O stupnjevima razuma u islamu u odgovoru na Arkunovu kritiku islamskog razuma
The Levels of Reason in Islam - an Answer to the Critique of the Islamic Reason of Arkoun

Summary/Abstract: Muhamed Arkun, dugogodišnji redovni profesor islamskih studija na Sorboni, nesumnjivo je bio jedan od najuticajnijih reformističkih mislilaca u savremenom muslimanskom svetu. Svojom ključnom naučnom i životnom idejom o potrebi za kritikom islamskog razuma značajno je promenio metodološki pristup razumevanju naučne i kulturne baštine islama u skoro svim stručnim i univerzitetskim krugovima na Zapadu i širom današnjeg islamskog sveta. On opsežno piše o tome da saznajni principi i analitički instrumenti islamskih tradicionalnih nauka danas nemaju nikakav kredibilitet i da ih moderan čovek, iz svoje epistemološke perspektive, nužno ocenjuje kao neracionalne. Arkun ističe da su tradicionalni muslimanski teolozi i juristi grešili kada su o islamskom razumu poučavali kao o apsolutnom razumu koji ne zavisi od istorijskih konteksta i u prilog svojoj tvrdnji dodaje da razum u Kuranu označava isključivo praktičan i empirijski razum. U ovom radu koristimo metodu filozofske analize sadržaja najvažnijih Arkunovih dela u kojima on detaljno obrazlaže svoju kritiku islamskog razuma. U okviru odgovora na njegovu kritiku, objasnićemo da se u Kuranu i u ukupnoj naučnoj baštini islama priznaje kosmološka vrednost raznih stupnjeva razuma i da se realnost i saznanje nipošto ne redukuju u okvire instrumentalnog i empirijskog razuma. Govorićemo o jedanaest različitih razuma u islamu, a to su: pojmovni, teorijski, praktični, metafizički, kolektivni, univerzalni, pojedinačni, empirijski, instrumentalni, intuitivni i sakralni razum. Suprotno Arkunu, koji u modernim zapadnim školama mišljenja vidi merilo obnove islamskog razuma, napomenućemo da su danas na Zapadu svi izgubili nadu u moderno prosvetiteljstvo. Štaviše, moderna instrumentalna nauka otuđena je od svih višnjih stupnjeva razuma i slepo sledi najprofaniju sferu racionalnosti, čija načela i usmerenja određuje društvena i medijska moć. Zaključićemo da istinu i rešenje mnogostrukih kriza modernog života isključivo treba tražiti u zatrpanim riznicama sakralnog, teorijskog i praktičnog razuma prefinjene islamske i ukupne religijske tradicije.

• Details
• Contents