Abstrakcja w sztuce współczesnej – „motyw” obrazu czy strategia artystyczna?
Abstrakcja w sztuce współczesnej – „motyw” obrazu czy strategia artystyczna?

Summary/Abstract: W początkowym okresie XX w. artysta tworzący dzieło abstrakcyjne dokonywał w pewnym sensie wyboru ideologicznego – abstrakcja była jednym z ważnych strategicznych projektów modernizmu. Celem twórców-abstrakcjonistów były obrazy nie uwikłane w historyczne tradycje obrazowania; obrazy, które zarazem poddawały w wątpliwość mimetyczny charakter sztuki. Nastawienie takie, które dawało o sobie znać jeszcze przez parę dziesięcioleci po II wojnie światowej, utraciło później stopniowo swoją wyrazistość, a spory i debaty wokół malarstwa abstrakcyjnego wyraźnie przycichły. Wydaje się, że w epoce postmodernizmu wybór abstrakcji nie jest już wyborem pewnej idei czy ideologii obrazu (czy szerzej sztuki), nie jest wyznaniem artystycznej wiary. Obraz abstrakcyjny jest jednym z wielu możliwych wyborów, jakich może dokonać artysta. Znakomite świadectwo przemiany w podejściu artystów do abstrakcji stanowią tzw. Obrazy abstrakcyjne G. Richtera, wybitnego malarza, tworzącego przede wszystkim dzieła figuratywne. Dla Richtera odniesienia obrazu do rzeczywistości mają drugorzędne znaczenie: moje obrazy są bezprzedmiotowe, jak przedmioty one same są przedmiotami. Z przeprowadzonej analizy jego dzieł oraz wielu wypowiedzi artysty wynika, że nie ma dla niego zasadniczej różnicy między obrazem figuratywnym a abstrakcyjnym. Richter sięga po abstrakcję, jakby sięgał po kolejny „motyw” obrazowy, który zadomowił się już dobrze wśród innych, klasycznych motywów. O ile w odniesieniu do malarstwa abstrakcja odegrała już swoją ideologiczną, dekonstrukcyjną rolę i nie funkcjonuje już dzisiaj jako pretendująca do powszechności uniwersalna idea czy strategia artystyczna, to w odniesieniu do medium fotografii abstrakcja wydaje się wciąż jeszcze posiadać tego rodzaju charakter. Zajmujący się teorią obrazu niemiecki filozof Lambert Wiesing analizuje związane z abstrakcją strategie artystyczne obecne w medium fotografii oraz przedstawia teoretyczne przesłanki, na których owe strategie bazują. Pierwszy obszar, który wyróżnia, to abstrakcje związane bezpośrednio z „fotograficznym procesem produkcyjnym”, która to strategia przynależy już przede wszystkim do historii fotografii (fotogramy). Drugi wskazany przez niego obszar to „abstrakcja w fotograficznym produkcie”. Tutaj Wiesing wskazuje na trzy możliwe (z jego punktu widzenia najistotniejsze) strategie artystyczne, które wciąż zachowują swoją aktualność: abstrakcja ze względu na sposób widzenia, abstrakcja ze względu na widzialność oraz abstrakcja ze względu na sztukę obiektu. We wszystkich z nich kluczową rolę odgrywa intencja artysty, pewna idea, która mu przyświeca i którą chciałby urzeczywistnić za pomocą swojego dzieła.

• Details
• Contents