THE RIGHT TO HEALTH IS A FUNDAMENTAL PART OF OUR HUMAN RIGHTS

Author(s): Ixhet Memeti / Language(s): English Issue: 20/2015

The right of Health is a Human Rights issue. Health through the humanrights’ lenses makes the case of the right of people to seek and obtainhealth care and treatment and the obligation of the state to deliver it. Thisright is regulated with international covenants, agreements and nationallegislation. Exercising this right should be simple, effortless and financiallyaccessible. But, that is not always the case.Discrimination, denying access to health care, slow action of the Ministryof Health and the Health Insurance Fund regarding inquires, complaintsand appeals, some difficulties in exercising the rights to compulsory healthinsurance, issues with minorities, in particular the Roma community andmany more issues are arising in everyday practice.The best way to deal with the challenge of resolving these issues is toimprove the protection of health as a human right through implementationof penalties for doctors and/or institutions that violate this right, to improvethe medical procedures and to reduce the waiting timeline for resolvingpatients’ situations, to respect the international instruments and nationallaws which are regulating the right to Health. Together we should provideprotection for this compulsory right, and make the exercising of this rightas easy and effortless as possible. Every citizen has the right to health andhealth care, and everyone should respect it by providing better access tothis right.

THE 2030 AGENDA: HEALTH AS AN OVERARCHING AIM OF THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT GOALS

Author(s): Neda Milevska-Kostova,Snezana Chichevalieva / Language(s): English Issue: 20/2015

THE IMPORTANCE OF HUMAN RESOURCES FOR HEALTH IN THE GLOBAL 2030 AGENDA

Author(s): Nikola Jankulovski / Language(s): English Issue: 20/2015

The demand for social and health care is growing. Population growthand aging, and the demographic and epidemiological transitions on globallevel impose the need for expanding the health workforce, not only innumbers but also in the diversity of specialization and profiles. The WorldHealth Report 2006 emphasized that the need for working together forhealth would require global attention on human resources for health, particularlyin relation to the critical shortages of skilled health professionals.One of the landmark resolutions of the World Health Assembly related tohuman resources in health is further emphasizing the importance of theeducation of health professionals and the need for transformation of theeducation towards achieving universal health coverage.Macedonia has a long-standing practice of planning the human resourcesin health with intersectoral approach of engaging education and healthsector. However, with the diversification of the health professions acrosssectors, increased demand for public health workforce and the expansionof the number of higher education institutions in medical sciences, thisprocess became more dynamic and complex and requires different approach,which would include a comprehensive analysis of the supply anddemand, other socio-economic factors influencing the health workforce,the global trends and national requirements, so to be able to not only makeaccurate projections but also revisit the curricula, both at undergraduate,graduate and specialist levels. In addition, research on key aspects of therelationship between HRH and health outcomes should be promoted, inline with the new global agenda for sustainable development, in whichhuman resources in general play a pivotal role

STRATEGIC FRAMEWORK FOR PUBLIC HEALTH OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA WITH ACTION PLAN UNTIL 2020

Author(s): Jovanka Kostovska,Biljana Celevska,Robert Velichkovski / Language(s): English Issue: 20/2015

According to the World Health Organization definition, public healthconstitutes all “organized activities (public or private) to prevent disease,promote health and generally to prolong life among the population as awhole”. Public Health activities are focused on the entire population orspecific population groups. The public health is concerned with the overallhealth and not only dealing with particular disease or condition.The organized activities of the society to protect and improve population’shealth are faced with major challenges. Health inequalities betweencountries and between regions within countries are ever so emphasized,which affects the socio-economic living conditions. The causes of the burdenof disease nowadays most commonly are rooted in the societal milieu,living conditions, lifestyles and the environment, but also in the organizationof health systems, the appropriate allocation and the use of availablematerial and human resources.The public health system in Macedonia has a substantial, almost 90years long tradition, a period in which numerous accomplishments havebeen achieved, mainly in eradication of and protection from many communicablediseases, but also a period in which a system of public healthinstitutions has been established with highly specialized public health professionalsand a system which in 2010 has set up its functioning on thebasis of Essential Public Health Operations (EPHOs) and through a separateLawon public health. However, many weaknesses of the system havebeen identified, first and foremost the need for its modernization, realignmentand restructuring towards modern public health, which will engageall sectors and segments of the society, including the citizens and generalpublic.The strategic framework and the envisaged public health actions are designedin the spirit of the European Action Plan for Strengthening thePublicHealth Capacities and Services, and the WHO European frameworkpolicy for health and well-being, Health 2020, representing a strong commitmentto achieving the goals of providing better and more accessiblepublic health services in the Republic of Macedonia.

SUSTAINABLE DEVELOPMENT IN MATERNAL HEALTH PROMOTION AND PREVENTION OF INFANT MORTALITY

Author(s): Svetlana Petrushevska / Language(s): English Issue: 20/2015

The health system in the Republic of Macedoniahas a long tradition in promotingthe health of children and women in childbearingage. For years, the system is providingcontinuous care during pregnancy, childbirth andneonatal period and access to modern medicaltechnology to deal with the most critical medicalproblems. Programs to promote health includecreating better living conditions, safe pregnancy,improving the safety and well-being.The health system in the Republic of Macedoniastands in front of numerous challengesthat determine the health of children and women.Despite the continuous efforts and measuresto improve the health protection of children andmothers in recent years, the Republic of Macedoniafaces death cases of mothers and newborns.

INTEGRATION OF EQUITY INTO HEALTH POLICIES RELATED TO HEALTH OF MOTHERS AND CHILDREN IN MACEDONIA

Author(s): Brankica Mladenovik / Language(s): English Issue: 20/2015

REVIEW AND REORIENTATION OF PROGRAMMES FOR GREATER HEALTH EQUITY WITH EXPLICIT BUT NOT EXCLUSIVE FOCUS ON ROMA POPULATION

Author(s): Arta Kuli,Brankica Mladenovik / Language(s): English Issue: 20/2015

Despite severe shortage of data on the health status of Roma, numerousstudies have documented health disparities between Roma and non-Romapopulation in Macedonia. Access to health services for Roma is compromisedby many factors like poverty, social exclusion, low educationallevel, unemployment, inappropriate health-seeking behaviour, cultural andtraditional norms, indirect discrimination and communication barriers.Among all, the inability of the health system to provide equity across allfunctions continues to undermine efforts to improve the health of Romaand other marginalized populations.

HEALTH BEHAVIOR IN SCHOOL-AGED CHILDREN IN THE REPUBLIC OF MACEDONIA

Author(s): Elena Kjosevska / Language(s): English Issue: 20/2015

Health related behavior among school children in Republic of Macedoniavary as a result of the influence from the social, cultural, economicfactors but also due their views on life and life values. In Macedonia for thefifth time in 2014/2015 was implemented the international study “HealthBehavior in School Age Children” (HBSC) of 4.218 pupils from 140schools both Macedonian and Albanian classes in order to see the trendof the movement of certain forms of behavior towards health in childrenof 11, 13 and 15 years of age. The findings were analyzed according age,gender, ethnicity, family wealthy and geographical position presenting theconditions and trends in the period of 2001/2002 - 2014/2015 and comparedwith other 44 countries also participating in the study.In conclusion, the environmental and socio-economic status of the family is also a big influence of the children behavior regarding their health,self-assessment and dissatisfaction. These conditions imply the need of taking systematic measures and access in creating the necessary programs to promote the health of the adolescents with specific sensitive measures and activities according the needs and rights of the children where they will have much more active roles then before.

OVERWEIGHT AND OBESITY AMONG PRESCHOOL AND SCHOOL CHILDREN IN THE REPUBLIC OF MACEDONIA

Author(s): Igor Spiroski / Language(s): English Issue: 20/2015

Monitoring of growth and body weight in early childhood may predict and thus prevent future occurrence of some non-communicable diseases(NCDs). Inadequate nutrition, which usually results in overweight andobesity, is one of the most important risk factors for NCD occurrence inearlier ages of life.Healthy lifestyles are usually accepted in childhood and are transferredinto adolescence and adult life. Thus, prevention of NCDs risk factorsshould also start at early childhood.Trends of childhood overweight and obesity in the Republic of Macedonia(MKD) follow the trends present in developed countries.Childhood obesity is growing problem in MKD and the country needs toimplement continuous policy measures in order to prevent the existence ofone of the principal risks for early development of NCDs.

STRATEGY AND ACTION PLAN FOR HEALTH AND ENVIRONMENT OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA 2020

Author(s): Dragan Gjorgjev / Language(s): English Issue: 20/2015

The Republthe problem, detecting the risks as well as improving the complex relationbetween the states of environment and the health of the population.The previous system of partially solving the problems in some mediaof environment and their relation to the health of the population broughta moderate progress in the improvement of the environment protection, inthe need for a valid detection of the health risks based on evidence as wellas the need for applying effective inter sector actions in dealing with therisks at central and local level.According to the present national and international strategic documentsand activities for healthy living and welfare, and a rational attitude to environment and natural resources, the Strategy and the Action Plan determinethe model of the driving force as a key model for detecting and dealingwith the risks in the environment in the Republic of Macedonia, they determinethe priority regions for action in all eco media in the state, stressingthe necessary application of the inter sector approach and the focus on thesettlements, the climate changes, the vulnerable groups of the population,as well as the wide participatory process in preparing and adopting thedocument.

CLIMATE CHANGE, EXTREME WEATHER EVENTS AND EFFECTS ON WORKERS’HEALTH IN MACEDONIA

Author(s): Jovanka Karadzinska Bislimovska / Language(s): English Issue: 20/2015

The policy brief of the issue of climate change, extreme weather eventsand effects on workers health of the in R. Macedonia is prepared in orderto develop tools for preventive interventions to reduce the health risks ofclimate change in the working population by increasing the resilience ofthe community. The document is a contribution in the development of theHealth strategy of 2020 in R. Macedonia.The purpose of this policy brief is to draw attention to the professionaland social public of the urgency and criticality of the problem of climatechange, extreme weather events and the effects on the workers health, topresent the results and recommendations from research and practice, toemphasize the need to adopt the planned guidelines for action and to offerefficient and effective policies for public health interventions to solve thisproblem.

ОДРЖЛИВ РАЗВОЈ ВО УНАПРЕДУВАЊЕТО НА ЗДРАВЈЕТО НА МАЈКИТЕ И ПРЕВЕНЦИЈА НА СМРТНОСТА KAJ ДОЕНЧИЊАТА

Author(s): Svetlana Petrushevska / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

ИНТЕГРАЦИЈА НА ЕДНАКВОСТА ВО ЗДРАВСТВЕНИТЕ ПОЛИТИКИ ПОВРЗАНИ СО ЗДРАВЈЕТО НА МАЈКИТЕ И ДЕЦАТА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Author(s): Brankica Mladenovik / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

Различната социоекономска положба на поединецот во општес­твото создава разлики во нивото на ранливост и отпорност на нега­тивни настани во животот поради што различни групи население сесоочуваат со различен вид здравствени ризици и бариери до здрав­ствени услуги и до нерамномерни шанси за постигнување доброздравје. Голем дел од јавно-здравствените програми не ги земаатпредвид овие разлики и не се доволно ориентирани кон намалувањена здравствените нееднаквости. Постоечките податоци покажуваатдека луѓето од пониските социоекономски слоеви во РМ имаат полошздравствен статус и имаат усвоено поголем број нездрави животнистилови. Континуирано стапката на доенечка смртност е повеќекратнопониска кај доенчиња чии мајки се со повисок степен на образование,во однос на оние чии мајки се без образование или со нецелосноосновно образование. Иако генерално постои тренд на намалувањена доенечката смртност во последната декада, националниот просеквсушност ги маскира разликите. Постојат голем број позитивни при­мери на јавно-здравствени интервенции кои имаат за цел да ги нама­лат овие разлики, но потребни се понатамошни напори за нивнонамалување на ниво на политики и на ниво на здравствен систем. Акопри креирање и имплементација на јавно-здравствени интервенциине се посвети доволно внимание на потребите на различните групи,постои ризик да се компромитира успехот на сите останати напорина општеството за унапредување на здравјето на овие две најранливигрупи

ПРЕГЛЕД И РЕОРИЕНТАЦИЈА НА ПРОГРАМИТЕ ЗА ПОГОЛЕМА ЗДРАВСТВЕНА ЕДНАКВОСТ СО ЕКСПЛИЦИТЕН НО НЕЕКСКЛУЗИВЕН ФОКУС НА РОМСКАТА ПОПУЛАЦИЈА

Author(s): Arta Kuli,Brankica Mladenovik / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

ЗА БЕЗБЕДНА ХРАНА: ОД НИВА ДО ТРПЕЗА

Author(s): Gordana Ristovska / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

Темата за светскиот ден на здравјето за 2015 година е посветенана безбедноста на храната, тема со големо значење за сите луѓе напланетава, за повеќе заинтересирани страни, вклучувајќи ги властите,граѓанското општество, приватниот сектор, како и меѓувладинитеагенции. Храната може да се контаминира во која било фаза од син­џирот на храната. За да се добие безбедна храна во сè посложениотсинџир на храната неопходна е соработка меѓу здравствениот сектор,земјоделството, производството на храна, транспортот на храна,угостителство, услужните дејности (Здравје 2020). Доволен пристапдо безбедна храна и нутритивно соодветна храна е есенцијално правона секој човек. Болестите поврзани со небезбедна храна и вода запиење предизвикуваат смрт за 2,2 милиони лица годишно на гло­бално ниво, од кои поголем број се деца. Во изминатата декада беаевидентирани сериозни епидемии со контаминирана храна на ра­злични континенти, а некои од нив имаа интернационален карактер исо тоа уште еднаш потврдија колку сериозен јавноздравствен проблемможе да претставува безбедноста на храната. Притоа болестите не гооптоваруваат само здравствениот систем, туку предизвикуваат серио­зни економски ефекти за индивидуата и семејството, негативни ефективо земјоделскиот сектор, бизнисот, туризмот, целокупната економијаи меѓународната трговија на една земја или регион. Затоа креаторитена политики на локално, национално и интернационално ниво имаатпотреба од научно базирани, објективни проценки на опасностите однебезбедна храна за да можат да информираат и да ги мобилизираатресурсите за навремено преземање превентивни мерки и со тоа да гоунапредат здравјето на луѓето

АНТИМИКРОБНАТА РЕЗИСТЕНЦИЈА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И МЕРКИ ЗА НАМАЛУВАЊЕ/ КОНТРОЛА НА НЕЈЗИНИОТ РАЗВОЈ

Author(s): Golubinka Boshevska,Nikola Panovski / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

Антибиотиците се едно од најзначајните откритија во современатамедицина. Благодарение на нивната примена намален е морбидитетоти морталитетот од голем број бактериски инфекции. Сепак, нивнатаупотреба е поврана со појава на антимикробната резистенција (АМР),која е во постојан пораст уште од 70-те години на минатиот век каково Европа и светот, така и во Република Македонија. Со движењето налуѓето и храната, насекаде се шират и резистентните бактерии. Порадитоа, истите се сметаат како закана за глобалната стабилност и нацио­налната безбедност. Оттука и важноста од пан-европски пристап,односно државите да преземат заеднички активности за справувањесо овој проблем и потреба од воспоставување меѓународни стандардии размена на податоци

ПЛАН ЗА ОДГОВОР НА ЗДРАВСТВОТО ПРИ РИЗИЦИ, ОПАСНОСТИ, КАТАСТРОФИ, ВОНРЕДНИ И/ИЛИ КРИЗНИ СОСТОЈБИ ВО РМ

Author(s): Mihail Kochubovski,Margarita Spasenovska / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

Во 2015 година, Министерството за здравство, во соработка соклучните владини институции, и со поддршка на Светската здрав­ствена организација, иницираше активност за ажурирање на Опе­ративниот план за одговор на здравствениот систем при ризици,опасности, вонредни состојби, катастрофи и/иликризни состојби,донесен во 2009 година, со цел обезбедување меѓуресорска соработкаи учество на сите надлежни институции поврзани со надлежноститена здравствениот систем во:• навремено планирање и преземање оперативни мерки за одговорнавонредни / кризни состојби;• брзо навремено известување;• постојана комуникација и соработка;• подигање на системот за здравствена заштита;• поврзување со системот за заштита и спасување и со системот зауправување со кризи.Планот за одговор на здравството при кризни состојби се изготвуваво рамките на Националната стратегија за здравје до 2020 година

КОН ОДРЖЛИВОСТ: ПРЕВЕНЦИЈА И КОНТРОЛА НА ХИВ/СИДА ВО МАКЕДОНИЈА

Author(s): Vladimir Mikik / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

ХИВ/СИДА е еден од водечките јавно-здравствени проблеми восветот, 35 милиони лица живееле со ХИВ во 2013 година, најголем делод нив во земјите со низок и среден приход. Во Македонија се бележитренд на зголемување на ХИВ, во 2014 година се регистрирани 42нови случаи на ХИВ/СИДА, што е најголем број досега. Како и вопретходниот период, доцната дијагноза сè уште претставува проблем,40% од случаите во 2014 година имале развиена симптоматологијана СИДА при откривањето. Во моментот, сите ХИВ позитивни лицакоишто ги исполнуваат националните критериуми се поставени наантиретровирусна (АРВ) терапија. Средствата за АРВ терапија сеобезбедуваат преку годишната Програма за заштита на населениетоод ХИВ/СИДА. Најголемиот дел од активностите за превенција наХИВ, намалување на штетите, вклучувајќи го и доброволното сове­тување и тестирање кај популациите изложени на ризик од ХИВ, сеспроведуваат со средства обезбедени од страна на Глобалниот фонд заборба против СИДА, туберкулоза и маларија (GFATM).Во Македонија се имплементира последната фаза од ХИВ проектотна ГФ којашто завршува во 2016 година, како земја со високо-среденприход Македонија веќе не може да аплицира за нови грантови на ГФ.Ако политиките за финансирање на ХИВ програмите останатнепроменети по заминувањето на ГФ, финансирањето на двата столбана превенцијата на ХИВ, АРВ терапија и превентивните активностикај популациите изложени на ризик, ќе биде доведено во прашање.Како последица, Македонија ќе биде изложена на повисок ризик одширење на ХИВ кај популациите изложени на ризик, но и кај општатапопулација исто така, особено ако се земе предвид и нагорниот трендна нови ХИВ инфекции. Навремената инвестиција во превенција енајдобрата стратегија за справување со проблемот на ХИВ

Е-ЗДРАВСТВО – ПРЕДИЗВИК ИЛИ ПОТРЕБА

Author(s): Stefan Chichevaliev / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015

ДОКАЗИТЕ КАКО АЛАТКА ВО ПРОЦЕСОТ НА КРЕИРАЊЕ ПОЛИТИКИ: ЕВИПНЕТ ВО МАКЕДОНИЈА

Author(s): Snezhana Jankovikj,Neda Milevska-Kostova / Language(s): Macedonian Issue: 20/2015