Author(s): Edina Alirejsović / Language(s): French
Issue: 24/1986
Ako pregledamo popisne liste stanovnika iz nekih hercegovačkih opština (Mostar, Čapljina), odmah ćemo uočiti veliki broj prezimena koja odskaču od uobičajenih prezimena iz tog kraja. Među tim prezimenima ima i njemačkih, čeških, ali najveći broj je romanskog porijekla. Jedan broj porodica nosi čista italijanska prezimena i vjerovatno vode porijeklo iz Italije. Spomenimo samo neka: Balđinelli, Batisti, Batistutti, Becafigo, Belli, Beloti, Beltrani, Biasi, Bijagi, Broj doti Chiandatti, De Bari, Federizzi, Filipetti, Gilardi, Gitelli, Gonzani, Grossi, Kruzzola, Kurinaldi, Maldini, Markati, Markulini, Medini, Montebeli, Moretti, Nardelli, Oggioni, Orlandini, Rossi, Salvesani, Stefanini, Sultioni, Venutti. U popisnim listinama iz opštine Mostar od 1850. godine možemo naći veliki broj ovakvih prezimena, koja se malo po malo gube do današnjih dana, kada se zadržao samo jedan manji broj koji i danas postoji u tom kraju. U ovom prilogu su obrađena prvo ona prezimena koja su nastala po nekom zanimanju kojim se, vjerovatno, ta porodica bavila, bilo da su bili trgovci, drvodjelje, zapovjednici kaštela, providuri i si. Takva prezimena su se sačuvala do našeg vremena i svjedoče o jednom razdoblju u kojem je došlo do miješanja i različitih jezičkih uticaja. Razmatrajući takvo stanje, možemo se približiti novim stadijima u kojima lakše možemo razabrati mehanizam i puteve tog lingvističkog procesa, da bismo na kraju došli do namjerno stvaranih dvojezičnih ili višejezičnih tvorevina što ih iziskuju terminološke i praktične potrebe savremene nauke. Jedno od veoma čestih prezimena je Butigan. Biitiga f. je trgovački termin i znači „prodavnica, dućan” , a dolazi od it. bottega f. Drugo, veoma često, prezime je Kaštelan, ali i Kaštelani, od it. cas telio m. „dvorac, kula” i castellano „gospodar dvorca, zapovjednik kaštela” . Novija posuđenica od lat. deminutiva na -elhts castellum > it. castello, od lat. castrum, potisnula je stariju sa a > o kostel, od koje se sačuvalo prezime Kostelnik. Od castellum je izvedenica na -anus it. castellano : kaštelan i kaštelan. Među prezimenima koja se odnose na neko zanimanje možemo spomenuti i Marangun što je siguran venecijanizam marangon, u značenju „stolar, drvodjelja” . Providur je takođe prezime koje možemo naći u Hercegovini, a dolazi od it. proweditore, mlet. provveđedor, u značenju „mletački visoki upravni činovnik, pokrajinski poglavar” . Još podosta hercegovačkih prezimena nastalo je na sličan način, a znače neko zanimanje, tako da proučavanje čitavog tog materijala zahtijeva izradu jedne poveće studije u kojoj bi mogla biti prezentiram sva navedena problematika. U ovom prilogu je obrađeno i nekoliko antroponima koji se odnose na neke osobine, odnosno mane čovjekove. Dosta često prezime je Manigoda i Manigodić, it. manigoldo „lupež, hulja” . Interesantno je i prezime Pinjuh, a pojavljuje se i Pinjuv i Pinjuf, a možemo ga dovesti u vezu sa pinjav „škrt”, it. pigna f. Ne tako često, ali ipak na ovom terenu zabilježeno je i prezime Spion, ven. spi im, m., it. spione m. „uhoda, špijun” . Od ostalih prezimena spomenuta su sljedeća: Fontana, it. fontana f. „česma, vodoskok” . Kapular, možemo dovesti u vezu sa kapula, što je dalmato-romanski relikt od lat. cepulla. Izgovor k za lat. c ispred e jasno pokazuje da je naziv preuzet od dalmatinskih Romana. Gustin, gäst m, od it. gusto < lat. gustus „ukus, apetit” . Marin, it. marina „mornarica , od lat. > it. ličnog imena Marinus. Musulin, it. mussola, mussolina f „vrsta tkanine” . Priganica, ven. fritola „uštipak”. Daleko bi nas odvelo proučavanje mnogobrojnih prezimena koja u sebi sadrže romanske elemente, a koja su utkana u hercegovačko tlo koje u sebi nosi i brojne leksičke, kao i fonetske elemente preuzete iz romanskih jezika. Spomenimo samo to da među romanskim posuđenicama u Hercegovini najbrojniju kategoriju čine imenice, što je sasvim razumljivo s obzirom na činjenicu da se one najlakše pozajmljuju, a njihov broj je u jeziku najveći. Navešćemo samo neke od najčešće upotrebljavanih imenica: Arija, bala, balàture, banak, bàül, borša, bronzin, gête, himbulja, Mice, kasëta, kàmostre, kàret, kStula, mrgïnj, mïda, pala, pašta, piSülj, pjàt, raša, sàket itd, Sve te posudenice iz susjednih apeninskih i balkanskih romanskih govora uklopile su se u srpskohrvatske dijalekte i obogatile naš jezik, koji time nije ništa izgubio od svoje izražajnosti. Sada vidimo da i hercegovački antroponimi nose pečat tog vremena, Što je sasvim razumljivo s obzirom na činjenicu da je istočnohercegovački dijalekt izbijao na morsku obalu i na jednom širokom području dolazio u dodir sa italijanskim jezikom i mletačkim dijalektom.
More...
