Religije i kultovi Dardanaca i Dardanije u antici

Author(s): Zef Mirdita / Language(s): Croatian

Obwohl die Dardaner der römischen Herrschaft erst in dem Jahre 200 vor Chr. unterlagen, dank derer geographischen Position, die eine Brücke zwischen verschiedener Völker und Kulturen, besonders derjenigen in der Welt des Altertums, in der ersten Reihe des Ägäischen Raums, darstellte, begann die Zeit der Antike dort, unterschiedlich von anderen Stämmen Illyriens, schon im V. Jahrhundert vor Chr. Es ist nun verständlich, dass dies vom wesentlichen Einfluss auf die Bereicherung, Änderung und sogar Synkretisierung verschiedenartiger Kulturen sowie des materiellen und geistigen Lebens war. Diese Erscheinung wurde gerade in der Sphäre des geistigen Lebens, der Religion und der Kulte sichtbar. Es ist klar, dass dort, wo der Durchbruch der kulturellen und geistigen Güter leichter war, wie es in Dardanien der Fall war, und zwar in den Bereichen die Flusstäler (Vardar, Morava, der Weiße und Schwarze Drim, Ibar) entlang, sowie in den Kontaktzonen, bzw. in den Grenzgebieten - dort war auch der geistige Reichtum verschiedenartiger Kulte, sowie die verschiedenen Formen des religiösen Ausdrucks vielartiger. In diesem Sinne verstehen wir die Tatsache, dass, wenigstens wenn wir von dem zentralen, südöstlichen und südwestlichen Gebiete des Territoriums der Dardaner sprechen, dieses Gebiet, sozusagen, unter dem unmittelbaren Einfluss des Hellenismus stand. Der Ziel des ersten Teils dieser Studie wäre, auf Grund des epigraphischen und archäologischen Materials einen Überblick aus dem religiösen Leben verschiedener Kulte während verschiedener Zeiträume im Leben der Dardaner und auf dem dardanischen Territorium zu geben, und zwar seit der Urgeschichte, konkreter, vom Neolithikum biz zur Spätantike. Es ist klar, dass ein so großer Zeitraum sowie die Größe des Territoriums, das geographisch betrachtet groß und räumig ist, nicht nur die Unterschiedlichkeit der verschiedenartigen Ausdrucksformen des religiösen Lebens mit sich bringt, sondern auch die Erscheinung des Synkretismus verschiedenartiger Kulte und Glauben. Andererseits aber ermöglicht die geographische Unterschiedlichkeit dieses Gebietes auch die Bewahrung und Resistenz der epichorischen Kulte und einheimischen religiösen Phenomäne.

Българите в агиографията от XIII-XV век. Общество, бит и култура

Author(s): Silviya Arizanova / Language(s): Bulgarian

The presentation and analysis of the evidence about the Bulgarian society, lifestyle and culture in the hagiography from the thirteenth through the fifteenth century give diverse types of information that refers to different areas. The strong idealization of the lives of saints, propagated political ideology and the great number of legendary motifs make it difficult to discern what is real in the hagiographic texts. This does not affect their value as sources of information; it just requires that they be used with the necessary attention due to the specifics of this type of works. They are undoubtedly rich in evidence about the spiritual world of the Bulgarians, curious details of their everyday life, and especially in information that we can derive for the Bulgarian society, the attitude towards certain social groups, their functions and position. Hagiography definitely deserves a place at least as an additional source for the medieval Bulgarian history, although there are issues such as education and religious life, for example, where hagiographic works should be considered primary sources par excellence. The evidence derived from the hagiographic literature in this book by no means exhausts all the topics one can find data about in it. It contains also information about political events, about the economy of monasteries, as well as data about towns and villages. Collecting and summarizing this information can reveal interesting new details from the Bulgarian history and can be of help when dealing with other sources.

Византијски свет на Балкану I-II

Author(s): / Language(s): English,Serbian

Pokatoličavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj

Author(s): / Language(s): Croatian,Serbian

Tema pokatoličavanja srpskog pravoslavnog stanovništva u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj predmet je višedecenijskog interesovanja istraživača istorije Jugoslavije tokom Drugog svjetskog rata. Iako su prethodni istraživači svojim istraživanjima obuhvatili mnoge aspekte ove teme, zbornik naučnih radova koji je pred čitaocima predstavlja najobuhvatniji pregled teme na osnovu izvora koje prethodna istoriografija nije konsultovala ili ih nije dovoljno analizirala. Zbornik radova Pokatoličavanje Srba u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj sastoji se iz pet naučnih radova. Naučni radovi nastali su kao rezultat istraživanja u osam arhivskih ustanova u Hrvatskoj i Srbiji i pregleda dvadesetak arhivskih fondova. [...]

Dva pokušaja preotimanja prihoda operarije katedrale iz druge polovine 15. stoljeća: primjeri Zadra i Trogira

Author(s): Jadranka Neralić / Language(s): Croatian Publication Year: 0

Two apparent attempts of the extortion of the cathedral’s operarium incomes in the second half of the 15th century are presented in this paper. In both examples, the Venetian bishops of Dalmatian bishoprics are included – one is Mafeo Vallaresso (1450-1494), the archbishop of Zadar, while the second is Francesco Marcello (1488-1524), the bishop of Trogir. Nevertheless, that fact is the only similarity in these two examples. The Zadar example had lasted for almost twenty years and it convulsed groups near to the archbishop of Zadar, as well as those groups near to Zadar cathedral but also the whole urban community. This example is very well documented by many papal letters, the various appeals of the litigants as well as the archbishop’s letter that he wrote to his friends, advocates, sponsors and officials in Venetia and Rome. The Trogir example depicts the conflicts between the bishop and the spokesmen of the operarium of the cathedral of St. Lawrence. The cathedral was represented by Koriolan Cipiko in Venetia in front of the doge and apostolic legate Nicholas Franco, and the conflict was solved in less than two months. The Zadar example is traced in unpublished archival documents from various series of the Vatican Secret Archives as well as in the archbishop’s epistolarium from the Vatican Apostolic Library, while the Trogir example is traced in the copies of documents from the Croatian State Archive in Zagreb, as well as in the Chapter Archive of Trogir’s cathedral.

O spisu Markantuna de Dominisa Hridi kršćanskoga brodoloma, tiskanom u Londonu 1618. godine

Author(s): Robert Holjevac / Language(s): Croatian Publication Year: 0

In this theological and ecclesiological work Marcus Antonius de Dominis widely discusses about the things that went wrong throughout the centuries of the history of the Church. Therefore, he elaborates the sins of the Church comparing all these sins to the underwater rocks in the river, threatening to wreckage the ships that sailing along. Thus, de Dominis divided all these sins in various groups, such as papacy which is heavily criticized by him. Furthermore, he writes about the sins of the Roman Church, such are vanity and greed which are the source of all the evil, sin and of all abuse even from the very beginning of the Christianity. To confirm it, de Dominis gives some examples from the Gospel. He also criticizes widely spread way of worshipping holy icons, statues and saints, as well as the holy mother of Jesus, St. Mary, who is often more worshipped by uneducated and common people than the God and Jesus Christ themselves. In de Dominis’ opinion this is the way how the contemporary Roman Church misused and abused its power, showing it to common people, trying to control them at the same time, but not to educate them properly as it should be done. Also, de Dominis very much criticizes the tradition of fasting. Instead of this, in his opinion, a Christian should be merciful to the poor and to those who really need their help and compassion. According to his point of view, the universal church is a fleet led by its captain, Jesus Christ himself. Each of the ships in this fleet represents a denomination. So, according to this de Dominis’ view the Roman Church and the pope cannot be the representatives of the universal Catholic Church, but only the representatives of the Roman Church that is equal to the other ones. This de Dominis’ work has been written during his stay in England when he was still influenced by the protestant religious views under the protection of the king James I of England, though de Dominis considered himself to be Catholic. However, when the political constellation changed together with his position and security, de Dominis’ religious point of view has also changed towards the catholic one and to Rome, although this can be oversimplifying view of his change. From today’s point of view, it can be considered that de Dominis was first ecumenist and that he worked in favor of the unity of the churches. It can be said that Marcus Antonius de Dominis was the first one who tried to define the relations between the Church and the state in the modern way in the end of the 16th and beginning of the 17th century, and his work influenced this relations in the 20th and 21st century as well.

Enthüllungen über Don Thoma Raspassani, dem „ungarischen” Vikar von Wasserstadt Ofen (Buda)

Author(s): Eleonóra ERZSÉBET GÉRA / Language(s): German Publication Year: 0

Don Thoma Raspassani, der katholische Priester der Wasserstadt, war zu Beginn des 18. Jahrhunderts gut bekannt in Ofen, wobei seine Rolle und Persönlichkeit ein breites Spektrum an Gefühlen auslöste: Der Stadtmagistrat und die deutsche Bevölkerung arbeiteten lange auf seine Vertreibung hin, von den in Minderheit geratenen Ungarn wurde er vergöttert und nach seinem Tod wurde er plötzlich vom einstigem Symbol der „jesuitischen Unterdrückung” zum Vertreter der städtischen Freiheiten. Raspas-sanis Andenken wird auch heute noch an einem frequentierten Platz der Hauptstadt, dem heutigen Batthyány Platz, bewahrt – ein enormes Gebäude im Barockstil unweit des Donauufers, die auf seinen Wunsch der heiligen Anna geweihte Kirche.

Vështrim mbi jetën baritore dhe shpirtërore të Kishës shqiptare në dokumente arkivore të fundit të shekullit XIX

Author(s): Odette Marquet / Language(s): Albanian Publication Year: 0

Për fat mirë mund të flasim lirisht për dokumente të arkivave për ta nxjerrë kujtesën e së kaluarës së mbetur fshehur thellë për një kohë tepër të gjatë. Shpresoj se në dritën e këtyre dokumenteve mund ta depërtojmë në jetën e Kishës katolike në Shqipëri të asaj kohe dhe të përjetojmë disa momente të rëndësishme të kësaj kaluare, e cila paraqet vazhdimësinë e fesë sonë të krishterë në një kohë jashtëzakonisht të trazuar nën sundimin osman.

Organizimi hierarkik dhe territorial i Françeskanëve në trojet shqiptare (Profil historik)

Author(s): Kastriot Marku / Language(s): Albanian Publication Year: 0

Françeskanët dhe françeskanizmi shqiptar përbëjnë një fenomen historik dhe specifikisht kulturor krejt origjinal, mbi të cilin refleksioni historiografik i historianëve dhe studiuesve kulturologë duhet përqendruar substancialisht prej historisë mesjetare shqiptare e deri në ditët tona. Duke qenë se ata kanë një traditë të madhe në religjionin katolik shqiptar, dhe veçanërisht në kulturën kombëtare shqiptare, “...duhet të kishin merituar deri tani një punim historik më vete për ndikimin e tyre të bekuar në shoqërinë shqiptare.”

СЫН, ЧЕЛОВЕК И ИХ СИНТЕЗ – СЫН ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ

Author(s): Nikolai Fedorovich Fedorov / Language(s): Russian Publication Year: 0

До христианства не было Сына Человеческого, как и не было братства, в его истинном, всечеловеческом смысле, а были лишь «сыны Сима, Иафета», «сыны Израиля», «сыны Геллена». Только одним детям не было известно различение людей по отечеству, хотя само отечество и было предметом их любви и знания. Так и до христианства дети были уже христианами, сынами человеческими. В этом смысле христианство всегда существовало. Но и до христианства были уже человек и человечное, понятия, в которых отвергалось сыновство и не признавалось отечество: то были отщепенцы всех отечеств, блудные сыны или то, что теперь называют «интеллигенцией», только античною, греко-римскою.

Amor al enemigo y al extranjero: aportes ético-bíblicos para una migración humanizada

Author(s): Alexander Urrea Duque / Language(s): Spanish Publication Year: 0

La capacidad nómada del ser humano, el cruce de fronteras, los desplazamientos forzados, por la guerra o la violencia, está profundamente arraigado en el desarrollo la historia humana, en la cultura y en la psique. Todo ello puede ser agrupado dentro de las nociones emigración e inmigración que se estudian, hoy más que nunca, en los campos de las ciencias humanas como lo son: la antropología, la geografía, la demografía, la historia, las ciencias políticas, la sociología, la economía, y por supuesto, para el interés de esta reflexión, la teología bíblica.

Imnografii Întâmpinării – analiză istorică și hermeneutică teologico- liturgică. Studiu de caz: imnografia zilei de 2 februarie

Author(s): Iuliana Timofti / Language(s): Romanian Publication Year: 0

From Romanos the Melodist to John of Damascus and Cosmas of Maiuma, the hymnography of the Feast of the Presentation of the Lord will know the peak of its development in the 8th century through the Savaite monastic school. Fruits of the Church's need for both new forms of doxology and confession of the truths of faith, the liturgical poetic pieces of this holiday inspiredly develop its theology, intertwining a hermeneutic and catechetical approach with a latreutic one. The purpose of this study is to emphasize these two dimensions of the hymnographic material related to February 2, starting from a historical analysis to a theological and spiritual one.

S Isusom ili gomilom koja mrmlja?

Author(s): Alen Kristić,James Martin / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

James Martin je američki isusovac, pisac i glavni urednik u medijskoj kući „America Media“ sa sjedištem u New Yorku, vodećem pružatelju uredničkog sadržaja o Katoličkoj crkvi, vjeri i kulturi, s raznim publikacijama, uključujući „America Magazine“. Uz ostalo, autor je dva bestselera New York Timesa, konkretno „Isusovačkog vodiča za (gotovo) sve: Duhovnost u svagdašnjem životu“ [„Jesuit Guide to (Almost) Everything: A Spirituality for Real Life“] i „Učiti moliti: Vodič za svakoga“ [„Learning to Pray: A Guide for Everyone“]. Papa Franjo postavio ga je 2017. savjetnikom u Tajništvu za komunikacije Svete Stolice utemeljenom 2015. godine. Pastoralom LGBTIQ+ katolika i katolkinja i svojom knjigom „Graditi most: Kako Katolička crkva i LGBT zajednica mogu uspostaviti odnos poštovanja, suosjećanja i empatije“ [„Building a Bridge: How the Catholic Church and the LGBT Community Can Enter into a Relationship of Respect, Compassion, and Sensitivity“] pokrenuo je žestoku debatu u SAD-u. Mnogi gej, biseksualni i transrodni katolici i katolkinje ne osjećaju se dobrodošlim, nego isključenim u svojoj Crkvi. James Martin ih smatra članovima Crkve kao i sve druge. Za Isusa ne postoji „oni“ i „mi“. Na temelju tri središnja pojma iz Katekizma Katoličke crkve – poštovanja, suosjećanja i empatije – James Martin podastire način na koji bi zastupnici i zastupnice Katoličke crkve mogli susresti svoje kvir vjernike i vjernice, i obratno, kako bi kvir vjernici i vjernice mogli izgraditi svoj odnos prema Crkvi.

Raskrinkavanje biblijske neutemeljenosti katoličkog učenja o homoseksualnosti: Pledoaje za bezuvjetno gostoljubivu Crkvu

Author(s): Alen Kristić / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Svjedočimo nepovratnom i dramatičnom procesu detabuizacije postojanja LGBTIQ+ tijela u njedrima Katoličke crkve. Taj proces detabuizacije bio bi teško zamisliv bez pape Franje na njezinom čelu, što je pogodovalo i širenju LGBTIQ+ senzibilnog pastorala u katoličkim biskupijama pretežito na Zapadu. Jedan od važnih plodova tog procesa svakako je i kampanja #OutInChurch – Za Crkvu bez straha, koja, poniknuvši na njemačkom govornom području, već prerasta u globalni crkveni pokret.

Trans* u kontekstu teologije i Crkve: Pledoaje za promjenu perspektive

Author(s): Stephanie Bayer / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

U siječnju 2023. godine inicijativa #OutInChurch – Za Crkvu bez straha1 proslavila je svoju prvu godišnjicu osnivanjem udruge. #OutInChurch je inicijativa više od 500 LGBTIQ+ osoba koje prvenstveno u Njemačkoj rade u Rimokatoličkoj crkvi puno radno vrijeme ili volonterski. U javnost je istupila u siječnju 2022. godine kolektivnim činom autanja i manifestom. U popratnom i vrlo dirljivom dokumentarcu ARD-a „Kako nas je Bog stvorio“ [„Wie Gott uns schuf“]2 predstavljeno je više od 100 sudionika/ca inicijative #OutInChurch, koji gledateljstvu posreduju uvid u svoj život kao LGBTIQ+ osoba u Crkvi. U toj inicijativi sudjeluju i trans* osobe, koje izvještavaju o iskustvima diskriminacije, isključivanja, silnoj patnji, egzistencijalnim strahovima i svom suočavanju s činjenicom da kao trans* osobe u Rimokatoličkoj crkvi nisu vidljive – ni priznate ni prepoznate.

Učimo zajedno hoditi i raširimo prostor svoga šatora

Author(s): Mate Uzinić / Language(s): Croatian Publication Year: 0

Kao što je poznato, Katolička crkva nalazi se u sinodalnom hodu.1 U prvoj polovici veljače 2023. u Pragu je održana kontinentalna etapa za Europu. Pripravni dokument kontinentalne etape Sinode o sinodalnosti nosi naslov preuzet od proroka Izaije (54,2) – Raširi prostor svoga šatora.2 Taj dokument u br. 39 tvrdi: „Među onima koji traže snažniji dijalog i gostoljubiviji prostor nalazimo i one koji iz raznih razloga osjećaju napetost između pripadnosti Crkvi i svojih afektivnih odnosa, kao što su: rastavljeni i ponovno vjenčani, samohrani roditelji, ljudi koji žive u poligamnom braku, LGBTIQ+ osobe itd. Sažeci pokazuju kako ovaj zahtjev za prihvaćanje predstavlja izazov mnogim. O tome što je to sinodalni put pogledati više na: https://www.synod.va/en.html. Usp. „Enlarge the space of your tent” (Is 54:2) – Working Document for the Continental Stage, General Secretariat of the Synod, 2023, https://www.synod.va/en/highlights/working-document-for-the-continental-stage. html?fbclid=IwAR3YuZd0s0tmuExouBx3S-n5_cDZC56ns1vQagZ_lZ7G9jpH9gIHTfSXVog. 3 Isto, str. 22-23. 4 Usp. Papa Franjo, Amoris Laetitia - Radost ljubavi, Zagreb, Kršćanska sadašnjost, 2016. 5 Isto, str. 196. krajevnim Crkvama: ‘Ljudi traže da Crkva bude utočište za ranjene i slomljene, a ne institucija za savršene. Žele da Crkva susreće ljude gdje god se nalazili, da im bude suputnicom na njihovu životnom putu umjesto da ih osuđuje, te da gradi stvarne odnose kroz brigu i autentičnost, a ne osjećaj superiornosti (BK SAD).’“krajevnim Crkvama: ‘Ljudi traže da Crkva bude utočište za ranjene i slomljene, a ne institucija za savršene. Žele da Crkva susreće ljude gdje god se nalazili, da im bude suputnicom na njihovu životnom putu umjesto da ih osuđuje, te da gradi stvarne odnose kroz brigu i autentičnost, a ne osjećaj superiornosti (BK SAD).’“

Queer i LGBTIQ+ aktivistički pokreti unutar Katoličke crkve

Author(s): Tanja Grabovac / Language(s): Bosnian Publication Year: 0

Teme koje se tiču LGBTIQ+ osoba, LGBTIQ+ prava, queer tematike, homoseksualnosti, rodnih identiteta, kao i pitanja religioznosti LGBTIQ+ osoba, LGBTIQ+ pastorala, odnosa Katoličke crkve prema homoseksualnosti, udjeljivanju blagoslova queer i LGBTIQ+ parovima aktuelne su teme mnogobrojnih teoloških studija. Pružajući nove uvide i diskurse, ta teološka promišljanja o LGBTIQ+ pitanjima teže odgovoriti na potrebu prilaska ljudskoj seksualnosti, seksualnoj orijentaciji i rodnim identitetima ne s diskriminatornom, nego s inkluzivističkom perspektivom. Vidljivost LGBTIQ+ tema u društvu i raznim univerzitetskim disciplinama utječe također na sve veću vidljivost LGBTIQ+ tema kako u teološkom diskursu tako i u crkvenim prostorima. U nekoliko prethodnih desetljeća mnogobrojne LGBTIQ+ grupe, inicijative i pokreti postali su vidljivi i aktivni unutar Katoličke crkve, kao i u drugim vjerskim zajednicama. Zbog velikog broja LGBTIQ+ pokreta koji postoje unutar Katoličke crkve, ali i unutar drugih vjerskih zajednica, ovaj je rad usmjeren na prikaz nekoliko paradigmatičnih pokreta. Između ostalih, rad je usmjeren na inicijativu #OutInChurch, koja je potekla iz Njemačke, a riječ je o prvoj inicijativi kolektivnog autovanja u povijesti Katoličke crkve. Kroz osvrt na inicijativu #OutInChurch, njezine karakteristike i ciljeve, želja nam je prikazati potrebe i težnje LGBTIQ+ osoba unutar Katoličke crkve, a time i ciljeve drugih LGBTIQ+ aktivističkih pokreta unutar Katoličke crkve.

Od strategija diskriminacije queer osoba do udruge „U dobroj vjeri“

Author(s): Lana Bobić / Language(s): Croatian Publication Year: 0

Pitanje LGBTIQ+ prava, specifično prava istospolnih zajednica, jedna je od tema koju vjerske zajednice iniciraju u javnosti. Rimokatolička i Pravoslavna crkva prihvaćaju i pozivaju na prihvaćanje queer osoba, ali izriču osudu homoseksualnog čina, zahtijevaju nadilaženje „homoseksualnih osjećaja“ i susprezanje od homoseksualnog čina. Homoseksualni čin smatra se grešnim jer je u suprotnosti s naravnim zakonom. Što se tiče protestantskih crkava, stavovi se razlikuju od denominacije do denominacije. Iako je u javnosti prisutan narativ da protestantske crkve prihvaćaju homoseksualnost i smatraju je prirodnom pojavom, važno je napomenuti da postoje i protestantske denominacije čiji su stavovi o homoseksualnosti bliži Rimokatoličkoj i Pravoslavnoj crkvi.

Fenomen pracy w encyklikach społecznych Jana Pawła II a prawna regulacja pracy

Author(s): Hanna Suchocka / Language(s): Polish Publication Year: 0

The article presents the key themes of John Paul II social teaching regard- ing the phenomenon of work, contained in the encyclicals Laborem exercens, Sollicitudo rei socialis and Centesimus annus. Through these documents, the Pope responded to important problems and challenges of the modern world resulting from the chang- ing socio-economic realities: the transition from a centrally controlled economy to a free market economy, the process of globalisation and exploitation as well as a new worldwide inequalities and tensions it entails, the growing primacy of capital over work, a dehumanizing approach to work with the lack of reference to the key value that is a human dignity etc. The Catholic Church’s social teaching incessantly reminds that the human being should always be treated as a subject, not an object of the work, and the duty of the state’s policy is to respect and protect, through the legal regulations, the inherent human dignity in the social system of the labour. While the Church never opted for a specific economic model, it always pointed at the superior values that should be respected in order to preserve and maintain the dignity of a working people.

Essential Factors that Contributed to the Growth of the Church in the Subapostolic Age

Author(s): Bebe Ciaușu / Language(s): English Publication Year: 0

This article explores the factors that led to the explosive growth of the Church in the subapostolic period, despite the vacuum of authority and missionary strategy left by the death of Christ's apostles. Some of these factors, such as the exercise of supernatural gifts, the dedication of itinerant prophets to bring the Gospel to as many people as possible, the synagogue system and the prevalence of Jewish proselytism, Hellenized culture, Roman infrastructure, and the rise of mystery religions are attested to in the literature. However, in this research paper, we suggest that a decisive role in the spread of the Gospel throughout the Roman Empire was played by Christian laymen who believed it was their responsibility to carry the message of salvation to the ends of the earth.