SEVDALINKA - MELOPOETSKI DERIVAT OSMANSKOG NASLIJEĐA BIH

Author(s): Esad Bajtal / Language(s): Bosnian Issue: 57-58/2014

Kao specifična, izrazito prepoznatljiva melopoetska forma slavensko- istočnjačkog spoja, sevdalinka je mogla nastati tek u onoj fazi islamizacije Bosne kada je istočnjački način kulture življenja poprimio dominantnu vrijednosnu formu kod onih slojeva stanovništva koji su prihvatili islam kao egzistencijalnu i ambijentalno-vrijednosnu matricu svoje životne svakodnevnice. A to je, prije svega, značilo prodor kulta vode i zelenila, te specifičnog podizanja gradova i, tome shodno, prateće arhitekture kao novuma strukturnog uklapnja kuće u ambijent prirodno-avlijskog okoliša koji postaje njen širi, sastavni i neizostavni dio. U tom kontekstu, sevdalinka nije preuzeta (kao gotov proizvod), niti je puka kopija nečega vanjskog, nego je specifični derivat pratećih životnih okolnosti – ambijentalno (is)klesana melopetska priča i izraz novog, islamiziranog načina življenja. Odnosno, derivat behavioralne, socijalnim kontekstom diktirane sheme djevojčko-momačke komunikacije u situaciji običajno iznuđene prostorne distance i aksiologije islamske moralistike, na kojoj (i kojom) je, logikom uzročno-posljedičnih odnosa – faktički zasnovana i emotivno oblikovana. Ukratko, višestoljetna osmanlijska prisutnost na ovim prostorima (ako tematsko-didaktički zanemarimo vojno-osvajačku dimenziju tog bivanja), ostavila je iza sebe brojne nedvosmisleno-pozitivne tragove u sferi poimanja života i kulture življenja. To će (direktno ili indirektno), producirati brojne popratne socio-kulturne fenomene. Sevdalinka je samo jedan od njih.

PRIMJER TRI VILAJETA: RAZUMIJEVANJE OSMANSKE UPRAVE NA BALKANU U XIX VIJEKU POLAZEĆI OD ODNOSA IZMEĐU MUSLIMANA I NEMUSLIMANA

Author(s): Mucize Ünlü / Language(s): Bosnian Issue: 57-58/2014

The basic principle of Ottoman government system was equality.The sovereign who took his power from God was just responsibele to God. Thus he had to use his power in accordance with law, equality and principles of morality. As a result of this approach the Ottoman government ensured the safety of life and property, provided freedom of religion and showed respect for religious, social and political rights of the non-Muslims in the conquered territory of the Balkans. This justice and tolerance system was applied until the last period of the empire.Although this attitude of Ottoman government was not changed,separatist rebellions in the XIXth century and protection policies of the western states on the non-Muslims disrupted this system. Despite all the difficulties the Ottoman government tried to fallow same policy. This paper aims to evaluate the Ottoman government policy in Balkans in the case of Macedonia by studying the archive documents.

O NEKIM PRIRODNIM PROMJENAMA NA PROSTORU IZMEĐU JADRANA I DUNAVA U VRIJEME OSMANSKE VLASTI

Author(s): Hrvoje Petrić / Language(s): Bosnian Issue: 57-58/2014

Priroda nije statična pa reagira na djelovanja ljudi. Uz učinke ljudskog djelovanja na prirodu, ulazimo na temeljni stupanj povijesti okoliša koji obuhvaća prirodnu povijest odnosno okoliš i prirodu u prošlosti. Ovaj stupanj bavi se razumijevanjem same prirode i prirodnog svijeta, a uključuje klimu, reljef, biljni svijet, životinjski svijet i mikroorganizme.

ODNOS PREMA PITANJU ČASTI U SARAJEVU U POSLJEDNJIM DECENIJAMA OSMANSKE UPRAVE

Author(s): Hana Younis / Language(s): Bosnian Issue: 57-58/2014

Druga polovina 19. stoljeća u Sarajevu je karakteristična po promjenama koje su nastupile aktivnim provođenjem Tanzimatskih reformi, a koje su zakonskim odredbama pokušavale regulisati i tradicionalne društvene vrijednosti. U isto vrijeme u Sarajevo su se aktivnije počeli doseljavati strani podanici, donoseći sa sobom i svoju perspektivu moralno prihvatljivih normi. Rad se bavi utjecajem i primjenama koje su se očitovale u svakodnevnici stanovnika Sarajeva na pitanje časti. Na osnovu konkretnih primjera, ukazano je na razlike između zakonskih i društvenih normi, kao i na načine „prihvatanja“ i „kažnjavanja“ osobe koja bi bila obeščašćena kod stranih i osmanskih podanika.

SUKOB OKO SIMBOLA NA OSMANSKO-CRNOGORSKOJ GRANICI: PROBLEM BRDA JEZERO I SLUČAJ RŽANICE

Author(s): Uğur Özcan / Language(s): Bosnian Issue: 55-56/2013

U osmansko-crnogorskim odnosima veoma veliku ulogu su igrali pogranični sukobi. Pažnju privlače problemi koji izbijaju između dvije zemlje nakon što je Crna Gora 1878. stekla neovisnost. Nekada su se incidenti za koje je moguće pomisliti da su minorni pretvarali u veoma ozbiljne probleme. Jedan od tih manjih incidenata potekao je sa Brda Jezero i kule koja je na njemu izgrađena. Kada je utvrđeno da kula izlazi izvan granične linije, izbila je diplomatska kriza. U ovom tekstu ćemo kroz izlaganje o procesu izgradnje kule i incidente koji su time bili izazvani, skrenuti pažnju na labilnu strukturu u regiji.

ADMINISTRATIVNA STRUKTURA I STANOVNIŠTVO PLAVA I GUSINJA U XIX VIJEKU

Author(s): Zafer Gölen / Language(s): Bosnian Issue: 55-56/2013

U današnje vrijeme, Plavsko-gusinjski kraj se nalazi unutar granica Crne Gore. Iako i Plav i Gusinje imaju svojstva male kasabe, njihova istorija je veoma inspirativna. Ovo je jedina oblast koja se nakon 1878. godine sama suprotstavila cijelom svijetu s ciljem da se ne odvoji od Osmanskog carstva. Godine 1800, kako u cijeloj Bosni, tako i u Gusinju vladao je kapetanski sistem. Kapetanskim se nazivao sistem koji je služio za odbranu i očuvanje granica, a činili su ga vojnici. Početkom stoljeća, postojalo je 37 kapetanija, a ukupan broj vojnika je izašao na 26.947.1 U ovom periodu, Gusinjska kapetanija bila je srednje veličine i imala je 860 vojnika. Od ukupno 37 kapetanija, čak i sa ovom veličinom, nalazila se na 14. mjestu i imala je više vojnika od nekih važnih centara, kao što je Mostar. Međutim, kasnije, u doba pobune Bosanca Huseina Gradaščevića i nakon podrške pobuni nekih kapetanija, kapetanski sistem se ukida 1835. godine, a na snagu stupa novi muteselimski sistem. Većina starih kapetana, ajana i spahija su proglašeni muteselimima. Nakon izvjesnog vremena dolazi do ukidanja kapetanije i u Gusinju, te njenog pretvaranja u kazu (okrug) i pripajanja Novopazarskom sandžaku.

SPUŠKA KAPETANIJA U XVIII VIJEKU

Author(s): Sait Šabotić / Language(s): Bosnian Issue: 41-42/2008

Nakon pada pod osmansku vlast polovinom XV vijeka, Spuž je sve do početka XVIII vijeka ostao u ruševinama. Zbog njegovog izvanrednog geografskog, a time i strateškog položaja, za njega su se dugo interesovali Mlečani. Međutim, inicijativama plemenskih prvaka Bjelopavlića i Pipera, on nije postao mletačko vojno uporište. Poraz Osmanskog carstva od strane Austrije u bici kod Sente 1697. godine, koja je vođena u sklopu dugog Morejskog rata (1683-1699.), bio je kraj nadanjima Porte da će uspjeti da pod svoju vlast vrati teritorije koje je izgubila u tom ratu, odnosno da će uspjeti da zadrži teritorije osvajane gotovo u vijeku i po duge eskspanzije. Bilo je to prvi put da je Osmansko carstvo u svojoj istoriji pristalo da plati cijenu svog poraza priznanjem velikih teritorijalnih gubitaka. Izmjena uloga koja je uslijedila prilikom potpisivanja Karlovačkog mira 1699. godine, primorala je Portu da pristupi reorganizaciji sistema novouspostavljene prve odbrambene linije.

GRADOVI NA CRNOGORSKOM PRIMORJU POD OSMANSKOM VLAŠĆU

Author(s): Adnan Pepić / Language(s): Bosnian Issue: 41-42/2008

Uspostavom osmanske vlasti, gradovi Bar, Ulcinj, Herceg Novi i Risan počinju svoj novi ekonomski procvat. Težnje osmanskih vlasti su bile da u primorskim gradovima izgrade jake trgovačke centre kako bi što više kontrolisali morsku trgovinu na Jadranu koja je, inače, najvećim dijelom bila u rukama Mletaka. Stoga je u ovom periodu itekako primjetna izgradnja mnogih različitih objekata kako trgovinske tako i obrazovne,vjerske, društvene ili socijalne namjene. U razvoju ovih gradova izuzetan doprinos su dali imućniji muslimani, stanovnici primorskih gradova. I danas na crnogorskom primorju mogu se susresti neki od spomenika iz perioda osmanske vladavine.

Doğumunun 125. Yılı Anısına Cumhuriyet Döneminin Büyük Karagöz Sanatçisi Hayali Küçük Ali

Author(s): Mevlüt Özhan / Language(s): Turkish Issue: 66/2011

Hayali Küçük Ali who was born in 1886 in Istanbul began to perform Karagoz Shadow Play in the late Ottoman Period and he continues to perform Karagoz Shadow Play after establishment of the republic succesfully. He become the most successful artist by his abilities, determination and assiduity in the Republic Period. He endears Karagoz Shadow Play with his dubbing in radio to all country. Besides, Küçük Ali makes some figurations and orders Karagoz Shadow Plays according to current conditions and writes new play texts and published them. He makes a lot of innovations in his figurations. He uses plain language and is waried of using jargon and vulgarity and brings informativeness to forefront. He provides to bring to future Karagoz Shadow Play with his Karagoz Shadow Plays and his tape cartridges which he recorded. His figurations and tape cartridges are found in the minister of culture and tourism, TRT, National Library, Ankara Etnography Museum, Bursa Turkish and Islamic Art Museum, Istanbul Municipal Museum, UNIMA Turkish National Centre. Hayali Küçük Ali was died in 7 December 1974 in Ankara.

BILJNI I STOČNI FOND U VREME TURSKE VLADAVINE

Author(s): Olga Zirojević / Language(s): Serbian Issue: 37-38/2007

Beležeći, iz fiskalnih razloga, stanovništvo i njegove poreske obaveze zvanični turski, tačnije osmanski popisi, poznatiji pod imenom defteri pouzdano nas obaveštavaju i o biljnim i životinjskim vrstama gajenim na našim prostorima u dugim vekovima turske vladavine. Pored poljoprivrednih kultura, koje su doneli novi gospodari Turci-Osmanlije, počinju da pristižu i druge, iz novootkrivenih prekookeanskih zemalja: kukuruz, paprika, pasulj, pa krompir i, mnogo kasnije, paradajz. Uz zatečene žitarice: pšenicu, ječam, proso, raž, ovas, speltu (kao da je identična s turskom kapludžom), gaji se još heljda, krupnik, zatim pirinač, a potom i kukuruz. Tu je i dalje od ranije poznata suražica (turski mahlut).

(NE)NAMJERNA NEOBAVIJEŠTENOST O NEKIM NEUTEMELJENIM ETNIČKIM RAZVRSTAVANJIMA STANOVNIŠTVA STAROG BARA U NOVIJOJ ISTOGRAFSKOJ I ETNOGRAFSKOJ PUBLIKACIJI

Author(s): Suljo Mustafić / Language(s): Bosnian Issue: 37-38/2007

Stari Bar, sve do početka 20. stoljeća, jedino urbano gradsko jezgro na ovom području, kroz svoju burnu i bogatu prošlost mijenjao je i svoju etničku strukturu. Teško je danas pouzdano utvrditi ko su bili njegovi prastanovnici, o kojima se tek ponešto saznaje na osnovu arheoloških nalaza i iskopina; malo se zna o tome ko su bili njegovi prvi graditelji, a ko rušitelji ili osvajači. Sigurno je da je dominantno ilirsko i romansko stanovništvo preplavljeno slovenskim osvajanjima, te da je u simbiozi tih skupina nastajao i prvi grad, kakvih ga, makar u razvalinama, danas zatičemo. Kasnije je to je bio jedan od centara prve slovenske države Duklje. Vladala je njime i Vizantija i Raška, pa kroz veoma dug period i Mletačka republika. Više od tri stoljeća Barom dominira Osmanska imeprija, da bi se od 1878. godine našao u granicama Crne Gore.

O STANOVNIŠTVU I POZNATIJIM PORODICAMA PLJEVALJA (TAŠLIDŽE) I TAŠLIČKOG KADILUKA U XVIII STOLJEĆU

Author(s): Enes Pelidija / Language(s): Bosnian Issue: 33-34/2006

Pljevlja ili kako su se pod osmanskom vlašću nazivala Tašlidžom bila su jedno od najvećih i najznačajnijih gradova Bosanskog ejaleta. Njegov značaj bio je tim veći što su u periodu od 1576. do 1833. godine bila i glavno sjedište hercegovačkig sandžaka. U tom periodu je i na ovim prostorima najveći dio domaćeg stanovništva prešao na islam. To nam potvrđuju i osmanski popisni defteri. Prvi koji konkretno govori o tome je popisni defter iz 1585. godine. Međutim, iako daleko od glavnih frontova brojni stanovnici ove kasabe, kao i drugih mjesta, tokom osmanskih ratova sa Mletačkom republikom, Austrijskom monarhijom i Ruskim carstvom (1714-1718; 1736-1739; 1768-1774. i 1787-1791) su učestvujući u brojnim ratovima daleko van rodnog kraja izgubili živote. Time dolazi do osjetnog smanjenja bošnjačkog stanovništva na teritoriji tašličkog kadiluka. To nam potvrđuje i podatak iz 1811. godine.

Aticilik Sporunda Bir Osmanli Sultaninin Performansini Dönemin Şiirinden Okumak: Tarih Manzumelerine Göre II. Mahmud’un Ok Ve Tüfek Aticiliği

Author(s): Özge Öztekin / Language(s): Turkish Issue: 63/2010

Mahmut II is also successful in archery and shooting along with his ruler identity. This could also be learnt -albeit partial- from poetry world of that time. History poems in collected poems of some poets such as Enderunlu Vâsıf, Keçecizâde İzzet Molla and Lady Leyla offer poetic materials on Mahmut II’s shooting.

UMJETNIČKI DOMETI USMENE EPIKE BOŠNJAKA IZ CRNE GORE I SRBIJE

Author(s): Husein Bašić / Language(s): Bosnian Issue: 31-32/2005

Vrijeme i trajanje epskih pjesama u usmenoj narodnoj predaji Bošnjaka Srbije i Crne gore se uglavnom poklapa sa periodom tursko-osmanske vladavine balkanskim zemljama i narodima. Zato one cjelokupnim svojim bićem potvrđuju da su ne samo duhovni izraz toga vremena, već se širinom zahvata epskih događanja i izborom epskih junaka, uklapaju u širi kontekst bošnjačke epike na južnoslovenskim prostorima. Zato se za pojedine varijante zabilježenih bošnjačkih epskih pjesama ne može posigurno tvrditi da su prvobitno nastale u Bosni ili Hercegovini, ne samo što je za osmanskog vladanja mnogo šire područje bilo isti duhovni i administrativni prostor, već i što bi se time anulirao stvaralački doprinos u svijetu čuvenih narodnih pjesnika-pjevača rodom iz Sandžaka, kakvi su: Ćor-Huso Husović, Avdo Međedović, Salih Ugljanin, Murat Kurtagić, Kasum Rebronja, Sulejman Fortić, Alija Fjuljanin, Ašir Ćorović i drugi, čijim su se umijećem stvaranja epskih pjesama od poznatih sižea američki naučnici Milman Parry i Albert Bates Lord poslužili da obrazlože genezu antičkih epova - Ilijade i Odiseje.

Karaferye Kazası Kadı Sicilleri

Author(s): Vehbi Günay / Language(s): Turkish Issue: 2/2016

Court registers (şer‘iye sicilleri or şer‘iye defterleri) consist of records on various issues kept by the Ottoman kadis who functioned as the representatives of the state, local administrators and judges. Court registers thus occupy a very privileged and important position among the Ottoman archival materials. Shedding light upon various domains thanks to the diversity of the documents they contain and serving as the principal sources, these sicils encompass invaluable information as to the socio-economic history of the Ottoman provinces. Located to the east of present-day Greek Macedonia and in the vicinity of the Thermaic Gulf, Karaferye (Béroia/Véria) was a district (kaza) that lived under Ottoman rule for more than five centuries. Characterized by the coexistence of various ethnic and religious groups, the town enjoyed significant potential in terms of production and economic dynamism. Thus, it is extremely important to appraise the existence of locally-produced documents as well as their contents in order to shed further light upon the Ottoman past of the town. So far a total of 140 defters pertaining the court records of Karaferye district have been identified; 127 in Greece and 13 in Turkey. In terms of periodicity, the defters reflect an uneven distribution, with 43 belonging to the 17th century, 67 to the 18th century and 30 to the 19th century. The corpus in question dates from the year 1602 to 1891. With thousands of documents consisting of more than 12 thousand pages, the Karaferye court registers indeed amounts to a colossal collection. Further studies drawing upon these defters, which are largely in good state, with most of the documents keeping their original quality, will not only constitute a valuable source for local history research at the district level, but also contain substantial information for inquiries into Ottoman history based upon survey and sampling methods. The present study attempts to compile all available information about these registers found in the two countries, presents an overview and finally provides an overall catalogue.

Revan Seferi'ne Götürülen Padişah Kıyafetleri

Author(s): Özer Küpeli / Language(s): Turkish Issue: 2/2016

In the case of Ottoman clothing history, our limited information about the clothes of Ottoman sultans is based primarily on the studies of the Topkapı Palace Museum Clothing Collection which contain entries about the dresses of sultans and other members of Ottoman dynasty. These studies usually focus on the fabrics and ornaments of sultanic clothes, especially kaftans. However, it is certain that Ottoman sultans had a wide range of inner and outer clothes. A register containing the list of Sultan Murad IV's clothes on the Revan campaign confirms this observation. Based on the examination of this list, the article scrutinizes some features of these clothes such as type of fabrics, furs and variety of colors.

Ticaret ve Diplomasi: Galata'da Dubrovnikliler (1600-1700)

Author(s): Metin Ziya Köse / Language(s): Turkish Issue: 2/2016

In this study which is built on the Galata Sheria Registers, small but effective early modern age Christian ( Catholic) state representatives’ activities are tried to put forward by focusing on the tracks of Dubrovnikians in Istanbul at the 17th century. Dubrovnik particularly established more serious ties with Balkans after it went under the rule of Ottoman at 15th century; basically it established commercial relations with other regions of Ottoman Empire. This city state’s relations with Ottomans were not only economic but also politic and diplomatic. Even though the Balkans were more considered by the Dubrovnik patricians, Istanbul, the capital city, was pretty significant for the relations which established with a great empire. The administration understood the role of diplomats and the necessity of having a Dubrovnik diplomatic chancery at the capital to take commercial measures, to prevent unfavorable situations and particularly to follow merchants settled at Ottoman cities. Even though it did not have permanent embassies as a tributary state, Dubrovnik temporary ambassadors who used to come capital to deliver the tribute money to treasure, would not hold back to interfere in dynamic diplomatic relations, they would negotiate with other state ambassadors. Furthermore ambassador assistants, dragoman, young dragoman candidates and other ambassador staff would take part at the matters about Dubrovnik. Except these staff, Dubrovnikian merchants would have been in İstanbul, live in Galata and sign commercial treaties.

Osmanlı Tarihinde Bir Ordu Boykotu: Maçin Bozgunu (1791) Akabinde Yaşanan Tartışmalar

Author(s): Aysel Yıldız / Language(s): Turkish Issue: 2/2016

The Machin Defeat (9 July 1791) was the last phase of 1787-92 Russo-Ottoman War. Due to a minor strategic mistake, the Ottoman forces at Machin, unable to stop a Russian military unit attacking Machin, began to run away from the battlefield. The consequent panic of the fugitives became endemic in the whole army, spreading to the rest of the soldiery-first to the janissaries in the entrenchments, then to the armorers and the artillerymen. The historical importance of the Machin defeat does not lie however in the fugitives and their plunders, but rather in the subsequent developments. Following the defeat, the commanders, viziers as well as the civil elite of the imperial camp submitted a petition to Selim III, requesting him to make an urgent armistice with the Russian government. This unexpected decision taken unanimously by the civil and military elite of the imperial camp had initially infuriated the Sultan who later approved the request. Consequently, a grand council has been held in Istanbul to discuss the final conditions for peace with Russia. Thanks to various archival materials, it is possible to follow the echoes of the Machin defeat and petitions in the capital. More importantly, the minutes of the council provide a chance to become acquainted with the debates over this defeat and the accusations directed towards the commanders as well as soldiers of the janissary army. The Machin defeat also prepared a solid ground for the implementation of reform program (Nizam-ı Cedid) under the initiative of Selim III and his bureaucrats. Indeed, the advocates of the Selimian reforms later made frequent references to the Machin defeat and these petitions of the elite of imperial camp underlying the unwillingness of the military elite to fight with the enemy- with the specific purpose legitimizing implementation of these reforms.

Gülhan Erkaya Balsoy, Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları

Author(s): Nurdan Çelik / Language(s): Turkish Issue: 1/2016

Review of: Gülhan Erkaya Balsoy, Kahraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları, Can Yayınları, İstanbul, 2015, 254 shf. ISBN: 978-975-07-2637-8

Kösem Sultan’a Ait Bir Muhallefât Kaydı

Author(s): Özer Küpeli / Language(s): Turkish Issue: 2/2015