Series:Peščanik - Jugoslavija

0.00 €

Fog sales

Prodaja magle

Author(s): Vladimir Gligorov / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; economy; GDP;

Nije povoljno po Srbiju porediti je sa drugim jugoslovenskim državama. Čudno je zapravo da to nije nesporno. No, dobro. Kao što se vidi u Tabeli 1 u čitavom jugoslovenskom periodu posle Drugog svetskog rata, srpska je privreda bila veća od svih drugih u zajedničkoj zemlji i svakako i od hrvatske. Ovo zato što je srpski, bez Kosova, ukupni proizvod (kako god da se računa: društveni proizvod, domaći proizvod, nacionalni dohodak) po glavi stanovnika bio iznad 50 posto slovenačkog i oko 80 posto hrvatskog, dok je u Srbiji bez Kosova bilo 60 do 70 posto više stanovnika nego u Hrvatskoj (i od tri i po do četiri puta više nego u Sloveniji).

More...

0.00 €

The red ant attacks again

Crveni mrav ponovo napada

Author(s): Svetlana Slapšak / Language(s): Serbian

Keywords: Ferida Duraković; Yugoslavia; autobiography; Sarajevo; life;

Prikaz knjige Feride Duraković „Ne lažem, Tita mi!“, Nomad, Sarajevo, 2020. Pre 9 godina izašla je knjiga eseja Feride Duraković Pokret otpora: na koricama se skoro skrivao, na crnoj pozadini, jedan mali crveni mrav. Eseji su se odnosili na razne pojave života koji se pukao 20 godina ranije, i još uvek se raspadao na paramparčad, i svaki je delić još uvek bio mnogo gori i ružniji od prethodnog. U posleratnoj književnosti celokupnog područja, bilo gde da je napisana, još nije bilo takve krvave ironije i ranjenog sarkazma, takve žuči koja peče, takve presude. Malo ih je slutilo šta sve može već svetski poznata pesnikinja, autorka mnogo nagrađivane zbirke Srce tame (1994), prevedene na mnoge jezike, sjajne poezije, proze i drama za decu. I onda je došla još jedna „mravlja“ knjiga ove godine, Ne lažem, Tita mi!. Knjiga je odmah postala „knjiga za uzglavlje“, iz nje se citira, popravlja se raspoloženje, pojačava argument. Ono što je izgledalo kao ljutiti udarac misli i angažovanja u prethodnoj knjizi, ovde postaje nešto sasvim drugo. A opet, postupak, ono što bih želela da učitam kao poetiku Feride Duraković, izgleda slično u oba primera.

More...

0.00 €

Day of Serbian shame

Dan srpske sramote

Author(s): Dejan Ilić / Language(s): Serbian

Keywords: Serbia; 15th of September; Yugoslavia;

Mogao je 15. septembar mirno da stoji u istoriji kao dan velikog junaštva i početak kraja 1. svetskog rata. Tog dana, znamo, učili smo to i u jugoslovenskim socijalističkim školama, jedinice ondašnje srpske vojske uz podršku jugoslovenskih dobrovoljaca i saveznika napravile su rupu na Solunskom frontu i rasparale čvrsto postavljenu liniju Centralnih sila. U taj rat, učili smo i to, vojska tadašnje Srbije ušla je sa jugoslovenskim ciljem – da se oslobode Srbi, Hrvati i Slovenci. Postavljen u decembru 1914, Niškom deklaracijom, cilj je potvrđen 1915, odbacivanjem ponude saveznika, i konačno ostvaren u decembru 1918. Ako je išta mogao biti – 15. septembar je morao biti jugoslovenski praznik. Što je i bio u prvoj Jugoslaviji.

More...

0.00 €

Date of the end of Yugoslavia

Datum kraja Jugoslavije

Author(s): Sergej Flere / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; 70s; 80s; Constitution;

O datumu kraja Jugoslavije može se raspravljati. Mnogo je svojevrsnih prekretnica indikativnih za taj raspad. U stvari, mnogo je činjenica koje se mogu objasniti samo dugotrajnim procesima. Na primer, slovenačko zalaganje za minimum zajedničkih funkcija federacije i srpsko nastojanje da se ostvari Jugoslavija sa što manje decentralizacije, dugotrajna su nastojanja (vidljiva još 1962. na sednici politbiroa SKJ). Ali su ona 80-ih godina dospela u širu javnost delatnošću etničkih preduzetnika, različitih političkih mutivoda koji su pecali u jugoslovenskoj krizi. Među njima je bilo raznih primeraka, od automehaničara sa Kosova do sveštenika iz Hercegovine.

More...

0.00 €

SANU Memorandum: Manifesto of Neoliberalism in Serbian way

Memorandum SANU: manifest neoliberalizma na srpski način

Author(s): Stefan Aleksić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; SANU; Memorandum; nationalism; Serbia;

Utvara hoda bivšom Jugoslavijom, lupa po dvoru, ne plaši gospodu. Čest simptom društva u kojem je dostignuta gotovo potpuna ideološka hegemonija jeste izvesna naivna fiksacija na okrugle godišnjice.1 Jer kao oblik memorijalizacije takva fiksacija ujedno može biti i subverzivna – kada se primerice memorijalizuju događaji čije je pamćenje „neprijatno“ za dominantne političko-ekonomske strukture – i konstruktivna – kada služi daljoj dubljoj i temeljnijoj stabilizaciji tih struktura.

More...

0.00 €

"Skadar na Bojani": the centenary of the Vidovdan Constitution

Skadar na Bojani: stogodišnjica Vidovdanskog ustava

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Kingdom of Yugoslavia; Constitution;

Prošlosti, naravno, ne treba suditi. Naročito ne treba suditi (o) fenomenima koji su sami po sebi neutralni ili u odnosu na koje je alternativni ishod nepoznat ili nedovoljno predvidljiv, što čini svaku kontrafaktualnu raspravu u najvećoj meri besmislenom. Na primer – stanovište da je stvaranje Jugoslavije bilo pogrešno. Posledice alternativnog ishoda (Jugoslavija nije stvorena) dovoljno su nepoznate da predstavljaju samo puku spekulaciju, što ne znači, razume se, ni da je stvaranje Jugoslavije bilo ispravno. Takva vrsta kvalifikacije naprosto je nemoguća.

More...

0.00 €

Shadow of a black panther on the sunny side of the Alps

Senka crnog pantera na sunčanoj strani Alpa

Author(s): Svetlana Slapšak / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Slovenia; independence; Janez Janša;

Sve, samo ne radost i samopouzdanje odlikuje proslave tridesetogodišnjice samostalnosti Slovenije (26.6) i njeno preuzimanje predsedništva Evropskog Saveta (1.7). Za zainteresovanu publiku, Mladina je izdala treći posebni broj o događajima od pre trideset godina. U toj publikaciji je nekoliko odličnih članaka, naročito onih koje je napisao istoričar Božo Repe. Među portretima ljudi koji su u to doba imali istorijsku ulogu, istupa Spomenka Hribar, koja je još ranije pokrenula pitanje odgovornosti za posleratne zločine i pomirenja. Upravo to je, u kalkulantskoj i nemoralnoj manipulaciji crkve i desnice, proizvelo najgore u današnjoj kolektivnoj psihologiji države: revizionizam koji se razrastao u fantazmu o dobrim izdajnicima i lošim partizanima, koji su „ukrali“ Sloveniju i drže je u svojim krvavim rukama sve do danas. Razlaz između onih koji su u samostalnosti videli samo tu mogućnost tumačenja prošlosti i vođenja odgovarajuće politike, i onih koji to nisu hteli, desio se jedva pola godine od uspostavljanja prve vlade.

More...

0.00 €

Serbian conceptions of "preservation" of Yugoslavia 1980-1991.

Srpske koncepcije „očuvanja“ Jugoslavije 1980-1991.

Author(s): Aleksandar R. Miletić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; Croatia; Slovenia; independence;

Ovih dana navršavaju se tri decenije od proglašenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske, događaja koji se hronološki može uzeti kao završna epizoda postojanja jugoslovenske državne zajednice. Odnos prema raspadu SFRJ u srpskoj javnosti i većinskom delu tzv. akademske zajednice u Srbiji je i posle svih tih godina i decenija nepromenjen i već poprima neku vrstu kolektivne svesti, neko bi rekao i kolektivnog nesvesnog. Naime, kako u junu 1991, tako i danas, srpsko tumačenje raspada Jugoslavije insistira na krivici međunarodne zajednice i Slovenije i Hrvatske, kojima se eventualno nadodaje i odgovornost kosovskih Albanaca i bosanskohercegovačkih Muslimana i Hrvata. U ovoj kolektivnoj uobrazilji i zaverologiji, srpski narod je navodno bio jedini nesebičan i veran jugoslovenskoj ideji koja se na kraju izokrenula u njegovo najveće prokletstvo u 20. stoleću. Međutim, i pored uverenja u istorijsku odanost i privrženost Jugoslaviji, jugoslovenske teme i racionalno sabiranje činjenica o ovoj državi su kod nas u stalnom deficitu i uglavnom ih ne nalazimo u srpskoj publicistici, naučnoj produkciji ili u poslednje vreme aktuelnom akademskom ćaskanju na medijima sa nacionalnom frekvencijom. Zadržao bih se ovim povodom na jednoj anomaliji koja postaje poslednjih godina sve više normalizovana u srpskoj mejnstrim istoriografiji.

More...

0.00 €

"Sve jedan gori od drugog": the views of British diplomats on the crisis and the war in Yugoslavia

„Sve jedan gori od drugog“: stavovi britanskih diplomata o krizi i ratu u Jugoslaviji

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; politics; crisis; decomposition; war; British diplomacy:

Politička kriza koja je zahvatila Jugoslaviju imala je snažan međunarodni odjek, naročito od prvih sukoba u leto 1990. Ta kriza je pogodila zemlju koja je u vreme prestanka Hladnog rata odista gubila na značaju u međunarodnoj političkoj areni, ali koja nije bila ni sasvim izvan „radara“ velikih svetskih sila. Naprotiv, interesovanje za Jugoslaviju i njenu budućnost raslo je sa eskalacijom krize u njoj. Sa sve većim osamostaljivanjem republika broj aktera koji su bili sagovornici stranih vlada sa jugoslovenske strane se povećavao, budući da je pragmatičan pristup međunarodnih krugova podrazumevao da se razgovara sa stvarnim nosiocima vlasti u Jugoslaviji. To je, istovremeno, bila prilika za formiranje stavova o novim liderima i, uopšte, o toku jugoslovenske krize.

More...

0.00 €

Slovenia at the turn of the 20th and 21st centuries: Research by historians and testimonies of contemporaries

Slovenija na prelomu 20. i 21. veka: Istraživanja istoričara i svedočenja savremenika

Author(s): Latinka Perović / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Slovenia; politics; 20th century; 21st century; Milan Kučan;

Povodom osamdesete godišnjice rođenja (14. januar 1941) Milana Kučana, prvog predsednika Republike Slovenije posle osamostaljenja, prijatelji i saradnici pripremili su i objavili knjigu Prijatelj, državnik, človek. Pričevanja o Milanu Kučanu, uredio Slavko Pregl,(Didakta, Radovljica, 2021). Knjiga ima osamdeset šest autorskih priloga. Oni potiču iz pera pripadnika različitih generacija, profesija i uverenja, kao i pripadnika nacionalnih manjina u Sloveniji. Od stranih autora i autorki u knjizi su prilozi bivših predsednika Austrije, Poljske i Hrvatske – Hajnca Fišera, Aleksandera Kvašnjevskog i Stjepana Mesića; poljskog intelektualca Adama Mihnjika; supruge preminulog francuskog ambasadora u OUN koji je nadgledao izradu Opšte deklaracije o ljudskim pravima Stefana Hesela – Kristijan Hesel; francuskog filmskog reditelja Saše Goldmana i srpske istoričarke Latinke Perović.

More...

0.00 €

Serbia and the Disintegration of Yugoslavia: The Road to War

Srbija i raspad Jugoslavije: put u rat

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; politics; crisis; Serbia; Serbian leadership; war;

Već tri decenije u zainteresovanoj političkoj, akademskoj, ali i javnosti uopšte ponavlja se pitanje: da li je raspad Jugoslavije morao da bude tako krvav? Neki idu još i dalje pitajući se da li je raspad Jugoslavije uopšte bio neizbežan. Oba ova pitanja su svakako zanimljiv povod za debate, ali su, istovremeno, veoma neistorična: naknadna pamet je nemoćna pred stvarnim tokom istorije. Raspad i rat su se dogodili, ne samo odnoseći jednu multinacionalnu integraciju impresivnog potencijala u istoriju, već i uništavajući desetine hiljada života i utičući negativno na milione ljudi od Slovenije do Kosova.

More...

0.00 €

Hopeless politics

Beznadežna politika

Author(s): Vladimir Gligorov / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; 20th century; Serbia; politics; foreign policy;

„(K)oliko je težak, neravnopravan i ponižavajući položaj srpskog naroda…koliko je beznadežan položaj srpskog naroda…“ Dobrica Ćosić uz saglasnost Mihaila Markovića i Ljubomira Tadića (1985) To je moglo da se ne vidi tada, ali je jasno danas. Gledano unazad i ceneći današnju srpsku politiku vidi se jasno njena trajna besciljnost. Drugi učesnici u neslavnom raspadu Jugoslavije nisu sopstvene ciljeve opravdavali smislenim razlozima, recimo o nacionalnoj neravnopravnosti, ali su videli interes u osamostaljivanju i koristili su one argumente za koje su mislili da bi mogli da im pribave potrebnu podršku kako bi ostvarili cilj kojem su težili. Da bi se jasno videla beznadežnost srpske politike dovoljno je postaviti pitanje: Ako se ne teži promeni granica, čemu se teži odustajanjem od Jugoslavije?

More...

0.00 €

Slovenia behind a tourist postcard

Slovenija iza turističke razglednice

Author(s): Božo Repe / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; 80s; 90s; Slovenia; war; politics;

Nakon 30 godina neovisnosti, prema različitim mjerilima Slovenija se u svijetu općenito smatra relativno razvijenom, sigurnom, ekološki čistom, turistički atraktivnom i socijalnom državom. Uključena je u sve značajne međunarodne institucije i još uvijek je ekonomski razvijenija od svih bivših jugoslavenskih republika. Prema takozvanom Ginijevom koeficijentu, koji mjeri nejednakost dohotka, jedna je od zemalja s najravnomjernije raspodijeljenim dohotkom među kućanstvima u EU.

More...

0.00 €

Industry of national trance

Industrija nacionalnog transa

Author(s): Svetlana Lukić,Dubravka Stojanović / Language(s): Serbian

Keywords: interview; Svetlana Lukić; Dubravka Stojanović; Yugoslavia; decomposition; war; Croatia; Slovenia;

30 godina samostalnosti Hrvatske i Slovenije: Mentalna priprema za ratove devedesetih počela je u Srbiji najmanje 10 godina pre prvih oružanih sukoba. Revidiranjem događaja iz Prvog i Drugog svetskog rata u kojima su stvorene obe Jugoslavije, rušeni su temelji zajedničke države. Govori istoričarka Dubravka Stojanović. Razgovor vodi Svetlana Lukić.

More...

0.00 €

Fermented decomposition

Fermentirani raspad

Author(s): Latinka Perović,Svetlana Lukić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; Croatia; Slovenia; war; 80s; 90s;

30 godina samostalnosti Hrvatske i Slovenije: Sovjetska imperija se raspala bez nasilja iako je 27 miliona Rusa ostalo da živi van granica nove Ruske federacije. Česi i Slovaci su se rastali uz šampanjac. Zašto je Jugoslavija nestala u krvi? Govori istoričarka Latinka Perović. Razgovor vodi Svetlana Lukić.

More...

0.00 €

Whose state - constitutional entanglements from the past

Čija država – ustavne zavrzlame iz prošlosti

Author(s): Srđan Milošević / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Constitution; 20th century; nations;

Moglo bi se puno govoriti o razlozima koji su rukovodili komuniste posle 1945, a naročito u definisanju titulara državnosti u ustavima republika iz 1974. godine, da se opredele za njihovo definisanje kao nacionalnih država. To je činjeno različitim formulacijama u ustavnim tekstovima, ali uvek pod teretom nasleđa famoznog nacionalnog pitanja u prvoj Jugoslaviji (1918-1941), naročito zaoštrenog tokom trajanja svetskog rata na ovim prostorima (1941-1945). U tom smislu naročito su zanimljive ustavne promene 1974. i 1990. godine.

More...

0.00 €

And because he trusted in me, I will save him

I jer se ufao u Mene, izbavit ću ga

Author(s): Vladimir Ilić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; Serbia; census; religion; faith;

Pola procenta stanovnika Srbije na popisu izjašnjavaju se kao ateisti. Ima nas tek nešto više od 23 hiljade deklarisanih etničkih Jugoslovena. Pre jednog pokolenja 10 procenata stanovništva bilo je u Savezu komunista, političkoj organizaciji u kojoj je članstvo bilo nespojivo sa religioznim uverenjem.

More...

0.00 €

The origin of nostalgia

Poreklo nostalgije

Author(s): Ljubodrag Stojadinović / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; nostalgia; 25th of May; youth; Josip Broz Tito;

Sigurno je da ima nostalgije u uspomenama na nekadašnji 25. maj. Pokušaću da u ovom tekstu obrazložim bar deo svojih razloga za nju. Jeste, to je bila ideološka simbioza kulta: rođendan vođe koji proslavljaju mladi, krećući njegovim putem, jer drugog puta i nema. Tako je tadašnja agitpropovska matrica suviše jednostrano obrazlagala Titovu poziciju koja nije smela biti ničim osporena.

More...

0.00 €

Hate with a smile

Mržnja s osmehom

Author(s): Dejan Ilić / Language(s): Serbian

Keywords: Yugoslavia; media; cinematography; Buka; politics;

Spot kruži regionom – spot ljubavi. Dobro, ne baš ljubavi, ali svakako protiv mržnje. Spot je deo kampanje e-magazina Buka protiv mržnje na društvenim mrežama. Donkihotovski posao, reklo bi se. Ali očigledno i zabavan. Iza spota u vidu reklame za recimo lanac supermarketa ili neku mesnu (s obzirom na sataru u prvom planu s početka spota – koljačku) industriju autorski stoji Predrag Ličina. U spotu glume Hristina Popović, Goran Bogdan i Severina (Kojić). Do sad je, kaže Buka, spot na raznim mrežama otvoren oko pet miliona puta. Na youtube kanalu Buke, spot se bliži milionitom otvaranju.

More...

0.00 €

30 years since the beginning of the war in Croatia

30 godina od početka rata u Hrvatskoj

Author(s): Dragan Markovina / Language(s): Croatian

Keywords: Yugoslavia; decomposition; Croatia; anniversary; war; politics;

Trideseta godišnjica tzv. Krvavog Uskrsa na Plitvicama, koji se vodi kao službeni početak nikad proglašenog rata u Hrvatskoj, vlasti su obilježile u sred trećeg vala pandemije. Posve uobičajeno, s par prigodnih govora, s medijima koji su bili puno zainteresiraniji za sukob između predsjednika i premijera oko toga tko će biti na čelu Vrhovnog suda i s dobacivanjem radikalnih nacionalista koji su premijera vrijeđali zbog koalicije s SDSS-om, personificiranim u liku Milorada Pupovca. Istovremeno, dan ranije u Aržanu, rodnom mjestu Josipa Jovića kojeg službena historiografija vodi kao prvog poginulog branitelja svečano je obilježen početak gradnje memorijalnog centra koji će nositi njegovo ime. Josip Jović je, uz sedmoricu ranjenih, bio jedini čovjek koji je poginuo tog Uskrsa na Plitvicama u uniformi specijalne policije MUP-a Hrvatske, dok je s druge strane na strani pobunjenih Srba, poginuo Rajko Vukadinović. Iako kratkotrajan sukob, on se logično obilježava kao početak rata u Hrvatskoj, a u svemu što se oko njega događalo i događa možemo vidjeti kompletnu ratnu i poratnu stvarnost Hrvatske. S jedne strane, miting istine na Plitvicama, odluka da se tamošnji nacionalni park pripoji samoproglašenoj SAO Krajini, upad paravojske u hotele i upravu Nacionalnog parka i to u vrijeme dok se tamo odmaraju turisti, pokušaj hrvatskih vlasti da vrate otuđeni dio teritorija pod svoju kontrolu, balvani na cesti, zasjeda, okršaj i na koncu pobjeda hrvatskih vlasti te uspostava policijske stanice Republike Hrvatske na Plitvicama, sve uz nekoliko ljudi koji će kasnije odigrati bitne uloge u ratu i poraću.

More...