju krivičnih djela učinjenih iz mržnje shvaćenih onako kako to proizlazi iz izmjena i dopuna Krivičnog zakona Republike Srpske (u daljnjem tekstu: KZ RS) i Krivičnog zakona Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: KZ BD BiH) iz 2010. godine, odnosno iz Prijedloga Zakona o izmjenama i dopunama Krivičnog zakona Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: KZ FBiH) iz juna 2013. godine.

Razumijevanje granice u Bosni i Hercegovini: pozivanje na mržnju koje predstavlja podsticanje na neprijateljstvo, diskriminaciju i nasilje

Author(s): Andrew Smith / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

U ovom radu se, iz perspektive organizacije ARTICLE 19 procjenjuje u kojoj je mjeri krivičnopravni okvir u Bosni i Hercegovini (BiH) usaglašen sa obavezama ove države prema Međunarodnom paktu o građanskim i političkim pravima da štiti i promovira pravo na slobodu izražavanja dok ujedno zabranjuje “svako pozivanje na nacionalnu, rasnu ili vjersku mržnju koje predstavlja podsticanje na diskriminaciju, neprijateljstvo ili nasilje” (“podsticanje” ili “pozivanje na mržnju koje predstavlja podsticanje”).

Značaj procesuiranja govora mržnje u postkonfliktnim državama: lekcije iz Bosne i Hercegovine i lekcije za Bosnu i Hercegovinu

Author(s): Francesco de Sanctis / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Korištenje krivičnog zakona u suprotstavljanju govoru mržnje i kompatibilnost ovakve prakse sa slobodom izražavanja spadaju među najkontroverznija pitanja savremene pravne debate. Nije teško shvatiti zašto, s obzirom da se sloboda izražavanja smatra jednim od ključnih elemenata demokratije. Po navodima Evropskog suda za ljudska prava (ESLjP): “Sloboda izražavanja je jedan od osnovnih temelja demokratskog društva i jedan od osnovnih uslova za napredak tog društva i samoispunjenje svakog pojedinca... ona se ne odnosi samo na opšteprihvaćene “informacije” i “ideje”, ili samo na one informacije i ideje koje se smatraju dobronamjernim ili neutralnim, već i na one koje vrijeđaju, šokiraju ili uznemiruju. Takvi su zahtjevi pluralizma, tolerancije i slobodoumlja bez kojih nema “demokratskog društva”.

Zločini iz mržnje i maloljetnici: ključni problemi regulacije i procesuiranja

Author(s): Jasna Pećanac / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Svjedoci smo da se u Bosni i Hercegovini pridaje sve veći značaj borbi protiv krivičnih djela počinjenih iz mržnje. Ta djela se posebno jako odražavaju na naše društvo zbog još uvijek prisutnih tragova rata i velike važnosti koja se u društvenom i političkom životu daje etničkoj, vjerskoj ili nacionalnoj pripadnosti. Iako je pažnja međunarodne zajednice u prethodnom periodu najvećim dijelom bila posvećena krivičnim djelima ratnog zločina, organizovanog kriminala, korupcije, pranja novca i drugog, u posljednjih nekoliko godina Misija OSCE u Bosni i Hercegovini, u saradnji sa organizacijama civilnog društva, preuzima vodeću ulogu u nastojanjima da se i u BiH osigura primjena međunarodnih standarda i obaveza koje se odnose na krivična djela počinjena iz mržnje. U takvim aktivnostima se, sasvim opravdano, mada nedovoljno, uzimaju u obzir i posebne kategorije počinilaca ovih krivičnih djela, kakvi su maloljetnici. Tako Kratki pregled incidenata motivisanih predrasudama u 2009. godini u Bosni i Hercegovini ukazuje, između ostalog, i na krivična djela koja su iz mržnje počinili maloljetnici i mlađi punoljetnici. Navodi se pet takvih slučajeva na području Federacije BiH (u daljem tekstu: FBiH). No, ako se ima u vidu generalni trend nedovoljnog i neadekvatnog procesuiranja ovakvih krivičnih djela u BiH općenito, nameće se zaključak da je njihov broj vjerovatno znatno veći. Općenito, maloljetnička delinkvencija podrazumijeva zabranjena ponaš

Ka uspostavljanju djelotvorne koalicije protiv mržnje u Bosni i Hercegovini: uloga civilnog društva i lokalne zajednice u procesuiranju zločina iz mržnje

Author(s): Matilde Fruncillo / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Zločini iz mržnje ne događaju se iznenadno, već su posljedica eskalacije netolerancije ili, bolje rečeno, pogoršanja epizoda netolerancije čiji značaj institucije često podcjenjuju. Zločini iz mržnje ukazuju na raspuklinu u društvu koju je veoma teško zacijeliti. Ovaj rad nastoji predstaviti fenomen zločina iz mržnje i ulogu organizacija civilnog društva (OCD) u prevenciji takvih akcija kao i eskalacije pojava te vrste, te u intervencijama nakon dešavanja zločina. Termin OCD podrazumijeva širok spektar grupa, ali ovaj rad ima na umu specifičnu realnost Bosne i Hercegovine te će se stoga uglavnom odnositi na samonikle, tzv. grassroots, organizacije koje izrastaju iz lokalnih zajednica. Rad između ostalog otkriva zašto je pristup policije informacijama o incidentima i zločinima iz mržnje ograničen te, sasvim suprotno tome, kako to da OCD lakše uspostavljaju saradnju sa grupama koje predstavljaju razne manjine (nacionalne, etničke, vjerske, različite seksualne orijentacije, osoba sa onesposobljenjem, itd., u daljem tekstu: manjine) čiji su pripadnici najčešće žrtve zločina iz mržnje.

O autoricama i autorima

Author(s): Not Specified Author / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

The Paradox of Russian Migration Policies: Uncovering Challenges and Contradictions

Author(s): Aizhamal Muratalieva / Language(s): English Publication Year: 0

The importance of migration in social, economic, and political processes is growing rapidly. In the last decade, there has been a significant change in the situation in developed countries, with migration becoming a crucial topic in the European press and a prominent political issue (Heidenreich et al., 2019: 1261). The arrival of a large number of migrants in the European Union in 2015, coupled with the lack of policies in European member states, fueled the discussions around migration in the media and public discourse (Berry et al., 2015: 4). Although EU member countries face many challenges related to migration, it remains a current issue of interest in many other parts of the world, such as Russia. In contrast to the vast literature on migration in the US and Western Europe, the social science background and evidence-based studies on migration in Russia are relatively sparse (Gerber & Zavisca, 2019: 2). However, academic attention towards migration to Russia has increased in the last decades.

Słowo wstępne

Author(s): Radosław Rusnak / Language(s): Polish Publication Year: 0

Wstęp

Author(s): Ewa Hoffmann-Piotrowska,Andrzej Fabianowski / Language(s): Polish Publication Year: 0

Od redakcji

Author(s): Mirosław Bańko,Wanda Decyk-Zięba,Ewa Rudnicka / Language(s): Polish Publication Year: 0

Wstęp

Author(s): Katarzyna Maciejak,Magdalena Trysińska / Language(s): Polish Publication Year: 0