Series:Peščanik - Jugoslavija

0.00 €

Balkanization of Historical Remembrance

Balkanizacija istorijskog sećanja

Author(s): Dubravka Stojanović / Language(s): Serbian

Keywords: Balkanisation; Yugoslavia; interpretation of history; nationalism; elites;

Kontroverzni termin balkanizacija najčešće se koristi da bi se opisao proces fragmentacije i deljenja neke teritorije, stvaranja malih nacionalnih država na mestu starih imperija ili većih država, čime se prostor usitnjava, drobi. Proces stvaranja nacionalnih država na Balkanu započet je početkom 19. veka, s prvim nacionalnim revolucijama podignutim u okviru Osmanskog carstva i, nešto kasnije, stvaranjem prvih nezavisnih država. U kasnijim ratovima nastajale su nove države, čime se prostor dalje „parcelisao“. Naročito veliko drobljenje nastupilo je od 1990-ih godina, kada je počeo proces raspadanja Jugoslavije i ratovi na teritoriji te nekada multi nacionalne i multi konfesionalne zemlje, iz koje je nastalo 6 ili 7 novih država, u zavisnosti od toga da li priznajete nezavisnost Kosova ili ne. Zbog toga je termin balkanizacija od 1990-ih godina bio izuzetno popularan i u svetskoj javnosti, pa je bio primenjivan i na mnoge druge geopolitičke situacije.

More...

0.00 €

New Public Monuments in the Region: Weapons in the Civil War of Remembrance

Novi javni spomenici u regionu: oružje u građanskom ratu sećanja

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Keywords: politics; memory; heritage; socialism; 20th century; Yugoslavia; nationalism;

Nakon sloma socijalizma dolazi i do promene simboličkog kapitala sećanja. Krajem 20. veka, od kada je nacionalno potisnulo klasno, hegemoni nacionalni javni spomenici postaju simbolička mesta sećanja novih država. Svuda u novim renacionalizovanim poslesocijalističkim državama javni prostor se obeležava crkvama i spomenicima nacionalnim ličnostima. Zato što je javni spomenik uvek skamenjeni izraz grupnog pijeteta, naročita žrtva podneta za kolektiv traži redovni ritual sećanja na grobu. Osim toga, spomenici su i mesta utehe jer simbolišu mogućnost prevazilaženja vlastitih zločina sećanjem na vlastite žrtve. Javni nacionalni spomenici su daleko više izraz spremnosti grupe da se seća vlastitih žrtava nego vlastite krivice. Nakon sloma socijalizma i Jugoslavije dižu se novi nacionalni spomenici, ali se u nekim delovima (Hrvatska, Kosovo) i masovno ruše stari multietnički. Ubrzano su uprostoravana sećanja na nacionalne žrtve i na žrtve komunizma. Nove države i nove sisteme vrednosti trebalo je snabdeti i monumentalnim spomeničkim simboličkim kapitalom. Da bi se to uverljivije pokazalo, dizanje spomenika žrtvama iz građanskog rata 1990-ih svuda sinhrono prati traganje za žrtvama komunističkog nasilja. Ovaj prilog je osvrt na nove spomenike kao na važna oružja u savremenom građanskom ratu sećanja u regionu.

More...

0.00 €

Yu-Rearview Mirror

Yu-retrovizor

Author(s): Mitja Velikonja / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; memory; rememberance; 20th century; politics;

U priloženom tekstu pokušaću da učinim nemoguće: razmatrati Jugoslaviju iz perspektive „studija uspomena“, u ovom trenutku veoma propulzivne interdisciplinarne grane na produktivnom stecištu istorijske antropologije, sociologije vremena, kulturologije i tranzitologije. Odmah nalećem na niz problema. Koju Jugoslaviju razmatrati: onu dinastije Karađorđević (1918-1941), Titovu (1945-1991) ili Miloševićevu (1992-2006)? Ili sve tri u paketu? O kakvom će sećanju biti reč: kolektivnom ili ličnom? O kulturnom, političkom, o memoaristici, toj tako omiljenoj, a u odnosu na činjenice nepouzdanoj literarnoj vrsti? Hoće li tema biti zvanično, odnosno institucionalizovano sećanje, ili nezvanično, manjinsko: etablirano ili subverzivno? Usmeno, pismeno, snimljeno, okamenjeno u spomenicima i obeležjima, ili pak ono na mreži, na društvenim medijima? Sećanja iz prve, ili i iz druge ruke, odnosno ona preneta, preuzeta, „nasleđena“? Da li ovde spada tema o nostalgiji, baš kao i ona o antinostalgiji, slatka ali i gorka, teška, traumatična sećanja? Retro i repro kulture koje u aktuelnim kulturnim formama donose tragove sećanja na pređašnja vremena? Amnezija – ona spontana, ili druga, smišljena, sistematska? Sećanja kao sredstvo emancipacije?

More...

0.00 €

Latinka Perović - Interview

Latinka Perović – intervju

Author(s): Latinka Perović,Nedim Sejdinović / Language(s): Serbian

Keywords: interview; Latinka Perović; Nedim Sejdinović; Serbia; 70s; politics; communists; liberals; nationalism;

Interview with Latinka Perović by Nedim Sejdinović.

More...

0.00 €

It's Hard to Leave the EU

Teško je napustiti EU

Author(s): Vladimir Gligorov / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; EU; Serbia; Slovenia; economic consequences;

Zašto? Uzmimo Jugoslaviju, poređenja radi. Kada se raspadala Jugoslavija verovalo se da će, bar sa ekonomske tačke gledišta, Srbija proći bolje od Slovenije. Jer, dokazivalo se, Slovenija više zavisi od srpskog tržišta nego Srbija od slovenačkog. Takođe, verovalo se da će manje razvijene republike i Kosovo proći najgore. Konačno, hrvatski su političari i ekonomisti dokazivali da će se Hrvatska fiskalno rasteretiti jer se neće prelivati dohodak, kako se govorilo, od razvijenih u nerazvijena područja. Ništa od toga nije bilo tačno.

More...

0.00 €

Departures

Odlasci

Author(s): Borka Pavićević / Language(s): Serbian

Keywords: Borka Pavičević; Yugoslavia; short story; Belgrade airport; departures;

Bila jednom jedna Alisa u zemlji čuda. A onda je bio i jedan film – Alisa više ne stanuje ovde. U modi su odlasci. Retko ko od onih koji odlaze govori o tome mnogo; neki ne govore uopšte. Zato što im je teško i zato što, ako govore o tome, možda i neće otići. Tek, javite se lekaru, ili prijatelju, nekom saradniku, i čujete „Alisa više ne stanuje ovde“. „Ko ne zna šta ostavlja, svejedno je što ostavlja“ (Šekspir). A gotovo svi znaju šta ostavljaju – ostavljaju ništa više ili manje od zemlje. I ne znate da li da kažete „do viđenja“ ili „zbogom“. Ako uspete da dobijete vezu sa nekim iz drugih gradova i država na „našem tlu“, ili „ovom tlu“, kako se sada govori za Jugoslaviju, ono uobičajeno „videćemo se“ pretvara se u „čućemo se“ ili „piši“. Poneko zausti ono „videćemo…“, a onda se osvesti pa kaže „čućemo se“, i tako. Ostala su epistolarna obraćanja, kao u prošlom veku. Možda će opet jednom poštu nositi konji i golubovi.

More...

0.00 €

Eighties

Osamdesete

Author(s): Srđan Veljović / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; 80s; Belgrade; photography; SFRY;

U Galeriji Blok u Bloku 45 na Novom Beogradu u petak 14. decembra u 19 sati je otvaranje izložbe fotografija Srđana Veljovića pod naslovom „Osamdesete“. U sledeći petak 21. decembra biće organizovani vođenje i razgovor o izložbi u 18 sati. Tada će biti predstavljena knjiga „Osamdesete“, u formi knjige umetnika u tiražu od 3 primerka. Zahvaljujem Arionu Aslaniju na velikoj pomoći oko realizacije ove postavke.

More...

0.00 €

Nostalgia Instead of Democracy

Nostalgija umjesto demokracije

Author(s): Žarko Puhovski / Language(s): Croatian

Keywords: 20th century; political systems; national states; 1918; nostalgia;

Zbog ne posve nerazumljivih razloga historiografija od vajkada teži urediti povijest po razdobljima koja počinju s godinama s dvije nule na kraju, po „okruglim“ stoljećima, naime. Vjerojatno u nakani postizanja jednostavnosti (kao važnoga uvjeta široke prihvaćenosti) historiografijskih interpretacija uvodi se periodiziranje koje je zapravo posve izvanjsko na vlastitoj naravi povijesnih zbivanja. U novije vrijeme Eric Hobsbawm je ipak uveo u raspravu koncept „kratkoga dvadesetog stoljeća“ (1914.-1991.), primjenjujući, zapravo, na specifičan povijesni materijal koncept „zgušnjavanja povijesnoga vremena“ (koji predznačuje Benjamin u životno zaključnim tezama „O pojmu povijesti“).

More...

0.00 €

Let's Hate Each Other Like People

Mrzimo se kao ljudi

Author(s): Ivan Čolović / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Serbia; Croatia; 80s; 90s; hatered;

Kamo lepe sreće da zaista možemo pristupiti anatomiji hrvatsko-srpske mržnje. Jer anatomi – kao oni na Rembrantovom „Času anatomije“ – uglavnom rade na mrtvim telima, na leševima, a mržnja o kojoj mi ovde govorimo živa je, živa i zdrava. I mi koji hoćemo da zasečemo u njeno živo tkivo rizikujemo da se srpsko-hrvatska mržnja okrene protiv nas. Drugim rečima, oni koji na srpskoj i hrvatskoj strani ne hrane ovu mržnju, ili nisu ravnodušni prema njoj nego je dovode u pitanje, analiziraju, seciraju in vivo – bave se, blago rečeno, jednim delikatnim poslom.

More...

0.00 €

Shkelzen Maliqi – Interview

Shkelzen Maliqi – intervju

Author(s): Dejan Kožul / Language(s): Serbian

Keywords: interview; Shkelzen Maliqi; Dejan Kožul; Yugoslavia; Yugoslavia breakdown; Albania; Kosova; nationalism;

Interview with Shkelzen Maliqi by Dejan Kožul.

More...

0.00 €

Yubilee - They Attack Us Because of Cooperation

Yubilej – Napadaju nas zbog suradnje

Author(s): Jeton Neziraj / Language(s): Bosnian

Keywords: Yugoslavia; Kosova; perception; repression; Serbia;

Generalna i dominantna percepcija Jugoslavije na Kosovu vezana je uz koncepte represije i terora. Kad većina ljudi kaže Jugoslavija, oni misle na Srbiju. Pored toga, postoji i tendencija brisanja činjenice da je Kosovo uopće pripadalo Jugoslaviji, korištenjem naivne argumentacije tipa: ‘Možda smo bili u Jugoslaviji, ali bez svoje volje i želje’. Ovakvo razmišljanje dominantno je i u kulturnoj sferi, pa se i regionalna kulturna razmjena često percipira kao sumnjiva i opasna. Kada je 2011. godine Narodno kazalište Kosova pozvano da sudjeluje na festivalu kazališta beogradskog Ateljea 212, u kazališnoj sezoni koja je nazvana ‘NextYu’, svi mi koji smo pozdravljali suradnju napadani smo kao jugonostalgičari, ljudi koji žele vratiti ili stvoriti novu Jugoslaviju. To je, naravno, ovdje odmah interpretirano kao želja da se Kosovo ponovno pridruži Srbiji. Predbaciti nekom da je jugonostalgičar na Kosovu najveća je stigmatizacija, zato što automatski podrazumijeva prosrpski stav.

More...

0.00 €

Yubilee

Yubilej

Author(s): Dejan Ilić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; media; public television; fascism; RTS;

Ima nečeg morbidnog u tome da se na rođendan žrtve pozove njen ubica da kaže da li je uopšte bilo razloga da ubijeni ili ubijena postoji. A upravo to će se dogoditi večeras, u jednom od studija javnog servisa. Dakle, o sto godina zajedničke države i razlozima za njeno (ne)postojanje govoriće uživo njen ubica Borisav Jović. On tu neće biti sam, naravno. Kao što učesnici u organizovanom zločinu nikada nisu sami. Pored njega, u studiju će sedeti i o žrtvi govoriti još i Čedomir Antić i Nikola Selaković. Cela zločinačka struktura je tu. Imamo dakle ubicu, imamo intelektualca koji podastire legitimacijski obrazac, to jest opravdanje za ubistvo, i poricatelja zločina, u slučaju da opravdanje ne bude dovoljno (ubedljivo).

More...

0.00 €

Dreamland

Zemlja snova

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; book promotion; Božidar Jezernik; political history; memory;

Profil nekih knjiga bolje se izoštrava kada se kaže šta nisu nego šta jesu. Dakle, nešto o tome šta ova knjiga nije. Ideje i ideologije jugoslovenstava od nastanka do raspada Kraljevine Jugoslavije prof. Jezernik ne posmatra nostalgično, ali ih ne negira niti veliča. Skoro da je nevažno dodati da je knjiga jeretička u odnosu na današnja službena sećanja u regionu, jer ova nisu pouzdana merila kod tumačenja prošlosti. Neće se ništa važno o knjizi reći ni ocenom da je ovo alternativna istorija koja ne može ući u savremene udžbenike. Ni domaći udžbenici istorije, koliko god bili pluralni, nisu mera odmerenosti ni istoričnosti. Čak ni pitanje zašto je danas zaboravljeno izvorno jugoslovenstvo, romantično doba nacionalnog ujedinjenja, nije mnogo zagonetno? Ova pitanja danas se retko postavljaju u regionu i malo će ko otvoreno kao Jezernik reći da je šteta što nova nacionalna država nije stvorila Jugoslovene i bez nostalgije utvrditi da je nedostajao jugoslovenski nacionalizam.

More...

0.00 €

Yubilee - EU and Yugoslavia

Yubilej – EU i Jugoslavija

Author(s): Dejan Jović / Language(s): Croatian

Keywords: 20th century; Yugoslavia; SFRY; national interests; Yugoslavia breakdown; causes; nationalism;

Stogodišnjica stvaranja jugoslavenske države bit će vjerojatno ignorirana u Zagrebu (osim naše konferencije), a u Beogradu će poslužiti za reinterpretaciju karaktera te zajedničke države. Jugoslavija je nastala iznenadno, jer se Austro-Ugarska raspala, čak i bez neke posebne volje i svakako bez velike zasluge Slovenaca, Hrvata i Srba koji su živjeli na njenom tlu (osim, možda, Gavrila Principa). Ona nije bila sasvim ‘slučajna država’, ali je mnoge zatekla i nisu znali što zapravo s njom da rade. To se vidjelo upravo u njenim prvim godinama, kad su se pojavile vrlo različite – i međusobno suprotstavljene – koncepcije jugoslavenstva. Nijedna nije sasvim prevagnula, pa su svi ostali – kao što je uvijek slučaj s kompromisima – pomalo nezadovoljni. Pitanje je bilo: hoće li graditi svoju politiku na tom nezadovoljstvu ili će dati šansu zajedničkoj državi. Povijest Jugoslavije je povijest neprekidnih pokušaja stvaranja novih kompromisa, a ne samo – kako danas mnogi tvrde – povijest stalnog sukobljavanja.

More...

0.00 €

Yugoslavia, Hegemony and Greater Serbia - the Beginnings of Controversy

Jugoslavija, hegemonija i Velika Srbija – počeci kontroverze

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; hegemony; Great Serbia; national identities;

Stogodišnjica nastanka Jugoslavije – jubilej bez slavljenika – pokreće iznova brojna pitanja koja se tiču tog istorijskog događaja, onoga što mu je uzročno prethodilo i onoga što je potom usledilo. Javna debata o tim pitanjima manje je prisutna nego što bi se moglo očekivati: toliko je već rečeno o Jugoslaviji u nevremenu njenog raspada i u poluvremenu između raznih novih sukobljavanja, da je u trenutku stogodišnjice njenog nastanka interesovanje za nju posustalo.

More...

0.00 €

Yugoslav Wars - A Picture of European Past or Future?

Jugoslovenski ratovi – slika evropske prošlosti ili budućnosti?

Author(s): Dubravka Stojanović / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; 20th century; wars;

Da li su jugoslovenski ratovi bili poslednji evropski ratovi 20. veka ili ih treba razumeti i proučavati kao prve ratove 21. veka? Istoričari vole ovakve igre s hronologijama, debate o tome da li je neki vek duži ili kraći od očekivanih 100 godina. Vole i da traže dokaze o tome da li neki istorijski fenomen pripada više jednom ili drugom periodu, da li je on kraj ili početak. Setimo se samo debata o dugom 19. veku ili o tome kom veku pripada Prvi svetski rat?

More...

0.00 €

Yugoslavnesses: A New Mindset for the Shattered South Slavic Space

Jugoslovenstva: nova umnost za razbijeni južnoslovenski prostor

Author(s): Todor Kuljić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; identity; nationalism; idea of brotherhood and unity;

Iako je ideja jugoslovenstva nezaboravljena i stara skoro dva veka to ništa ne govori o njenoj racionalnosti. Šta je forma, a šta sadržaj kod ove zamisli? Sociolozi uvek razdvajaju sadržaj od forme, interes šire ili uže grupe od načina ostvarenja interesa. Najdublji interes je očuvanje malih balkanskih naroda jednom jačom državom od asimilacije i od različitog ugnjetavanja velikih naroda, ali i sprečavanje međusobnih sukoba. Način ostvarenja bio je integralno ili federativno jugoslovenstvo, monarhija ili republika, savez jednokrvnih plemena unutar kapitalizma ili bratstvo i jedinstvo naroda u socijalizmu. Pri tome je važno istaći dve okolnosti. (1) Ispravnije je govoriti o jugoslovenstvu u pluralu nego u jednini. Izvorne i potonje, državne i nedržavne vizije jugoslovenstva su u svakom istorijskom periodu bile nehomogene i uvek su zavisile od interesa nacija koje su ih zagovarale: i kod troimenog naroda u monarhijskoj Jugoslaviji i kod jugoslovenske radničke klase povezane bratstvom i jedinstvom. (2) Iako su jugoslovenske težnje postavljali i uobličavali domaći akteri, uvek su ih morali prilagođavati formi koju je nametala hegemona epohalna svest (verskom, svetovnom, socijalističkom ili kapitalističkom okviru).

More...

0.00 €

Serbian Intellectuals and Yugoslavia 1918-1929.

Srpski intelektualci i Jugoslavija 1918-1929.

Author(s): Branka Prpa / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Serbia; intellectuals; WWI; interwar period;

Kada sam, 1989. godine, prijavila doktorsku tezu o srpskim intelektualcima i njihovom odnosu prema jugoslovenskoj državi, u istorijskom vremenu koje pripada prvim decenijama XX veka, nisam mogla zamisliti da se bavim istorijom koja će me zapljusnuti kao cunami, koja će razrušiti, opustošiti i uništiti moju savremenost i temu mog istraživanja. Počeo je rat, a sa njime je počeo i moj lični i profesionalni pakao u koži istoričara i učesnika istorije. Kako uopšte pisati o stvaranju jugoslovenske države u trenutku njenog nepovratnog sloma, kako se izvući iz dva toka istorije koja se međusobno isključuju?

More...

0.00 €

Sergej Flere - Interview

Sergej Flere – intervju

Author(s): Sergej Flere,Dragan Štavljanin / Language(s): Serbian

Keywords: interview; Sergej Flere; Dragan Štavljanin; Yugoslavia; 20th century; reasons behind breakdown;

Interview with Sergej Flere by Dragan Štavljanin.

More...

0.00 €

Yugoslavia, The Land of Dreams

Jugoslavija, zemlja snova

Author(s): Božidar Jezernik / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; 20th century; politics; reasons behind breakdown; nationalism;

Sto godina je proteklo otkako se rodila Jugoslavija i više od četvrt veka otkako je u novim balkanskim ratovima ova zemlja nestala sa geopolitičke karte sveta. I pored toga, sve do danas ona ostaje jedna velika nepoznanica, zagonetka. Doista, naše znanje o Jugoslaviji može nekog da podseti na jednu indijsku priču u kojoj se govori o tome kako su slepi ljudi došli do toga kako izgleda slon tako što su ga dodirivali rukama. Svaki od njih dodirnuo je drugi deo slonovog tela, pa je jedan – dodirnuvši njegovu nogu – utvrdio da liči na drvo, drugi – dodirnuvši slonov rep – da liči na zmiju, i tako dalje. To je, prema nekim verzijama ove priče, izazvalo svađu i tuču između ljudi koji su slušali ova različita mišljenja o slonu.

More...