We kindly inform you that, as long as the subject affiliation of our 300.000+ articles is in progress, you might get unsufficient or no results on your third level or second level search. In this case, please broaden your search criteria.
Një mik më kujtoi sot se përpjekja jonë në periodën e e jetës shqiptare që po kalojmë është një mundim i kotë, sepse mungon rrethi që ta kuptojë dhe të vihet nën flamurin e saj. Një gjë fare e drejtë! Mirëpo kjo nuk do të thotë se njeriu s’duhet të përpiqet që të përgatitë udhën për një tjetër periodë jete më të lartë dhe me kuptim më të gjerë. Ideja s’mundet të triumfojë me një herë, po, më parë duhet të shkojë nëpër disa faza gjer sa të arrijë në fazën që të kuptohet, të çmohet, të ndjehet dhe të mbretërojë në mendjet dhe shpirtrat e të gjithëve. Faza e parë e predikimit të një ideje është një fazë donkishoteske, dhe pikërisht këtë fazë po kalon sot përpjekja jonë.
More...
Jetët e shumicës së njerëzve janë të paracaktuara prej mjedisit që i rrethon. Ata i pranojnë rrethanat në mes të të cilave i ka hedhur fati, jo vetëm me nënështrim, por edhe me vullnet të mirë. Ata u ngjajnë tramvajeve, që rendin me kënaqësi rrugëve mbi shinat e tyre dhe ndjejnë urrëjtje për makinat e vogla dhe të shkathta, të cilat sulen lart e poshtë me shpejtësi, mespërmes trafikut të dendur dhe nxitojnë të kënaqura nëpër vendet e lëna bosh nga të tjerat
More...
“Nga përpjekja e mendimeve e vërteta del në shesh” thotë një proverb i njohur. Në kohët tona përpjekja e mendimeve bëhet sidomos me anën e fjalës së shtypur dhe atëherë merr formën e polemikës. Polemikë!... Ja një fjalë që do të alarmonjë disa, dhe në disa të tjerë do të ngjallë një kureshtje të ligë, kureshtjen e sharjeve personale ose të zbulimeve sensazionale. Fjala polemikë ka marrë ndër neve këtë kuptim të keq ose të kufizuar me që nuk jemi të stërvitur në luftrat e ideve, në duelet e pendës, ku zotësia matet me fuqinë e mendimeve dhe jo me ndyrësinë e sharjeve. Sido qoftë, nuk mund t’a fsheh se polemika më përpjekje mendimesh më pëlqen. Jo se kam natyrë grindaveci. Aspakë. Por kundërshtimi më inspiron, më stimulon, u jep forcë argumenteve të mia. Më duket se kur çfaq njeriu pikëpamjen e vet duke rrëzuar një pikëpamje të kundërtë, i ndizet shpirti, mendimet marrin formë më të mprehtë, efekti i tyre bëhet më i fuqishmë, formulat dalin më të goditura dhe fiksohen më mirë në mëndjen e këndonjësit. Kurse mendimet e çfaqura ex-cathedra, si dogma të thata që zbresin nga nonjë farë Olimpi të sotshëm, nuk bëjnë efekt, nuk zgjojnë atë kureshtje në këndonjësi dhe nuk këndohen me atë vërejtje.
More...
Këto fjalë i ka shkruar Vangjel Koça 73 vjet më parë, kur shoqëria shqiptare sapo kishte filluar të formësohej në kuadrin e një shteti të pavarur kombëtar. Shkrimi i tij me titull “Përpjekja jonë”, që po e botojmë të plotë në këtë numër, është në formën e një përgjigjeje që i jep Koça konstatimit të hidhur të një miku, i cili i ka thënë se përpjekja e tyre intelektuale në jetën shqiptare që po kalonin ishte “një mundim i kotë”, sepse – sipas tij - “mungon rrethi që ta kuptojë dhe të vihet nën flamurin e saj.”
More...
Dimensioni i trajtimit në këtë shkrim shtrihet përtej raportit të teksteve tona universitare me gjuhën standarde. Në të vërtetë, përpjekja përqendrohet në interpretimin e procesit të shndërrimit të mendimit në fjalë dhe nxjerrjen e disa përfundimeve përgjithësuese lidhur me nivelin logjik e gjuhësor të teksteve universitare ndër ne. Me interes do të ishte që në këtë kontekst të trajtoheshin edhe ligjëratat e profesorëve universitarë, të cilat gjithashtu janë burim i rëndësishëm i informimit dhe i formimit të studentëve tanë.
More...
Vendngjarja e masakrimit famëkeq nga ana e serbëve të një familjeje të madhe shqiptare në mars 1998 është shndërruar në faltoren më të shquar të Kosovës së pasluftës, që tërheq me mijëra vizitorë shqiptarë. Duke u frymëzuar ga ‘territorializimi i kujtesës’ i Smithit (2003) si burim i shenjtëruar i identitetit kombëtar, dhe modeli me pesë faza i MacCannell-it (1999 [1976]) i ‘shenjtërimit të pamjes’, ky artikull shtjellon topografinë që lidhet me memorialin e shenjtëruar të vendngjarjes, procesin e ndërtimit,
More...
Njëherë e një kohë ndodhi që kujdestari i farit në spinWall, jo shumë larg Panamasë, u zhduk pa lënë gjurmë. Meqenëse u zhduk gjatë një stuhie, të gjithë menduan që fatkeqi do të kishte shkuar deri në skajin e ishullit të vogël shkëmbor, mbi të cilin ishte ndërtuar fari, dhe e kishte përlarë ndonjë dallgë. Kjo hamendje dukej më e mundshmja sepse varka e tij nuk u gjend ditën tjetër në qoshen e saj të zakonshme shkëmbore. Vendi i kujdestarit mbeti bosh. Ishte e domosdoshme që ai të plotësohej sa më shpejt, sepse fari nuk kishte rëndësi të vogël për lëvizjet lokale si edhe për anijet që shkonin nga New York-u në Panama. Gjiri i Mushkonjave është i mbushur me breza dhe ledhe rëre. Përmes tyre, edhe ditën është i vështirë navigimi, por natën, e në veçanti kur ka mjegulla, që janë kaq të shpeshta në ato ujra të ngrohura nga dielli i tropikut, është pothuaj i pamundur. I vetmi udhërrëfyes për anijet e shumta, ishte asokohe fari.
More...
I. Nga një vështrim historiko letrar mund të pohojmë se në letërsinë shqiptare zhanri dramatik shfaqet i zbehtë ballafaquar me zhanret e tjera. Sintetikisht rezulton se deri në periudhën e Rilindjes Kombëtare, përfshirë edhe atë vetë, zhanri dramatik është pothuaj mungesor. Në letërsinë mes dy Luftrave, ku si pasojë e evoluimit të sistemit letrar në tërësi, kemi një prurje tejet të larmishme modelesh, edhe ky zhanër forcohet dukshëm qoftë nga ana sasiore, qoftë nga ana cilësore. Madje, sikurse është theksuar tashmë nga kritika, në këtë periudhë letërsia shqiptare nxjerr shkrimtarë të profilizuar për të si Etëhen Haxhiademi dhe Kristo Floqi. Evoluimi i zhanrit dramatik në ndërkohën 1945-1990 është segmentuar në disa periudha, duke u bazuar kryesisht në prurjen tematike, por edhe në veçoritë strukturore. Deri në vitet 50-të tema qëndrore e teksteve dramatike është Lufta Nacionalçlirimtare; më pas, sidomos nga mesi i viteve 60-të e në vijim prurja tematike zgjerohet, duke përfshirë temat historike dhe sidomos temën e ndërtimit të socializmit, që mund të përcaktohet si kryetema, nga e cila gjenerojnë nëntema të tjera si: edukimi ideologjik i popullsisë e brumosja me idelin komunist, goditja e ideologjive të tjera, lufta e klasave, shndërrimi revolucionar i fshatit, etj.1 Deformimi i sistemit letrar shqiptar në këtë periudhë, për arsye eskluzivisht politikoideologjike, siç kemi patur rast ta trajtojmë tjetërkund, dëshmohet qartë edhe nga tekstet e zhanrit dramatik, të cilat si pjesë e qenësishme e prodhimit letrar, janë të shtrënguara të modelohen sipas realizmit socialist, modeli kanonik dhe i vetëm.
More...
Në njërën nga fundjavat, ata i ftuan gazetarët që t’u tregonin në vend se sa shumë përkrahës kishte regjimi. Dëshironin të na provonin se gjithë ç’ishte shkruar për këtë krahinë rebele nuk qëndronte. Torturat dhe skamja, e mbi të gjitha kërkesat e parreshtura për pavarësi. Pra, u treguan tepër zemërgjerë kur na ftuan, dhe një nëpunës shumë i sjellshëm, i veshur me një kostum që s’kishte të sharë na priti prapa ndërtesës së Operas dhe na futi në një autobuz qeveritar. Ishte një autobuz i ri; ajri u mbush nga një kundërmim llaku e lëkure, nga radiua filloi të dëgjohet muzikë dhe autobuzi u nis. Nëpunësi mori në dorë një mikrofon, kroi me thoin e gishtit rrjetën ngjyrë argjendi dhe me një zë të butë na uroi sërish mirëseardhjen. Tha me modesti emrin e tij : “Quhem Garek”, pastaj na udhëhoqi nëpër bukuritë e kryeqytetit, përmendi sa ishin parqet e si quheshin, shpjegoi mënyrën e ndërtimit të kolonisë model mbi një kodrinë qëlqerore, e cila mbetej ende në terr për shkak të dritës së mëngjezit.
More...
Ky numër i Përpjekjes, që i dedikohet çështjeve të ndryshme të gjuhës dhe të letërsisë, hapet me një debat të zhvilluar në KUVENDIN E STUDIMEVE ILIRE, që u mbajt në Tiranë nga 15 deri më 20 shtator 1972, midis gjuhëtarit italian me famë botërore Giuliano Bonfante, i cili vdiq këtë vit në Itali në moshën 100 vjeçare, dhe gjuhëtarëve tanë Eqrem Çabej dhe Androkli Kostallari1. Debati midis tyre zhvillohet mbi vërtetësinë e tezës së etnogjenezës iliro shqiptare. Bonfante sjell argumente në favor të tezës trako shqiptare kurse Çabej dhe Kostallari e kundërshtojnë shkencëtarin italian në emër të tezës ilire. Në përgjigjen e tij përfundimtare Bonfante shprehet: “Më vjen keq se nuk mund t’i pranoj kritikat që m’u bënë, mbasi nuk është rrëzuar asnjë prej argumenteve të mia” duke mbyllur kështu një debat që ndoshta është i vetmi që u mundësua në atë kohë të konsideruar të “hapjes” së Shqipërisë dhe që u pasua pastaj me periudhën e gjatë të luftës së egër kundër të ashtuquajturit “liberalizëm”në të cilën shkenca e gjuhësisë shqiptare, ashtu sikurse në përgjithësi kultura shqiptare, humbi çdo kontakt, e aq më pak dialog, me shkencën e kulturën përtej kufirit, duke hyrë kështu në një periudhë autizmi edhe më të rëndë. Pa u ndalur në hollësira rreth debatit, shumë interesant si për profesionistët edhe për lexuesit që nuk kanë profesion gjuhësinë, në këtë editorial duam të ritheksojmë edhe një herë arësyen pse Përpjekja ngulmon në botimin e materialeve të tilla ku vihen në diskutim “të vërteta” që kanë marrë vulën e padiskutueshmërisë së tyre në kohën e diktaturës e që vazhdojnë të mbeten kësisoj, të padiskutueshme, edhe 15 vjet pas rënies së komunizmit.
More...Нужны ли еще кому-либо философия и философы?
The thesis about the end of philosophy is actual. It is declared in the situation of pragmatization of culture and underestimation of philosophical knowledge. Human world seems to be dominated by practical technical, consumer or religious way of thinking. Islamic religious fundamentalism expands its influence. The very philosophical thinking participates in pragmatization. The resignation of meta-physics, epistemology and philosophy of first principles was defined within its framework on behalf of hermeneutics or the everyday philosophy. It offers to replace philosophy with poetry or exact sciences (cognitive science or sciences of communication). The philosophy is displaced from the educational programs not only in the schools, but also in the universities. In this situation the question of whether philosophy and philosophers are still needed, seems to be particularly justified. Тезис о конце философии актуален. Эта позиция провозглашается в атмосфере прагмати-зации культуры и усиления убеждения о непригодности философского знания. Кажется, что в мире человека стали преобладать техническое мышление и практическое потребительское, а также религиозное мышление. Исламский религиозный фундаментализм расширяет свое влияние. В прагматизации участвует сама философская мысль. Она же формулирует отказ от метафизики и эпистемологии, отказ от философии первых принципов, ради герменевтики или философии обыденности. Она также предлагает заменить философию поэзией или точными нау-ками (когнитивистикой, науками об общении). Философию вытесняют из образовательных программ не только средних школ, но и ВУЗ-ов. В такой ситуации вопрос о том, нужны ли еще кому-либо философия и философы, выглядит особенно целесообразным.
More...Софиология как новый раздел философии и способ на её оживление
The author proposes the creation of a new branch of philosophy that would be systematic, rational reflection on wisdom. He calls it “sofiologia”, using the term in the sense of not only theological (as in Russian thought), but also philosophically (he thinks that the English term wisdom research is too far from the Polish language). Sofiologia would contain the descriptive part (investigating as wisdom is conceived in different cultures and times) and the operative part, trying to figure out what wisdom really is (what is the true wisdom). He would like to emphasize the importance of sapiential reflection and strengthen the role of philosophy in the contemporary cultural landscape, in which a specialist or an expert displaces a sage. Автор постулирует создание нового раздела философии, который был бы систематичным, рациональным рассуждением о мудрости. Автор называет его «софиологией», желая использо-вать этот термин не только в теологическом значении (как в русской традиции), но и в фило-софском (автор считает, что английский термин wisdom research слишком далек от польского языка). Софиология делилась бы на описательную часть (которая исследовала бы то, как понимали мудрость в разных культурах и временах) и на нормативную часть, которая бы занималась вопросом, чем собственно является мудрость (что такое настоящая мудрость). Таким образом, автор стремлюeт подчеркнуть значение поучительной рефлексии и усилить роль философии в современном культурном пейзаже, в котором специалист и эксперт вытесняют мудреца.
More...Filozofia jak sofia. Ku wiedzy postdyscyplinarnej
The author reflects the crisis situation of philosophical knowledge answering the following questions: why philosophy is no longer needed and what should be done to save it from this crisis? The answers require learning the sources, being and consequences of its traditionally known “shine” throughout its evolution as well as its subtle “poverty”.
More...Философия и наука
The relationship between philosophy and science came into focus only with the rise of modern (experimental) science. Philosophy is considered as a special sphere of culture, a particular form of spiritual activity; science, then, is one of its potential objects of study, like law, art, language, history. Philosophy can treat the philosophical foundations of science, the development of science, the demarcation of science and its language. This paper focuses on the way that the relationship was treated in the works of two key Czech philosophers of the 20th century – Tomáš G. Masaryk and Jan Patočka. Отношения философии и науки стали предметом изучения только в период расцвета современной (экспериментальной) науки. Философия считается особенной сферой культуры, особой формой духовной деятельности; наука же является одной из ее потенциальных пред-метов изучения, так как право, искусство, язык, история. Философия может рассматривать философские основы науки, развитие науки, разграничение науки и ее языка. Эта статья сосредотачивается на том, как это отношение было рассмотрено в работах двух ключевых чешских философов 20-го столетия – Т.Г. Масарика и Я. Паточки.
More...Философские основания науки
In the paper the author discuss two, different approaches to the philosophical essentials of scientific theories (i.e. untestable premises for justification, refutation or acceptation theories): the process of rehabilitation of metaphysics − the function of such premises in working of scientific theories and the apriorical sine qua non conditions of practicing science. Автор статьи рассматривает два разных понятия философских оснований научных теорий (нетестировальных предпосылок для обоснования, отклонения или принятия таких теорий): процесс реабилитации метафизики – роль таких убеждений в функционировании научных теорий и априорные условия sine qua non для занятия наукой.
More...Teologia azylem dla filozofii
There were two cases in history of the European thought, when philosophy found the refuge in theology: in the Middle Ages and in the 19th century. In the first case scholasticism demonstrated that philosophy as a theory about principles and beginning of being, and about first causes, is necessary for the Christianity, because faith does not have such persuasiveness as reasoning. In the nineteenth century, when they dominated scientific worldview, philosophy again found refuge in theology, convinced that without consideration about sense of being, and relationship of what is and what should be, science becomes antihumanistic.
More...Общественный договор для науки – его философские основания и современный кризис
On the basis of V. Bush’s report Science – the endless frontier the author first reconstructs content and philosophical presuppositions of the social contract for science, and then considers objections against it. Criticism shows that it cannot be an adequate model of the relationship between science and society. Three competing conceptions – a new social contract for science, subjecting science to common good, and cooperative assurance – share the conviction on the crucial role of science in creating good life, but they lack any embedding in a philosophical conception of human being and common good. Автор опираясь на рапорт В. Буша (V. Bush) Science – the endless frontier реконструирует содержание и философские предпосылки общественного договора для науки, затем рассматривает обвинения в его адрес, которые указывают, что концепцию договора нельзя считать адекватной моделью в отношениях наука-общество. Три контрпозиции – новый обществен-ный договор для науки, подчинение науки общественному благу и кооперативная страховка – объединяет убеждение о ключевой роли науки в создании общего блага, общим недостатком является неукорененность в философской концепции человека и общего блага.
More...Философия как цивилизационная буферная зона между религией и наукой
More...